Equinodermos Rango fósil: Cámbrico - actualidade
Equinodermos. Lámina de Ernst Haeckel.
Clasificación científica
Superreino: Eukaryota Reino: Animalia Subreino: Eumetazoa (sen clasif.) Deuterostomia Filo: Echinodermata Klein, 1734
Subfilos e Clases
Homalozoa † Pelmatozoa Edrioasteroidea † Crinoidea Eleutherozoa Asteroidea Concentricycloidea Echinoidea Holothuroidea Ophiuroidea

Os equinodermos (Echinodermata, plural latino do grego ἐχινόδερμα echinóderma, "pel con espiñas", de ἐχῖνος echínos, "espiña" δέρμα, -ατοσ dérma, -atos, "pel", echinodermata, da forma plural grega ἐχινοδέρματα).^[1] son un filo de animais deuteróstomos mariños e bentónicos. O seu nome alude ao seu exclusivo esqueleto interno formado por osículos calcarios. Posúen, en estado adulto, simetría pentarradial secundaria, caso único no reino animal, e un sistema vascular acuífero característico.

Os equinodermos xurdiron no Cámbrico, hai uns 600 millóns de anos,^[2] e a día de hoxe seguen sendo un dos filos máis importantes, contendo cerca de 7.000 especies viventes e arredor de 13.000 extintas.^[3]

Este grupo ten, ademais da súa particular simetría que o fai doado de recoñecer, unhas características propias que se poden resumir do seguinte xeito:

1. Teñen un esqueleto interno (endoesqueleto) formado por ósiculos calcarios, que aparece recuberto por unha epiderme con cilios.
2. O celoma e amplo e complexo e dá lugar ao sistema hemal e ao sistema ambulacral, característicos destes animais.
3. Son deuteróstomos e enterocélicos, co mesoderma derivado do arquéntero e o blastóporo orixina o ano, características todas elas comúns aos cordados.
4. A maioría dos membros deste grupo teñen un tubo dixestivo completo, con boca, esófago, intestino e ano.
5. O sistema circulatorio tamén se chama sistema hemal e está formado por ringleiras de células con lagoas entre elas. Existe tamén un sistema perihemal que rodea ao anterior e que ten unhas cavidades chamadas seos e desenvolve un papel na nutrición do animal.
6. O sistema nervioso non está centralizado nunha zona cerebroide (acefalia), e consta de tres aneis nerviosos dos que saen os nervios radiais cara aos distintos brazos.
7. Carecen dun aparato respiratorio definido, só algúns presentan adaptacións para a respiración. Tamén carecen de sistema excretor.
8. A reprodución é sexual, e son dioicos, con órganos reprodutores sinxelos e gonodutos simples.
9. Teñen dous tipos de rexións: as cinco que posúen uns pés ou podios (ambulacro) e as que están no medio delas que carecen de podios (interambulacro).
10. As larvas nacen con simetría bilateral que logo nos adultos se transforma en simetría radial e nalgúns casos aparece unha simetría radial secundaria.

Filo Echinodermata

• subfilo Eleutherozoa Bather, 1900
  • superclase Asterozoa Zittel, 1895
    • clase Asteroidea Blainville, 1830
    • clase Somasteroidea Spencer, 1951
  • superclase Cryptosyringida Smith, 1984
    • clase Echinoidea Leske, 1778
    • clase Holothuroidea Blainville, 1834
    • clase Ophiuroidea Gray, 1840
• subfilo Pelmatoza Bather, 1900
  • clase Crinoidea Miller, 1821

Filo Echinodermata

• subfilo Asterozoa
  • clase Stelleroidea
    • subclase Asteroidea
    • subclase Ophiuroidea
• subfilo Crinozoa
  • clase Crinoidea
• subfilo Echinozoa
  • clase Echinoidea
  • clase Holothuroidea

Filo Echinodermata

• sen rango Eleutherozoa
  • superclase Asterozoa
    • clase Asteroidea
    • clase Ophiuroidea
  • superclase Echinozoa
    • clase Echinoidea
    • clase Holothuroidea
• sen rango Pelmatozoa
  • clase Crinoidea

O seguinte cladograma amosa as posibles relacións filoxenéticas dos principais grupos de equinodermos:^[4][5]

Wikispecies posúe unha páxina sobre:  Equinodermos

Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría:  Equinodermos

• Brusca, R. C. & Brusca, G. J. (2005): Invertebrados, 2ª ed. Madrid: McGraw-Hill Interamericana de España. ISBN 0-87893-097-3.
• Frings, H. e Frings, M. (1975): Conceptos de Zoología. Madrid: Editorial Alhambra. ISBN 84-205-0505-6.
• Grassé, P.-P., E. A. Poisson e O. Tuzet (1976): Invertebrados. (En Grassé, P.-P., Zoología, vol. 1). Barcelona: Toray-Masson. ISBN 84-311-0200-4.
• Hickman, C. P., W. C. Ober e C. W. Garrison (2006): Principios integrales de zoología, 13ª ed. Madrid: McGraw-Hill Interamericana. ISBN 84-481-4528-3.
• Meglitsch, P. A. (1986): Zoología de invertebrados, 2ª ed. Madrid: Ed. Pirámide. ISBN 84-368-0316-7.
• Remane, A., Storch, V. e Welsch, U. (1980): Zoología sistemática. Clasificación del reino animal. Barcelona: Ediciones Omega. ISBN 84-282-0608-2.

• Estrelamar
• Ourizo do mar

• Animaldiversity (en inglés)
• Proxecto árobore da vida Arquivado 05 de marzo de 2010 en Wayback Machine. (en inglés)