کتاب کوان
نگاره‌ای از جنگ در بهشت ​​برای بهشت گمشده جان میلتون توسط گوستاو دوره
اطلاعات
دین	آیین مانوی، یهودیت
زبان	آرامی فارسی میانه سریانی
دوره	ح. سده ۲ (پیش از میلاد)

کتاب کوان یا غولان (به پهلوی: kawân)یا سفر الجبابره^[۱] یکی از هفت نوشته اصلی مانی پیامبر در راستای تبلیغ آیین مانوی بود. ابن ندیم و احمد یعقوبی عنوان آن را سفرالجبابره ذکر کرده‌اند. موضوع آن دربارهٔ فرشتگانی است که هبوط کرده و به زمین فرود آمده بودند و در کتاب مقدس به آنان اشاره شده‌است.

در روایت مانوی این داستان، این فرشتگان در واقع دیوانی بودند که در هنگام ایجاد جهان در آسمان‌ها زندانی شدند و بعد شورش کردند و چهار فرشته بزرگ آنان را دوباره دستگیر کردند اما دویست تن از آنان گریختند و به زمین آمدند. پیروان مانی در ترجمهٔ این کتاب مانی از آرامی به زبان‌های ایرانی میانه، بسیاری از نام‌های ایرانی را مانند سام و نریمان و وشتاسپ و زریل و خذوس، اریان ویژن (ایرانویچ)، جایگزین نام‌های سامی کرده‌اند تا برای ایرانیان بیگانگی نداشته باشد. ترجمه‌های این کتاب مانی در دورهٔ اسلامی نیز مشهور بوده‌است.^[۲]

با مطالعه درونمایه کتاب در دوران کنونی برخی مفهوم‌های مانوی بازدانسته شد، از آن دسته تفسیر قلمرو نور و مفهوم خیر و... بر پای نوشته‌های این کتاب سرزمین نور از سه سوی شمال، شرق و غرب گسترده شده و در جنوب با سرزمین تاریکی هممرز است.

کتاب کوان از روی یک نسک آرامی به همین نام از نوشته‌های خنوخ -که اخیراً جزء طومارهای دریای مرده یافت شده است- بازنویسی و الهام گرفته شده‌است. اینچنین اثرگذاری آیین یهودی بر مانویگری آشکار گردیده‌است.

بازمانده این کتاب در کشور آلمان نگهداری می‌شود.

• https://web.archive.org/web/20061208062431/http://www.farvardyn.com/mani1.php

• هانس یواخیم کلیم‌کایت؛هنر مانوی؛ برگردان ابوالقاسم اسماعیل‌پور؛ ویراست دوم؛ شابک ‎۹۶۴−۸۳۳۲−۱۲−۶
• تفضلی، احمد، و به کوشش آموزگار، ژاله. تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام. تهران: انتشارات سخن، ۱۳۷۶ شابک ‎۹۶۴−۵۹۸۳−۱۴−۲