سیفالدوله
سلطان محمد میرزا | |
---|---|
حاکم اصفهان | |
دوره مسئولیت ۱۲۴۰ قمری – ۱۲۵۰ قمری | |
پس از | عبدالله خان امینالدوله |
پیش از | خسروخان گرجی |
تولیت آستان قدس رضوی | |
دوره مسئولیت ۱۲۸۸ قمری – ۱۲۹۰ قمری | |
پس از | میرزا ابوالقاسم معینالملک |
پیش از | سعید موتمن الملک |
اطلاعات شخصی | |
والدین | فتحعلیشاه طاووسخانم تاجالدوله |
لقب(ها) | سیفالدوله |
سلطان محمد میرزا، ملقب به سیفالدوله، شاهزاده قاجار و حاکم اصفهان بود.
زندگی
[ویرایش]سیفالدوله پسر فتحعلیشاه بود و مادرش طاووسخانم تاجالدوله همسر محبوب فتحعلیشاه که شاه تخت طاووس را به نام او نامگذاری کرد.
به نوشته ملکایرج میرزا (برادر سیفالدوله):[۱]
«سیفالدوله در طفولیت ددهها و للـههای متعدد داشتند که غلام پیشخدمتباشی بودند، اماناللهخان افشار للـهی سواری ایشان بود. آقا اللهوردی که تربیتیافته خان مروی بود، للـهی دیگر ایشان بود و میرزا عبدالوهابخان معتمدالدوله مربی مشق ایشان بود»
سلطان محمد میرزا در ۲۶ جمادیالاول ۱۲۲۸ قمری در تهران متولد شد. در سفر فتحعلیشاه به اصفهان در ۱۲۴۰ قمری، شاه از عبدالله خان امینالدوله، حاکم وقت اصفهان، پنجاه هزار تومان پیشکشی درخواست کرد و چون امینالدوله از دادن این مبلغ امتناع ورزید، فتحعلیشاه حکومت اصفهان را به سیفالدوله که در آن زمان دوازده سال داشت سپرد و یوسفخان گرجی را به عنوان وزیر او معین کرد. در سال ۱۲۵۰ قمری فتحعلیشاه جهت رسیدگی به مالیاتهای پرداخت نشده شیراز، بار دیگر به اصفهان سفر کرد و در خانه سیفالدوله اقامت گزید و در همانجا از دنیا رفت. پس از درگذشت فتحعلیشاه، جانشین او محمد شاه که قدرت عموهایش را خطری برای تاج و تخت خود میشمرد، خسروخان گرجی را مامور کرد تا سیفالدوله را از حکومت معزول کرده و به تهران بیاورد. سیفالدوله در تهران چندی در خانه مادرش تاجالدوله میزیست و منتظر بود از طرف شاه به حکومتی منصوب شود. پس از مدتی چون منسبی به او داده نشد، از شاه اجازه گرفت و به عراق رفت. چندی در بغداد زیست و به تهران بازگشت. در سال ۱۲۷۹ قمری از راه گیلان و شیروان به استانبول و اسکندریه و از آنجا به مکه رفت و پس از به جا آوردن حج از شامات به بغداد بازگشت و از آنجا به زیارت مشهد رفت و دوباره در تهران اقامت گزید.[۲]
در سال ۱۲۸۸ قمری به تولیت آستان قدس رضوی منصوب شد و بعد از دو سال به تهران آمد.[۱]
سیفالدوله در جوانی با دختر نظرعلیخان شاهسون ازدواج کرد. ولی چندی نگذشت که او را طلاق داد و دختر نظرعلی خان همسر عباسقلی معتمدالدوله جوانشیر شد. پس از آن سیفالدوله هیچگاه ازدواج نکرد و فرزندی نیز باقی نگذاشت.[۱]
منش و بینش
[ویرایش]سیفالدوله شاهزادهای متدین و درویش مسلک بود. در زمان اقامت در اصفهان در نزد عالمان و درویشهای آن شهر همچون زینالعابدین شیروانی تحصیل کرده بود. او حامی شعرا و نقاشان بود. در شعر و ادبیات دست داشت و با فرزندان یغمای جندقی به خصوص اسماعیل هنر آمیزش داشت و دیوان کامل خود را به رسم یادگار به اسماعیل هنر سپرد.[۲]
ملکایرج میرزا دربارهٔ اخلاق سیفالدوله مینویسد:[۱]
«همیشه از بعضی اطوار ناشایست که لازمه جوانیست برکنار بود. قماربازی نمیداند. شراب نخورده است.»
