^[۱]طایفه یا خوانین مراد از نوادگان دختری کریم خان زند هستند.زادگاه اصلی این قوم از دشت عباس خوزستان و ایلام تا چغلوندی بوده است که به علت اختلاف داخلی با پسر عموهای خود از ایل بیرانوند به روستای ریمله و برالیکه از بخش مرکزی خرم آباد کوچ کردند

والی زاده معجزی در کتاب ایلات و عشایر لر اشاره می‌کند که در تحقیقات خود متوجه شدم ایل بیرانوند در اول حکومت قاجار همچو اژدهایی زورمند در لرستان ظاهر شده که شاید هیچگاه تا قبل از آن بدینگونه در صحنه سیاست حضور نداشته‌است در نهایت این حضور پررنگ مدیون خوانین مقتدر ایل بوده‌است خوانین ایل بیرانوند در صحنه‌های بین‌المللی و داخلی کشور همیشه حضور پررنگ داشته‌اند. از قرار معلوم حمایت بیرانوندها از کریم‌خان‌زند منجر به ازدواج «بانو» خواهر یا دختر کریم‌خان زند با میرزا احمدخان، جد خوانین بیرانوند شد. این پیوند موقعیت میرزا احمدخان را در منطقه استوار کرد. بیرانوندها پس از سقوط زندیه به لرستان بازگشتند و چون آقامحمدخان قاجار، ایل چگنی را از هرو به نواحی قزوین تبعید کرده بود، زمینهٔ تصرف این منطقه فراهم شد.^[۲]

