Hexápodos Hexapoda Rango fósil: Devoniano temperán - actualidade [1]
Mosca da carne
Clasificación científica
Dominio: Eukaryota Reino: Animalia Subreino: Eumetazoa Filo: Arthropoda Subfilo: Hexapoda Latreille, 1825
Clases
Insecta Entognatha

Os hexápodos (Hexapoda) son un subfilo ^[2] (ou unha superclase, segundo os autores) de artrópodos, o que máis especies agrupa, xa que inclúe aos insectos (1 millón de especies),^[3] así como a varios grupos de artrópodos estreitamente relacionados con estes, como os proturos, os dipluros e os colémbolos (unhas 9.000 especies entre os tres).^[3]

O nome do grupo está formado polos elementos hexa- e -poda, tirados dos gregos ἕξα-, de héx, "seis", e -πoδα, poda, de πούς, ποδός poús, podós, "perna", respectivamente, e fai referencia á máis distintiva das súas características, a presenza dun tórax consolidado con tres pares de patas, unha cantidade sensibelmente inferior á da maioría dos artrópodos.

Os hexápodos teñen unha rexionalización (tagmose) característica, na que o corpo aparece dividido en tres rexións ou tagmas:^[4] cabeza, tórax e abdome.

Especialmente significativa é a distinción de dúas partes detrás da cabeza, das cales só o tórax, formado por tres segmentos, leva outros tantos pares de apéndices locomotores.

O abdome está formado como máximo de once segmentos. En xeral, o abdome non leva apéndices, aínda que en certos grupos subsisten algúns (estilos dos dipluros, furcas dos colémbolos).

A respiración faise a través dun sistema de traqueas. A excreción realízase mediante os tubos de Malpighi, derivados do ectoderma.

(Tirada de Lecointre e Le Guyader)^[5]

• Subfilo Hexapoda
  • Clase Collembola
  • Clase Diplura
  • Clase Protura
  • Clase Insecta
    • Orde Archaeognatha
    • Orde Zygentoma
    • Subclase Pterygota
      • Infraclase Palaeoptera
        • Orde Ephemeroptera
        • Orde Odonata
      • Infraclase Neoptera
        • Orde Coleoptera
        • Orde Dermaptera
        • Orde Dictyoptera
        • Orde Diptera
        • Orde Embiidina
        • Orde Grylloblattodea
        • Orde Hemiptera
        • Orde Hymenoptera
        • Orde Lepidoptera
        • Orde Mantophasmatodea
        • Orde Mecoptera
        • Orde Megaloptera
        • Orde Neuroptera
        • Orde Orthoptera
        • Orde Phasmida
        • Orde Phthiraptera
        • Orde Plecoptera
        • Orde Psocoptera
        • Orde Raphidioptera
        • Orde Siphonaptera
        • Orde Strepsiptera
        • Orde Thysanoptera
        • Orde Trichoptera
        • Orde Zoraptera

A filoxenia e, consecuentemente, a clasificación dos hexápodos foi e segue a ser controvertida. O principal problema radica basicamente na posición dos dipluros, xa que non parece haber dúbidas sobre a monofilia do clado Collembola+Protura (denominado ás veces Ellipura).

De considerarse que os dipluros están máis relacionados con colémbolos e proturos (cladograma A), aparece o clado Entognatha, que agruparía os hexápodos con pezas bucais parcialmente ocultas dentro da cápsula cefálica; o seu clado irmán sería Ectognatha, que inclúe só aos insectos, con pezas bucais expostas.^[6]

Porén, hai evidencias (cercos filamentosos, ultraestrutura dos espermatozoides) de que os dipluros poden ser o grupo irmán dos insectos (cladograma B).^[6] O clado denominaouse Euentomata.^[7] O cladograma C sería unha solución de compromiso entre os cladogramas A e B, até que se resolvan as mencionadas incertezas:^[6]

Dúas posíbeis clasificacións que se desprenden do cladograma C son as seguintes:

Clasificación 1:
Superclase Hexapoda

• Clase Collembola
• Clase Protura
• Clase Diplura
• Clase Insecta

Clasificación 2;
Superclase Hexapoda

• Clase Ellipura
  • Orde Collembola
  • Orde Protura
• Clase Diplura
• Clase Insecta

Commons ten máis contidos multimedia sobre:  Hexápodos

Wikispecies posúe unha páxina sobre:  Hexápodos

• Brusca, R. C. & G. J. Brusca (2005): Invertebrados. 2ª ed. Madrid: McGraw-Hill Interamericana de España. ISBN 978-84-486-0246-8.
• Rupppert, E. E.; R. S. Fox & R. D. Barnes (2004): Invertebrate Zoology 7ª ed. Stamford, Connecticut (EE.UU.): Brooks/Cole. ISBN 0-03-025982-7.

• Artrópodos
• Insectos

• Hexapoda en Tree of Life. Con informacións sobre o grupo e discusións sobre as relacións filoxenétticas. (en inglés) Consultada o 13/01/2013.
• Hexapoda en Fauna Europaea. (en inglés) Consultada o 13/01/2013.
• Hexapoda en ITIS. Consultada o 12/02/2021.
• Hexapoda en World Register od Marine Species (+ Lista de especies (en inglés) Consultadas o 13/01/2013.
• Hexapoda en Animal Diversity Web (en inglés) Consultadas o 13/01/2013.
• Hexapoda en NCBI. (en inglés) Consultada o 13/01/2013.