کوشش در آبادی اصفهان
[ویرایش]اصفهان که پس از سرنگونی صفویان دچار خسارتهای بسیار شده بود، بار دیگر در زمان حکمرانی سیفالدوله دورهای از آرامش و آبادی به خود دید. سیفالدوله بسیاری از خرابیهای پیشین را مرمت کرد که این موضوغ را در سفرنامه خود نیز مینویسد:
«باغ هشت بهشت به کلی مخروبه و مهجور بود. عمارات را تعمیر کلی کرده و باغ را درخت نشاندم، صورت آبادی یافت. اکثر بیوتات اطراف عمارت اشرف از بناهای راقم حروف است.»
تعمیر کلیسای وانک و تعیین مقرری روزانه برای آنجا نیز از دیگر اقدامات سیفالدوله بود که به این ترتیب قصد داشت نزد ارمنیان اصفهان محبوبیت کسب کند و زمینه بازگشت مسیحیان فراری به هند و بغداد را فراهم آورد. سیفالدوله بنای عمارت سرپوشیده را نیز به خود نسبت میدهد و اوژن فلاندن نیز این کاخ را از ساختمانهای سیفالدوله میداند، هرچند باور دارد که بخشی از آن از خرابههای دوره صفوی بودهاست.
آثار
[ویرایش]- سفرنامه سیفالدوله معروف به سفرنامه مکه، [۱]
- کلیات سیفالدوله که شامل دو دفتر است:[۲]
- دفتر باقری، یا هجویات که به سبک اشعار یغما سروده شدهاست.
- دفتر سلطانی که خود شامل پنج بخش است:
- غزلیات
- ترجیعات و رباعیات
- زینالرسائل، شامل داستانهای اخلاقی و مشاهدههای خود نویسنده
- وسیلهالنجاه، دربارهٔ احکام مذهبی شیعیان
- سیفالرسائل، که یک مثنوی در دوهزار بیت است و در آن از بیمهری حاجی میرزا آقاسی، مظالم خسروخان گرجی، مسافرت از اصفهان به تهران و سپس از تهران به عراق و عشقبازیهایش در بغداد سخن گفته است.
منابع
[ویرایش]شاهزادگان قاجار | |
---|---|
نسل اول | محمدعلی میرزا • محمدقلی میرزا • محمدولی میرزا • عباس میرزا • حسینعلی میرزا • حسنعلی میرزا • محمدتقی میرزا • علینقی میرزا • شیخعلی میرزا • علی میرزا ظلالسلطان • عبدالله میرزا • محمدرضا میرزا • امام وردی میرزا • محمودمیرزا • اسماعیل میرزا • احمدعلی میرزا • علیرضا میرزا • ملکقاسم میرزا • ملکایرج میرزا • کیکاووس میرزا • کیومرث میرزا • سلیمان میرزا • فتحالله میرزا • ملک منصور میرزا • بهمن میرزا • سلطانمحمد میرزا • سیفالله میرزا • محمدامین میرزا • فرخسیر میرزا • سلطاناحمد میرزا • حسینقلی میرزا • پرویز میرزا • علیقلی میرزا • محمدهادی میرزا • کامران میرزا • اورنگزیب میرزا • جلالالدین میرزا • امانالله میرزا • امسلمه • فخرالدوله • ضیاءالسلطنه • گوهرملک • عصمتالدوله • حسن جهان • سرو جهان • زبیده • گوهر خانم • افتخارالسلطنه • خرمبهار • قمرالسلطنه • بیگم جان • شمسالدوله • مرصع خانم • زینتالدوله |
