نبرد مصیخ
بخشی از حمله اعراب به ایران و لشکرکشی‌های خالد بن ولید
تاریخ نوامبر ۶۳۳ موقعیت عراق نتایج پیروزی قاطع اعراب مسلمان
طرف‌های درگیر
خلافت راشدین	شاهنشاهی ساسانی مسیحیان عرب
فرماندهان و رهبران
خالد بن ولید	بهمن جادویه مهبوزان حضیل بن عمران
قوا
۱۵۰۰۰ نفر	۱۵۰۰۰–۲۰۰۰۰ نفر
تلفات و خسارات
حداقل	۱۰۰۰۰

نبرد مصیخ (به عربی: معرکة المصیخ) یکی از رشته نبردهای صدر اسلام است که بین ایران و اعراب مسلمان به وقوع پیوسته‌است. این نبرد در ماه رمضان سال ۱۲ هجری قمری برابر با سال ۶۳۳ میلادی به فرماندهی خالد بن ولید رخ داده‌است. (ابو لیلی الخنافس) یکی از فرماندهان خالد، به دستور وی به سوی «منطقهٔ الحصید» حرکت کرد، هنگامی که به آنجا رسید دید قوای پارسیان مکان را تخلیه کرده‌اند. سربازان پارسیان به همپیمانان خود مسیحیان عرب پیوسته بودند و راهی منطقه «المصیخ» شده و در آنجا اردوگاه برپا کرده‌اند. خالد از پیک خبری مخصوص اطلاع یافت که پارسیان در منطقهٔ «المصیخ» گرد آمده‌اند.

خالد تمام سربازان تحت امر خود را جمع نمود و رهسپار «المصیخ» شد. نقشه خالد مبنی برآن بود که لشکر باید در شب حرکت کند که لشکر دشمن متوجه تحرک آنان نشود، لشکر به ۳ قسمت تقسیم نمود، قسمت اول به سرپرستی «قعقاع بن عمرو و أبی لیلی» و قسمت دوم به فرماندهی «أعبد بن فدکی و عروة بن الجعد» و قسمت سوم به فرماندهی خالد بود. دستور داد که لشکر همزمان در یک‌وقت از ۳ طرف به سوی «المصیخ» حرکت کنند. نقشهٔ از پیش کشیدهٔ خالد ابن بود که هر ۳ قسمت از قوا در نقطه‌ای به نام (الثنی و الزمیل) به هم برسند و هنگام شب به لشکر پارسیان شبیخون زنند. آنگاه خالد به طرف مصیخ برفت و از حوران و رنق و حماه گذشت، خالد از ثنی آغاز کرد و با یاران خویش فراهم آمدند و شبانگاه از سه طرف بر لشکر پارسیان حمله بردند و شمشیر در جمع نهادند و کسی از قوم جان به در نبرد و نوسالان را اسیر گرفتند و خمس خدا! را همراه نعمان ابن عوف شیبانی پیش ابوبکر فرستادند و اموال غارتی و اسیران را تقسیم کردند، و علی بن ابی طالب دختر ربیعهّ بن بجیر تغلبی را خرید و به خانه برد و به زنی گرفت، و دو فرزندش «عمر» و «رقیه» را از او آورد.

• الحموی، یاقوت، ابوعبدالله، (مُعجَم اَلبُلدان) ، دارالکتب العلمیة، بیروت، لبنان، جلد یکم، چاپ سال ۱۹۹۰ میلادی به (عربی).
• شاکر، محمود، (التّاریخ الإسْلامَی) ، المکتب الاسلامی، بیروت، چاپ سال ۱۹۸۵ میلادی به (عربی).
• النجار، عبدالوهاب، (الخلفاء الراشدون) ، المکتب الاسلامی، بیروت، چاپ سال ۲۰۰۲ میلادی به (عربی)
• محمد، رضا، (تاریخ الخلفاء) ، دارالکتب العلمیة، بیروت، لبنان، جلد یکم، چاپ سال ۱۹۷۷ میلادی به (عربی).

ن ب و حمله اعراب به ایران
اشغال
رویدادها	کوچ اعراب به ایران نبرد ذوقار نبرد ابله نبرد زنجیر نبرد رودخانه (مذار) نبرد ثنی (مذار) نبرد فراض نبرد ولجه نبرد الیس نبرد مقر نبرد حیره نبرد مصیخ نبرد وه‌اردشیر نبرد انبار نبرد عین‌التمر نبرد نمارق نبرد پل نبرد قادسیه سقوط تیسفون نبرد جلولا نبرد شوشتر نبرد نهاوند محاصره گندی‌شاپور محاصره هرات نبرد استخر نبرد بادغیس نبرد بویب نبرد بیروذ نبرد بیشاپور نبرد حیره نبرد ری نبرد فتح اصفهان نبرد کسکر نبرد نیشابور نبرد واجرود مرگ یزدگرد سوم حمله به آذربایجان حمله به ارمنستان حمله به پارس حمله به خراسان حمله به خوزستان حمله به دیلم حمله به سیستان حمله به شمال ایران حمله به طبرستان حمله به کرمان حمله به فرارود جنگ آمودریا
در آثارِ تاریخی و هنری	«پادشاهی یزدگرد شهریار» سلمان فارسی دو قرن سکوت مرگ یزدگرد فیلم
دیگر	عوامل درونی فروپاشی ساسانیان به‌دست اعراب اسلام آوردن ایرانیان فرماندهان یزدگرد سوم
نبردها • رده