سدیدالدین کازرونی
سدیدالدین کازرونی (متولد کازرون) علامه و پزشک مشهور ایرانی قرن ۸ ق. وی از شاگردان برهان‌الدین نصیری بوده و مشهورترین اثرش المغنی فی شرح الموجز بوده است و در این اثر اشاراتی کوتاه به خود نیز کرده است. وی این شرح را به یاری قانون ابن سینا و به ویژه دو شرح نفیس قانون یعنی التحفةالسعدیه قطب الدین کازرونی شیرازی و شرح ابن نفیس علاءالدین علی بن ابی الحزم قرشی (معروف به شرح قرشیی) نوشته است (مظفریان، ص ۴۰۵–۴۰۶).
سدیدالدین کازرونی همچنین تمام کتب طبی گذشته را خوانده و در محضر تمام اطبای روزگار حضور داشته است و این شرح را به این سبب المغنی نامید که طبیبان را از مطالعه کتب طبی دیگر بی‌نیاز کند (مظفریان، ص ۴۰۶). وی در ۷۴۵ ق آن شرح را به پایان رساند (فاضل، ج ۲، ص ۵۵۰؛ مظفریان، ص ۴۰۶). صفا (ج ۳، ص ۲۷۵ و ۲۷۷) تاریخ خاتمه آن را ۷۴۵ ق و نام دیگرش را توضیحات ذکر کرده است. از المغنی چون مورد مطالعه تمام اطبا بوده، نسخه‌های خطی فراوانی به جا مانده است. نسخه‌ای از این اثر در کتابخانه دانشکده پزشکی دانشگاه شیراز موجود است که محمد افتخارالدین نامی در بدایون هندوستان آن را در ۱۲۶۰ ق کتابت کرده است و چهار نسخه دیگر از این اثر در کتابخانه مسجد جامع گوهرشاد مشهد و کتابخانه خانقاه نعمت‌اللهی به ترتیب به شماره‌های ۱۹۸۱، ۱۹۸۵، ۴۴۶۱ و ۳۷۹ نگه‌داری می‌شود (مظفریان، ص ۴۰۶). نسخه‌ای ناقص نیز که فقط حاوی فن چهارم المغنی است به شماره ۴۴۶ در مسجد جامع گوهرشاد موجود است (فاضل، همان‌جا).
حاجی محمد مقیم معروف به شاه ارزانیی، مؤلف طب اکبری (بمبئی، ۱۲۷۱ ق) در مقدمه همین کتاب آورده که در تألیف این اثر از شرح سدیدی بهره برده است، که منظور از شرح سدیدی همان المغنی است. عابد حسین، متخلص به عامی از اهالی جونپور، این اثر یعنی المغنی فی شرح الموجز را در ۱۳۶۲ ش با عنوان تاج‌العلاج به فارسی برگردانده است (منزوی، ج ۵، ص ۳۳۲۹). به گفته سیریل الگود (ص ۴۲۱–۴۲۲) دکتر تایتلر در ترجمه خود از پزشکی هندی به نام حکیم مولوی عبدالحمید نام می‌برد که استاد زبان عربی بود و الشرح المغنی اثر مولانا سدیدالدین کازرونی را در ۱۸۳۲ م چاپ کرد. المغنی بارها چاپ شده است: در کلکته در سال‌های ۱۲۴۴ و ۱۲۶۱ ق و ۱۸۴۵ م و در ۱۸۳۲ م به تصحیح مولوی عبدالحمید و غلام مخدوم و مولوی عبدالله و در لکنهو در سال‌های ۱۲۶۳ و ۱۲۶۵ ق (مشار، ج ۳، ص ۲۹۴–۲۹۵).
منابع
[ویرایش]- سدیدالدین کازرونی در ویکی‌پدیای انگلیسی
- A. Z. Iskandar, A Catalogue of Arabic Manuscripts on Medicine and Science in the Wellcome Historical Medical Library (London: The Wellcome Historical Medical Library, 1967), pp. 50, 54-55
- Manfred Ullmann, Die Medizin im Islam, Handbuch der Orientalistik, Abteilung I, Ergänzungsband vi, Abschnitt 1 (Leiden: E.J. Brill, 1970), p. 272
- کارل بروکلمان، Geschichte der arabischen Litteratur, 1st edition, 2 vols. (Leiden: Brill, 1889–1936). Second edition, 2 vols. (Leiden: Brill, 1943–49). Page references are those of the first edition, with the 2nd edition page numbers given in parentheses. Vol. 2, p. 195 (249)
- کارل بروکلمان، Geschichte der arabischen Litteratur, Supplement, 3 vols. (Leiden: Brill, 1937–1942). Vol. 2, 262.
- الگود، سیریل، تاریخ پزشکی ایران و سرزمین‌های خلافت شرقی، ترجمة باهر فرقانی، تهران، ۱۳۵۶ ش.
- صفا، ذبیح‌الله، تاریخ ادبیات در ایران، ج ۳، بخش ۱، تهران، ۱۳۶۳ ش.
- فاضل، محمود، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه جامع گوهرشاد، ج ۲، مشهد، ۱۳۶۵ ش.
- مشار، خانبابا، مؤلفین کتب چاپی فارسی و عربی، ج سوم، تهران، ۱۳۴۱ ش.
- مظفریان، منوچهر، کازرون در آیینة فرهنگ ایران، شیراز، ۱۳۷۳ ش.
- منزوی، احمد، فهرستواره کتاب‌های فارسی، ج ۵، تهران، ۱۳۸۰ ش.
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