نسل دوم | بهرام میرزا • جهانگیر میرزا • قهرمان میرزا • بهمن میرزا • فریدون میرزا • اسکندر میرزا • خسرو میرزا • مصطفی قلی میرزا • اردشیر میرزا • احمد میرزا • مراد میرزا • فرهاد میرزا • فیروز میرزا • خانلر میرزا • مهدیقلی میرزا • حمزه میرزا • لطفالله میرزا • عبدالله میرزا • فخرالدوله • نگارالسلطنه • دلشاد خانم • اقلیما خانم • فرخنده سلطان خانم • گوهرتاج خانم • همایون سلطان خانم • خدیجه سلطان خانم • خورشید کلاه خانم • کوکب سلطان خانم • مریم سلطان خانم • مهر جهان خانم • نور جهان خانم • نوشابه خانم • قمر سلطان خانم • صفیه سلطان خانم • صاحب سلطان خانم • سکینه سلطان خانم • سارا سلطان خانم • سلطان بیگم خانم • طوبی خانم |
نسل سوم | |
نسل چهارم | فخرالملوک • محمود میرزا (فرزند ناصرالدینشاه) • مسعود میرزا • معینالدین میرزا • محمدقاسم میرزا • سلطانحسین میرزا • عصمتالدوله • کامران میرزا • ضیاءالسلطنه • افتخارالدوله • والیه • فخرالدوله • فروغالدوله • افتخارالسلطنه • قدرتالسلطنه • افسرالدوله • فرحالسلطنه • اخترالدوله • نصرتالدین میرزا • تاجالسلطنه • شرفالسلطنه • محمدرضا میرزا • حسینعلی میرزا • عزالسلطنه • احمدرضا میرزا • عزیزالسلطنه |
نسل پنجم | ملکمنصور میرزا • ابوالفتح میرزا • ابوالفضل میرزا • حسینعلی میرزا • ناصرالدین میرزا • فخرالسلطنه • احترامالسلطنه • نورالسلطنه • عزتالدوله • شکوهالسلطنه • شکوهالدوله • اشرفالملوک فخرالدوله • اقدسالدوله • انورالدوله • |
نسل ششم | |
نسل هفتم | |
نسل هشتم | محمدحسن میرزا دوم |
شجرهنامهٔ پادشاهان و شاهزادگان مهم قاجار | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
صفوی | خواجه عتیق منشی (۹۱۶) • غیاثالدین محمد صدر خراسانی • خلیفه اسدالله اصفهانی (۹۶۲-۹۷۰) • امیرعبدالله شوشتری (۹۷۰-۹۷۱) • سید علی رضوی (۹۷۱-۹۷۴) • ابوالولی انجوی و میرزا عبدالله (به اتفاق یکدیگر به تولیت واجبی و سنتی انتخاب شدند) (۹۷۴-۹۸۱) • میرعلی مفضل استرآبادی (۹۸۱) • سید کمالالدین استرآبادی و ابوالقاسم اصفهانی (به اتفاق یکدیگر به تولیت واجبی و سنتی انتخاب شدند) • میر سید علی متولی (۹۶۶) • عبدالکریم متولی (۹۹۷) • قاضی سلطان متولی (۱۰۰۸-۱۰۲۶) • میرزا محسن رضوی (۱۰۲۶-۱۰۳۰) • ابوطالب رضوی (۱۰۳۱-۱۰۳۵) • میر محمدمؤمن حسینی موسوی (۱۰۳۷-۱۰۳۸) • محسن رضوی (۱۰۵۵) • محمدباقر رضوی (۱۰۵۵-۱۰۷۳) میرزا بدیع رضوی (۱۰۷۳-۱۰۷۷) • تقیالدین محمد رضوی (۱۰۷۷-۱۰۹۳) • محمدابراهیم رضوی (۱۰۹۴-۱۱۰۰) • میرزا عبدالمؤمن شهرستانی (۱۱۰۱) • میرزا داود متولی (۱۱۰۸-۱۱۳۳) • میرزا عبدالله حسینی (نائب التولیه میرزا داود متولی) (۱۱۲۲-۱۱۲۸) • میرزا محمدعلی حسینی (۱۱۲۸-۱۱۳۳) • شمسالدین محمد رضوی (۱۱۳۵) |
---|---|
دوره افشار | میر محمدتقی رضوی (۱۱۴۱-۱۱۴۲ق) • محمدابراهیم رضوی (۱۱۴۳-۱۱۴۷ و ۱۱۶۱-۱۱۶۳ق) • محمدرضا رضوی (۱۱۴۷-۱۱۵۳ق) • عبدالحی متولی (۱۱۵۳-۱۱۵۶ق) • سید محمد متولی (۱۱۵۶-۱۱۶۱ق) • داوود میرزا (۱۱۶۳ق) • محمدشریف الشریف(۱۱۶۶-۱۱۷۸ق) • سید علی متولی (۱۱۷۹-؟) • میرزا مهدی مجتهد (۱۱۹۲-؟) |