طبق اسناد و مدارک ایل بیرانوند تا قبل از ظهور میرزااحمدخان بیرانوند به‌صورت شورایی اداره می‌شده البته در تمام کشور هم تا زمان حکومت آقامحمدخان قاجار ایلات به‌صورت شورایی اداره می‌شدند از زمان نادرشاه افشار، توجه به جامعه عشایری مدنظر حکومت مرکزی بود و از همان زمان زمزمه‌هایی برای اسکان عشایر مطرح شد ولی از آنجا که حکومت‌ها پایگاه عشایری داشتند و قوای نظامی را اغلب چریک‌های عشایری تشکیل می‌دادند، پادشاهان بیم داشتند با اسکان عشایر از قدرت نظامی حکومت کاسته شود. براساس تحقیقات به عمل آمده توسط پژوهشگران، اولین ساختاری که در ایران برای رسیدگی به امور عشایر راه اندازی شده‌است «شورای عشایری» می‌باشد که در اوایل سلطنت مظفرالدین شاه قاجار برای حل و فصل امور مربوط به عشایر پیشنهاد شد که مرکز آن در تهران بود و در وهله نخست شعبه‌ای نیز در شیراز برای آن درنظر گرفته شد.^[۳] با روی کار آمدن حکومت قاجار ایلات و عشایر با حکم حکومتی خان بر ریاست ایل منصوب می‌شد ایلخانی یک حکم حکومتی بود که اصولاً لایقترین افراد و کسانی که در ایل مورد تأیید همگان بودند یا بقولی بخاطر رگ و پی بر سایرین ولایت داشتند به ریاست ایل منصوب می‌گشتند این ریاست نشان از بزرگی و ولایت روسا بر ایل مذکور را داشت پس همان‌طور که گفته شد با روی کار آمدن حکومت قاجار نوع حکومت هم تغیر نمود. چون اولاد میرزااحمدخان بر سایرین برتری داشتند توانستند بر ایل ریاست کنند.^[۴] اما ریاست بر ایل بیرانوند طبق استاد و مدارک دولتی از جمله سیاحنامه‌های مالیاتی و طبق حکم‌های حکومتی در دوران قاجار بر دو نیمه تقسیم شد نیمه اول قاجار از زمان زمام داری آغامحمدخان قاجار اولین شاه دوره قاجار تا اواسط حکومت ناصرالدین شاه ریاست ایل بیرانوند بر عهده خوانین مقتدر و زورمند مرادی بود که از این نسل از شخص عالیجاه عالیشان مراد خان بیرانوند بودند و اینکه هم اولین ریس و سرکرده ایل بیرانوند… خوانین مرادی هم نامشان برگرفته از همین شخص می‌باشد. که بعداز وی سردار ملک احمدخان، سرهنگ زین العابدین خان و سهراب خان تا اواسط حکومت قاجار عهده‌دار ریاست بر ایل بیرانوند بوده‌اند اما پس از خروج خوانین مرادخانی قرعه بنام برادرزادگان مرادخان افتاد یعنی اولاد زکی عهده‌دار ریاست ایل بیرانوند شدند که از آنان هم سه تن طبق اسناد بر ایل بیرانوند ریاست داشته از جمله اسدخان بیرانوند، مهرعلی خان بیرانوند و علیمردان خان بیرانوند تمام افراد نامبرده روسای رسمی ایل بوده‌اند حال ممکن است چندین تن هم تا ریاست ایل به‌صورت رسمی مشخص می‌شده به‌صورت سرپرست ایل بوده باشند که جز روسای رسمی محسوب نمی‌گردند. اما اولین ایلخان بیرانوند پسر ارشد زین العابدین خان؛ عالی جاه عالی شأن مراد خان که جد خوانین مرادی به‌شمار می‌رود که مطرح‌ترین و مشهورترین و شجاعترین نوه میرزااحمدخان بیرانوند بود که نسبت به سایر برداران و اقوام به‌شدت پیشی گرفت تا جایی که نام وی پس از سیصد سال نسبت به شخص میرزااحمدخان یا پدرش زین‌العابدین خان اول مطرح تر و مشهورتر است بگونه ای که سایر برادران زیر سایه نام وی قرار گرفتند، ناگفته نماند که خرقه ریاست در ایل بیرانوند با درایت و ذکاوت مرادخان در اولاد میرزااحمد خان باقی ماند زیرا که پس از سقوط زندیه اولا میرزااحمدخان در این بین گیر داد زند و قاجار از بین رفتند از جمله زین‌العابدین خان اول که حاکم گروس بود و در جنگ داخلی کشته شد پس از آن برای مدتی ریاست از اولاد میرزااحمدخان پس گرفته شد و افراد دیگری ریاست را بر ایل بیرانوند عهده‌دار شدند که از اولاد و نوادگان میرزااحمدخان نبودند اما مرادخان وقتی شرایط را بد برای خود و اقوامش می‌دید دست به کار شد و چاره ای اندیشید زیرا روسای جدید نسبت به اولاد میرازامه بسیار سختگیر و بدبین بودند و برای از بین بردن آنان از هیچ تلاشی فروگذار نبودند پس مرادخان قسمتی از ایل را با درایت خود همراه و همدل خود ساخت بگونه‌ای که ایل به دوقسمت تقسیم شده بود در نهایت بر سر مالیاتی که پیش آمده بود مرادخان ایل را متحد و فرد مورد نظر را از ریاست خلع نمود وقتی خبر به گوش آغامحمدخان قاجار رسید تا بخواهد کاری از پیش ببرد عجل مهلتش نداده و کشته شد پس از او فتحعلیشاه به پادشاهی رسید فتحعلیشاه که نسبت به آغا محمد خان قاجار درک بهتری از اقوام زندیه داشت شرح ماجرا را بدینگونه ختم کرد که تا بچه شیر در میدان است شغال را فرصت جولان نیست و حکم ریاست مرادخان را با یک طاق خلعت برای شخص مراد خان از دربار تهران به لرستان روانه کرد و این نزاع داخلی برای همیشه پایان یافت و تا آخرین ریاست ایل بیرانوند که علیمردان خان امیر اعظم بود و پس از او حاج سلطان محمد خان و عزیزالله خان سپهوند به‌صورت شورایی ایل را مدتی اداره کردند خرقهٔ ریاست بر تن اولاد میرزااحمدخان باقی ماند این خاندان بزرگ از ایل بیرانوند در مواقع خود منشأ خدمات فراوانی برای ایل بیرانوند بودند از تصرف اراضی تا ساخت فوج از فتح هرات و سرخس تا جنگهای جهانی اول که در مقابل روسیه و انگلیس رشادت فراوان نشان دادند و افراد زبده و شاخصی را به جامعه معرفی نمودند یکی از شاخصترین کارها در اواخر قاجار که بسیار در ایران مطرح شد سخنان شیخعلی خان بیرانوند بود که در پاراگراف‌های بعد به‌صورت جداگانه توضیح داده شده این افتخارات نامبرده جز کوچکی از تمامی افتخارات بیشمار خوانین میرزا احمدخانی می‌باشد که در این مقاله برشمرده شده‌اند.^[۵][۶][۷] به‌طور قطع و یقین اگر شخص عالیجاه عالیشان مرادخان بیرانوند با درایت و ذکاوت خود وارد عمل نمی‌شد اولاد میرزااحمدخان خان توسط ریس انتخابی آغا محمد خان قاجار یا برای همیشه از بین می‌رفتند یا اجازه عرض اندام به هیچ‌کدام آنان داده نمی‌شد تمامی اولاد میرزااحمدخان خان از روسای رسمی ایل تا خانزادگانی که هیچگاه ریاست بر ایل نداشتند همگی مدیون شخص مرادخان بودند که شرایط را مهیا و عزت را به خانواده میرزااحمدخان برگرداند یکی از محققان توانمند لرستان بدین گونه شرح ماجرا کرد که اگر از خودگذشتگی و لیاقت مرادخان جد خوانین مرادی نبود در آن زمان اولاد میرزااحمدخان توسط رقبا از ترس عرض اندام کردن یا همه آنان را از بین می‌بردند یا به‌شکلی آنان را تضعیف می‌کردند که برای همیشه به‌دست فراموشی سپرده شوند، اما همین موقعیت‌شناسی مراد خان باعث شد که پس از ریاست وی بر ایل اولاد میرزااحمدخان منشأ خیر و خدمات فراوان برای ایل بزرگ و مقتدر بیرانوند شوند.^[۸]

