واسوخت
واسوخت در واژه به معنی بیزاری و روگردانی از معشوق است.[۱] و در اصطلاح ادبیات سنتی نیز به سبکی از اشعار گفته می‌شود که مضمون آن مربوط به همین رویگردانی باشد.
شاعرانی چون سعدی، امیر خسرو و وحشی بافقی و صوفی عشقری شعرهایی در سبک واسوخت سروده‌اند. در ادبیات دورهٔ مشروطه و آغاز دورهٔ بازگشت ادبی نیز شاعرانی چون دهخدا، شهریار، میرزادهٔ عشقی چنین شعرهایی سروده‌اند.[۲]
واسوخت شاخه‌ای از سبک قدیمی وقوع‌گویی است. سبک وقوع‌گویی که در اوایل سدهٔ دهم هجری قمری در شعر پارسی پدید آمد، برزخی بین شعر دوره تیموری و سبک هندی بود و در این سبک شاعر آشکار و بی‌پرده زبان حال خود را واگویه می‌کرد. واسوخت شاخه‌ای از وقوع‌گویی است که دوری جستن و رویگردانی دلداده از دلبر را مد نظر دارد.[۳]
در واسوخت، شاعر به خاطر شکست در عشق و عدم کامیابی، از استغناء به غناء و از نیاز به ناز روی می‌آورد و به جای ستایش به سرزنش دوست می‌پردازد و بی‌وفایی او را با بی‌وفایی پاسخ می‌دهد. شبلی نعمانی از وحشی بافقی به عنوان آغازگر این شیوه بیانی یاد می‌کند.[۴]
سبک واسوخت در ترانه‌های رپ فارسی امروزی نیز به‌کار می‌رود. ترانه‌های «واسوخت» پیشینیان زبان و واژگانی مؤدبانه با خود داشتند و امروزیان زبانی گستاخ و دشنام‌واره.[۵] آغازگر این نوع از موسیقی پاپ ایران را آهنگ خیالی نیست شادمهر عقیلی با ترانه ای از شاهکار بینش‌پژوه و آهنگسازی و تنظیم شادمهر عقیلی دانسته‌اند.[۶]
نمونهٔ غزل واسوخت
[ویرایش]| دل و طبع خویش را گو که شوند نرم‌خوتر | که دلم بهانه‌جو شد من ازو بهانه‌جوتر | |
| گله گر کنم زخویت بجز این‌قدر نباشد | که شوند اگر تو خواهی قدری ازین نکوتر | |
| همه رنگ حیله بینم پس پرده فریبت | برو ای دورو که هستی زگل دورو دوروتر | |
| تو نه مرغ این شکاری پی صید دیگری رو | که عقاب دیگر آمد به شکار این کبوتر | |
| نه خوش‌آمد است وحشی تو غریب خوش‌ادایی | همه طرز تازه گویی، ز تو کیست تازه‌گوتر | |
(از غزلیات مولانا وحشی بافقی) |
پیوند به بیرون
[ویرایش]- سبک واسوخت در شعر فارسی (پیشرو و سرآمد واسوخت محتشم است نه وحشی)، محمود فتوحی رودمعجنی
- فتوحی رودمعجنی، محمود. صد سال عشق مجازی: مکتب وقوع و شعر واسوخت در شعر فارسی قرن دهم، تهران: سخن. 1395.
- گفتگو با یک ترانه‌سرای واسوخت : از ترانه‌های گذشته‌ام دفاع نمی‌کنم
منابع
[ویرایش]- ↑ لغتنامهٔ دهخدا|سایت واژه‌یاب، سرواژهٔ واسوخت.
- ↑ نشریهٔ الکترونیکی عروض، بازدید: اکتبر ۲۰۰۸.
- ↑ اطلاعات، بازدید: ۸ اکتبر ۲۰۰۸
- ↑ شعر العجم، شبلی نعمانی، ج ۳، ص ۱۶.[۱] بایگانی‌شده در ۲۶ مه ۲۰۰۸ توسط Wayback Machine
- ↑ روزنامهٔ کارگزاران بایگانی‌شده در ۲۵ ژوئن ۲۰۰۸ توسط Wayback Machine، شماره ۴۷۷، پنجشنبه، ۵ اردیبهشت، ۱۳۸۷. بازدید: ۸ اکتبر ۲۰۰۸.
- ↑ مجلهٔ اینترنتی هفت‌سنگ بایگانی‌شده در ۷ اوت ۲۰۰۸ توسط Wayback Machine، بازدید: ۸ اکتبر ۲۰۰۸
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
