Iroquois
Is náisiún Meiriceánach Dúchasach iad na hIroquois.[1] Tugann siad Haudenosaunee (Mohawk: Rotinonshón:ni, Seneca: Hodínöhšö:ni:h) orthu féin. Léiríonn Haudenosaunee an chónaidhm na cúig (níos déanaí sé) thíre: na tíortha
Ó nath Iroquois hiro kone a tháinig an focal Iroquois; chum na taiscéalaithe Francacha an focal seo.[2] Bíonn na hIroquois ina gcónaí den chuid is mó i Nua-Eabhrac (stát) agus i gQuébec.
Stair
[cuir in eagar | athraigh foinse]
Bíonn na hIroquois ina gcónaí i Meiriceá Thuaidh ó 12,000 RC no fiú i bhfad níos luaithe.[3] Tugann na hIroquois "Turtle Island" (Oileán Turtair) ar Meiriceá Thuaidh.[4]
Thosaigh na hIroquois ag talmhaíocht timpeall 800-1000.[5] Cruthaíodh an 'chónaidhm Haudenosaunee' timpeall 1450 - 1660 (nó níos lú b'fhéidir). Bhí cúig náisiún ann sa chónaidhm ar dtúsː na Seneca, Cayuga, Onondoga, Oneida, agus Móháic.
Sheol an taiscéalaí Jacques Cartier ó Saint-Malo chun teachtaireacht na deabhóide Críostaí a chraobhscaoileadh do na bundúchasaigh le hais an Saint Laurent.[6]
Ar an 24 Iúil, chuir Cartier cros 10 méadar in airde agus ghlac sé seilbh na tíre in ainm François I, Rí na Fraince. Tá an miotas greanta i bpánaí ildaite gloine atá leathcheilte ar chúl bosca faoistine i Notre Dame Montréal, an tIndiach luite ar a chúl ar an talamh agus Cartier ag seanmóintíocht as leabhar dó, mura bé an Bíobla é.
Chuaigh na Tuscaroraigh ó Carolina Thuaidh isteach sa chónaidhm Haudenosaunee sna 1700idí.
Mharaigh na hEorpaigh Iroquois go leor i rith an 18ú céad, agus coigistíodh a gcuid tailte.[7]
Inniu
[cuir in eagar | athraigh foinse]Tá timpeall 125,000 Iroquois ann, 45,000 i gCeanada agus 80,000 sna Stáit Aontaithe.
Tá comhairle na bhfear agus comhairle na mban ag na hIroquois, agus tá na mná i gceannas ar an réadmhaoin, an talmahaíocht, agus mar sin de. Bhí rialtas daonlathach ann.[8]
Féach freisin
[cuir in eagar | athraigh foinse]Tagairtí
[cuir in eagar | athraigh foinse]- ↑ ““Iroquois” | téarma.ie”. Téarma.ie: An Bunachar Náisiúnta Téarmaíochta don Ghaeilge. An Coiste Téarmaíochta. Dáta rochtana: 2024-06-04.
- ↑ Barbara Alice Mann, Iroquoian Women: The Gantowisas (Boston: Peter Lang, 2000), 16-17.
- ↑ Ibid., 32-5.
- ↑ Ibid., 33.
- ↑ Ibid., 35-6.
- ↑ Liam Ó Muirthile (2016). "‘Is é Cairdinéal Dearg an cheoil é, éan a eitlíonn go hard os cionn na cathrach’" (ga-IE). Tuairisc.ie. Dáta rochtana: 2021-09-01.
- ↑ Ibid., 41-9.
- ↑ Ibid.
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
