Un dipéptido é un composto orgánico orixinado pola unión de dous aminoácidos. Os aminoácidos que o forman poden ser o mesmo ou distintos. Cando son diferentes, son posibles dous isómeros do dipéptido, dependendo da secuencia. Varios dipéptidos son fisioloxicamente importantes e algúns son importantes para o sistema nervioso e comercialmente. Un dipéptido ben coñecido é o aspartamo, un edulcorante artificial.^[1]

Os dipéptidos son sólidos brancos. Moitos son moito máis hidrosolubles que os seus aminoácidos parantais.^[1] Por exemplo, o dipéptido Ala-Gln ten unha solubilidade de 586 g/L, o que é máis de dez veces a solubilidade da Gln (35 g/L). Os dipéptidos mostran diferentes estabilidades, por exemplo ante a hidrólise. A Gln non resiste procedementos de esterilización, mentres que o dipéptido mencionado si. Como os dipéptidos tenden a hidrolizarse, a súa alta solubilidade aprovéitase en infusións, é dicir, para proporcionar nutición.^[2]

Uns seis dipéptidos son de interese comercial.^[1]

• Aspartamo (N-L-α-aspartil-L-fenilalanina 1-metil éster) é un edulcorante artificial.
• Carnosina (beta-alanil-L-histidina) e anserina (beta-alanil-N-metil histidina) están altamente concentrados nos tecidos muscular e cerebral. Utilízanse en medicinas deportivas.
• Acetilcarnosina, prevención das cataratas.
• Ala-Gln e Gly-Tyr, infusións.^[2]
• Val-Tyr, antihipertensivo.

• Homoanserina (N-(4-aminobutiril)-L-histidina), é outro dipéptido identificado no cerebro e músculo de mamíferos.
• Kyotorfina (L-tirosil-L-arxinina), é un dipéptido neuroactivo que xoga un papel na regulación do cerebro.
• Balenina (ou ofidina) (beta-alanil-N tau-metil histidina), foi identificado nos músculos de varias especies de mamíferos (incluídos os humanos) e no polo.
• Glorina (N-propionil-γ-L-glutamil-L-ornitina-δ-lac etil éster), é un dipéptido quimiotáctic do mofo mucoso Polysphondylium violaceum.
• Barettina (ciclo-[(6-bromo-8-en-triptofan)-arxinina]), é un dipéptido cíclico da esponxa mariña Geodia barretti.
• Pseudoprolina.
• Dialanina, é usada comunmente como modelo en dinámica molecular.

Os dipéptidos prodúcense por acoplamento de aminoácidos. O grupo amino dun aminoácido convértese en non nucleofilico (P en eq) e o grupo ácido carboxílico (carboxilo) do segundo aminoácido é desactivado ao seu metil éster. Os dous aminoácidos modificados combínanse despois en presenza dun axente acoplante, que facilita a formación do enlace amida:

RCH(NHP)CO₂H + R'CH(NH₂)CO₂CH₃ → RCH(NHP)C(O)NH(CHR')CO₂CH₃ + H₂O

Despois desta reacción de acoplamento, o grupo P protector amino e o éster son convertidos nos grupos amino e carboxilo libres dos extremos do dipéptido, respectivamente.^[3]

Para moitos aminoácidos, os grupos funcionais fillos son protexidos. A condensación do amino e do carboxilo para formar o enlace peptídico xeralmente emprega axentes de acoplamento para activar o grupo carboxilo.^[4]

A síntese do péptido azlactona de Bergmann é unha síntese orgánica clásica para a preparación de dipéptidos.^[1]

Os dipéptidos prodúcense a partir de polipéptidos pola acción da hidrolase dipeptidil peptidase.^[5] As proteínas da dieta son dixeridas a dipéptidos e aminoácidos, e os dipéptidos son absorbidos máis rapidamente que os propios aminoácidos porque se captan por medio dun mecanismo diferente. Os dipéptidos activan as células G do estómago para que segreguen a hormona gastrina.

As dicetopiperazinas son unha clase especial de dipéptidos, que son cíclicos. Fórmanse como produtos colaterais na sísntese de péptidos. Moitos foron producidos a partir de aminoácidos non canónicos.^[7]

• An introduction to dipeptides en PeptideGuide.