تموکن یا تااوکه (در انگلیسی: Tam(uk)ka(n)) از بنادر باستانی هخامنشیان در ۴۵ کیلومتری ساحل خلیج فارس و در پشت لیان قرار داشته‌است. هم اکنون در ضلع غربی شهر برازجان واقع است.

باستان‌شناس ایرانی، غلامحسین نظامی، جایگاه «تااوکه» را نه در کنار رود سیتاکوس (مند) یا برحاشیه دریا در حوالی گناوه و دیلم بلکه در پیوندگاه دو رود شاپور (گرانیس) و دالکی می‌داند. از دید او شهر تااوکه در زمان سلوکیان و اشکانیان هم به حیات سیاسی اقتصادی خود ادامه داده و در زمان ساسانیان به پنج یا شش کیلومتر به ناحیه‌ای در شمال شرقی جایگاه هخامنشی خود، خیز برداشته و در حاشیه رود شاپور به عنوان شهر توز جلوه‌گر شده‌است و در ادامه در دوران اسلامی به توز، توج یا توح تغییر نام داده‌است. شهری که در اقصی نقاط امپراتوری ساسانی کتان آن شهرتی تام و تمام یافته بود و نیز در زمان ورود اسلام به ایران بخشی از کتب فتوح را به خود اختصاص داد. به باور وی شهر تموکن هخامنشی نه برازجان و زیرا (توز ساسانی) بوده‌است بلکه این شهر میان رود شاپور و دالکی در نزدیکی اتصال آنها در محل درودگاه و جتوط قرار داشت و بقایای دو کاخ بردک سیاه (در درودگاه) و سنگ سیاه (در حوالی جتوط) که هر دو مربوط به دورهٔ داریوش اول هخامنشی است مؤید بخشی از این شهر مهم هخامنشی است.

بگفته عبدالمجید ارفعی، ایلام‌شناس مطرح؛ ما دو تموکن داریم یکی در چاهک نیریز فارس کنونی و دیگر «تموکن رن میسه» که به باور ایشان دومی مربوط به بوشهر است. که اکثر الواح مربوط به هخامنشیان که نام تموکن در آنها ذکر شده، منظور تموکن نیریز است نه تموکن استان بوشهر. تموکن رانمسا یا تموکن بوشهر با وجود سه کاخ هخامنشی، نقش داریوش و طلاهای به کار رفته در معماری آن، می‌تواند از تموکن نیریز بسیار بااهمیتتر بوده باشد.

در نوشته های تخت جمشید شانزده بار از این منطقه نام برده شده است. در این آثار از انتقال آذوقه دراین بندر سخن گفته شده است. در گل نوشته های تخت جمشید آمده است که بیش از 2000 کارگر و صنعتگر در این منطقه کار می کردند. پیشینه این بندر به دوران کوروش کبیر می رسد.^[۱]

• جاذبه‌های تاریخی استان بوشهر، شهر تاریخی تموکن سایت کانون پژوهشهای دریای پارس

ن ب و شهرهای باستانی ایران
ردیف شهر محدودهٔ کنونی ردیف شهر محدودهٔ کنونی ۱ ۲ ۳ ۴ ۵ ۶ ۷ ۸ ۹ ۱۰ ۱۱ ۱۲ ۱۳ ۱۴ ۱۵ ۱۶ ۱۷ ۱۸ ۱۹ ۲۰ ۲۱ ۲۲ ۲۳ ۲۴ ۲۵ ۲۶ ۲۷ ۲۸ ۲۹ ۳۰ ۳۱ ۳۲ ۳۳ ۳۴ ۳۵ تپه‌حصار ساکز (سکاها) زیویه شهر سوخته سامنات آبان نوش‌آباد صددروازه آساک آرتاکوانا ابیورد ارگ بم سوزیانا کامبادن سیمره بندر سیراف شاپورخواست نیم‌ور کرج ابودلف چهرآزادگان باسمنج ایزیرتو اکسین اصطخر بیشاپور تخت جمشید پیشیاوادا تموکن تخت‌طاووس شهر گور بندر سی‌نیز ارجان دارابگرد کنابد ریشهر دامغان سقز سقز زابل پیشوا (تهران) انار (کرمان) کاشان دامغان قوچان هرات درگز بم شوش کرمانشاه دره‌شهر (ایلام) شهرستان کنگان خرم‌آباد محلات (مرکزی) آستانه (مرکزی) گلپایگان تبریز بوکان اهواز مرودشت (فارس) کازرون مرودشت (فارس) کوه‌های زاگرس بوشهر مرودشت (فارس) فیروزآباد بندر دیلم بهبهان داراب گناباد جنوب بوشهر ۳۶ ۳۷ ۳۸ ۳۹ ۴۰ ۴۱ ۴۲ ۴۳ ۴۴ ۴۵ ۴۶ ۴۷ ۴۸ ۴۹ ۵۰ ۵۱ ۵۲ ۵۳ ۵۴ ۵۵ ۵۶ ۵۷ ۵۸ ۵۹ ۶۰ ۶۱ ۶۲ ۶۳ ۶۴ ۶۵ ۶۶ ۶۷ هوشنگان مرو مهرویان نسا گرگانج تیسفون سلوکیه وه‌اردشیر ریواردشیر راگا (ری باستان) شهر باستانی پاسارگاد تخت سلیمان بلخ باستان حلوان شهر قدیم نیشابور شهر قدیم جرجان هگمتانه انشان الموت طوس دقیانوس گندی‌شاپور تن‌اردشیر تون اسپهبد معبد لائودیسه دهانه غلامان (زرک - زرنکای) لور ترشیز کشمر دربند تپه معمورین هفشجان-شهرکرد ماری (ترکمنستان) شهرستان هندیجان عشق‌آباد خوارزم (ازبکستان) سلمان پاک (عراق) استان بابل (عراق) استان بابل (عراق) شهرستان هندیجان شهر ری پاسارگاد تکاب (آذربایجان غربی) بلخ (افغانستان) سرپل ذهاب نیشابور گنبدکاووس همدان سپیدان (فارس) الموت (قزوین) مشهد جیرفت (کرمان) دزفول قطیف (عربستان) فردوس (خراسان جنوبی) گیلان نهاوند نزدیک زابل اندیمشک کاشمر کاشمر بدره (ایلام) وهن‌آباد