دوره قاجار | میرزا موسی فراهانی (۱۲۴۷ق) • میرزا عبدالله خویی (۱۲۶۲-۱۲۶۴ق) • شیخ عبدالرحیم بروجردی (۱۲۶۶-۱۲۶۸ق) • میرزا عبدالباقی منجمباشی (۱۲۶۸-۱۲۷۰ق) • میرزا فضلالله نوری (۱۲۷۰-۱۲۷۲ق) • میرمحمدحسین عضدالملک قزوینی (۱۲۷۲-۱۲۷۷ق) • میرزا جعفر خان مشیرالدوله (۱۲۷۷-۱۲۸۱ق) • علیاکبر قوامالملک شیرازی (۱۲۸۱-۱۲۸۲ق) • میرمحمدحسین عضدالملک قزوینی (۱۲۸۲-۱۲۸۳ق) • میرزا محمدخان سپهسالار (۱۲۸۳-۱۲۸۴ق) • میرزا محمد مجدالملک (۱۲۸۴-۱۲۸۵ق) • میرزا محمدحسین دبیرالملک (۱۲۸۵-۱۲۸۷ق) • میرزا ابوالقاسم معینالملک (۱۲۸۷-۱۲۸۸ق) • سیفالدوله (۱۲۸۸-۱۲۹۰ق) • میرزا سعیدخان مؤتمنالملک (۱۲۹۰-۱۲۹۷ق) • شاهزاده محمدتقی میرزا (۱۲۹۷ق) • میرزاحسینخان سپهسالار (۱۲۹۷ق) • شاهزاده محمدتقی میرزا (۱۲۹۸) • عبدالوهابخان آصفالدوله (۱۳۰۱-۱۳۰۳ق) • شاهزاده فیروز میرزا (۱۳۰۳ق) • میرزا محمدعلی صدرالممالک (۱۳۰۳-۱۳۰۶ق) • شاهزاده محمدتقی میرزا (۱۳۰۶-۱۳۰۸ق) • فتحعلیخان صاحبدیوان (۱۳۰۸-۱۳۱۱ق) • شاهزاده ابوالفتح میرزا مویدالدوله (۱۳۱۱-۱۳۱۳ق) • میرزا محمدعلی صدرالممالک (۱۳۱۳-۱۳۱۴ق) • حسینخان آصفالدوله (۱۳۱۴-۱۳۱۵ق) • میرزا محمود خان مدیرالدوله (۱۳۱۵-۱۳۱۶ق) • میرزا محمدرضا صدیقالدوله نوری (۱۳۱۶-۱۳۱۹ق) • شاهزاده سلطانحسین میرزا نیرالدوله (۱۳۱۹ق) • میرزا ابوالقاسم نصیرالملک شیرازی (۱۳۱۹-۱۳۲۰ق) • شاهزاده مهدیقلی میرزا سهامالملک (۱۳۲۰-۱۳۲۲ق) • غلامرضاخان آصفالدوله (۱۳۲۲-۱۳۲۳ق) • میرزا کاظم امامجمعه تبریزی (۱۳۲۳-۱۳۲۶ق) • میرزا محمدشفیع صدرالممالک (۱۳۲۶-۱۳۲۹ق) • میرزا مرتضی قلی طباطبایی (۱۳۲۹-۱۳۳۴ق) • سید جواد ظهیرالاسلام (۱۳۳۴-۱۳۳۶ق) • میرزا مرتضی قلی طباطبایی (۱۳۳۶-۱۳۳۸ق) • سید جواد ظهیرالاسلام (۱۳۳۸-۱۳۴۰ق) • میرزا مرتضی قلی طباطبایی (۱۳۴۰-۱۳۴۱ق) • میرزا محمدعلی قائممقام التولیه (۱۳۴۱ق) • میرزا مرتضی قلی طباطبایی (۱۳۰۳ش) |
پهلوی | محمدولی اسدی (فروردین ۱۳۰۵ - ۲ آذر ۱۳۱۴) • فتحالله پاکروان (۳ آذر ۱۳۱۴ - دی ۱۳۲۰) • علی منصور (دی ۱۳۲۰ - بهمن ۱۳۲۴) • ناصر اعتمادی (اسفند ۱۳۲۴ - مرداد ۱۳۲۵) • غلامحسین اشرفی (مرداد ۱۳۲۵ - بهمن ۱۳۲۶) • محمود بدر (اسفند ۱۳۲۶-فروردین ۱۳۳۰) • مصطفیقلی رام (فروردین ۱۳۳۰-خرداد ۱۳۳۰) • سید جلالالدین طهرانی (۱۹ خرداد ۱۳۳۰-۱۷ بهمن ۱۳۳۱) • علی معتمدی (فروردین ۱۳۳۲-۱۷ فروردین ۱۳۳۴) • سید فخرالدین شادمان (خرداد ۱۳۳۴ - فروردین ۱۳۳۸) • محمد مهران (اردیبهشت ۱۳۳۸ - دی ۱۳۴۰) • سید جلالالدین طهرانی (۱۷ دی ۱۳۴۰ - ۱۴ فروردین ۱۳۴۲) • سید محمدصادق امیرعزیزی (۲۹ اردیبهشت ۱۳۴۲ - مهر ۱۳۴۴) • نادر باتمانقلیچ (مهر ۱۳۴۴ - خرداد ۱۳۴۶) • باقر پیرنیا (خرداد ۱۳۴۶ - شهریور ۱۳۵۰) • حسن زاهدی (مهر ۱۳۵۰ - ۲۱ اردیبهشت ۱۳۵۳) • عبدالعظیم ولیان (۱۳۵۳-۱۳۵۷ش) • سید حسن سراج حجازی (۶ شهریور ۱۳۵۷ - ۲۱ آبان ۱۳۵۷) • سید محمدصادق امیرعزیزی (۲۱ آبان ۱۳۵۷ - ۱۴ دی ۱۳۵۷) |
جمهوری اسلامی |
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.