اولین ایلخان خدمات فراوانی را برای ایل بیرانوند به بار آورد ایل بیرانوند اصولاً ایلی بود که تا قبل از به قدرت رسیدن مرادخان بیشتر در کوه علاقه به زندگی داشت که به فرمان مراد خان پس از سالیان درازی ایل دوباره به یکجانشینی رویی آورد تمام تقسیمات ایل بیرانوند که امروز شاهد آن هستیم به همت عالی جاه عالی شأن مراد خان بیرانوند صورت پذیرفته‌است این اولین و مهم‌ترین اقدام ایلخان بیرانوند بود پس از آن چون جمعیت ایل بیرانوند نسبت به سایر ایلات و طوایف بیشتر بود اولین فوج لرستان را بنام فوج بیرانوند بنا نهاد این فوج همچو نیرویی مقتدر و کارآمد در رکاب دولت ایران بود که در صحنه‌های بینالمللی از خود رشادتهای فراوان نشان داد این فوج در جنگهای مهم ارزنه الروم جنگهای هرات و سرخس و ارمنستان از آب خاک این مرزبوم دفاع بی‌نهایت کرده‌است.^[۹][۱۰]

همان‌طور که ذکر شد با فرمان عالیجاه عالیشاَن مرادخان بیرانوند ایل بیرانوند یکجانشین شد و با تصرف املاک ذکر شده هرکدام از تیره و طوایف بیرانوند را در محلی مستقر گردانید بعد از آن توانست از افراد زبده ایل بیرانوند فوج ایل بیرانوند را تشکیل دهد این فوج در دفاع از آب خاک ایران نقش حیاتی ایفا نموده و در اوج خود که در زمان ریاست ملک احمدخان پسر مراد خان بر ایل بیرانوند یکی از شاهزادگان قجر به لرستان مراجعت می‌کند و با مشاهده این فوج اینگونه می‌نویسد: این فوج ایل بیرانوند از سربازانی شجاع دلیر و بلندقامت تشکیل شده ریس آن (منظور ملک احمدخان مرادی) سرکرده ای لایق بی‌باک و جنگاور است قطعاً لیاقت امیر تومانی را دارا می‌باشد به گونه ای فوج را آراسته که بموقع جنگ هرگز پشت به دشمن نکرده و تا سر حد مرگ برای دفاع از میهن بی باکانه می‌جنگند.^[۵] این فوج که از دولت وقت جیره و مواجب می‌گرفته به مواقع جنگ همیشه به‌عنوان پیش قراول بوده و در منابع دیگر به وضوح آورده شده که در زمان ریاست خوانین مرادی بر فوج ایل بیرانوند حتی این فوج از فوجهای آذربایجانی، شاهسون و بختیاری هم قوی تر و منسجم تر بوده از افتخارات این فوج یک نمونه سند ارسال شده در بخش عکسها که در آن ریاست آن عالیجاه سرهنگ زین العابدین خان در روزنامه وقایع الاتفاقیه مورد تشویق شخص ناصرالدین شاه قرار گرفته‌است^[۱۱]

شجره خوانین مرادی

))

بزرگ این قوم مراد خان بیرانوند بوده که اولادش معروف به خوانین مرادی هستند فرزندان وی عبارتند از ملک احمد خان مراد ، زین‌العابدین خان مراد ، حسین خان مراد ، اکبر خان مراد و اصغر خان مراد اینان از خوانین مطرح نامدار ایل بیرانوند بودند که به دلیل اختلافات پیش آمده از ایل بیرانوند کوچیدند .^[۱۲]

ارتشبد علی رزم آرا در کتاب خود تحت عنوان جغرافیایی نظامی لرستان اینگونه شرح میدهد که مراد خان اولین سرکرده ایل بیرانوند بود وی که نسبت به بنی اعمام خود برتری داشت ریاست ایل را در دست گرفت و املاک مله تخت را به تصرف ایل بیرانوند درآورد د ادامه ارتشبد علی رزم آرا شرح میدهد این املاک از ایل حسنوند تصرف عدوانی شده آنچه که با تحقیق و بررسی مدارک و مستندات ایل بیرانوند رجوع کردم بیش از پیش متوجه تصرف عدوانی این املاک شدم علل خصوص که بعضی از افراد ساکن مله تخت بر آن بودند پولی جهت حلال کردن املاک به صاحبان قبلی آن در ایل حسنوند بدهند برای من روشن ساخت که این املاک در قدیم تصرف عداونی شده اند^[۱۳]

از جمله افراد شاخص و نام آور خاندان مرادی: سردار بزرگ ملک احمد خان مرادی بیرانوند ، سرهنگ زین‌العابدین خان مرادی بیرانوند ، حسین خان مرادی بیرانوند ، اکبر خان مرادی بیرانوند ، اصغرخان مرادی بیرانوند ، اینان همه اولاد عالیجاه عالیشأن مراد خان بیرانوند بودند که در سیاست لرستان و غرب کشور در اوایل تا اواسط قاجار نقش مستقیمی ایفا نمودند اما از نوادگان نامدار خاندان مراد میتوان به سهراب خان ریس ایل بیرانوند در اواسط قاجار کشته شد و سلطان محمد خان مرادی بیرانوند که اخرین ریس ایل بیرانوند بود و بعداز یکسال ریاست بر ایل بیرانوند برای همیشه ایلخانان در صفحه کشور حذف و بجای آنان نایب الحکومگی دایر شد که سلطان محمد خان مرادی بیرانوند توانست نایب الحکومگی مرکزی را در لرستان اخذ کند.

سایر افراد هم حاج نصرالله خان مرادی بیرانوند معروف به حاجی نصه از افراد سلحشور و دلاور این خاندان بوده.

حاج داراب خان مرادی بیرانوند از سرکردگان سخنور و دانا این خاندان بوده.

مهندس اردشیر مرادی جز اولین تحصیلکردگان ایران و لرستان در دهه بیست و سی شمسی که توانست تا سال چهل دو به دکترای حرفه ای یا همان مستر (برابر با کارشناسی ارشد) مهندسی کشاورزی را در دانشگاه المان اخذ نماید وی خدمات فراونی در حوزه کشاورزی استان لرستان داشته است

افراسیاب خان مرادی بیرانوند از جنگجویان و سلحشوران این خاندان

علی و تقی خان از اولاد حسین خان ابن مراد خان معروف است در جنگ والی پشتکوه بسیار رشادت نشان داده و این دوتن به تنهایی باعث عقب نشینی لشکر گران والی شدند معروف است تاکتیک جنگی این دوتن والی را بر آن داشت که دوختر به علی خان و تقی خان بدهد و آنان را فرمانده لشکر خود کند که به این دلیل انان فکر کردند نیرنگ است برای به دام انداختن آنان درخواست والی پشتکوه را رد کردند رشادت خوانین مرادی در این جنگ در گزارشات فطن السلطنه هم به دربار قاجار آمده است از زنان هم جواهر بانو مرادی بیرانوند از زنان سلحشور و بزرگ اندیش بود که نامش به نیکی یاد میشود.^[۱].^{[۱۴] [۱۵]}