San Millan eliza
Kanpoaldea   Barnealdea  Irudi gehiago
Kokapena
Herrialdea	Euskal Herria
Probintzia	Nafarroa Garaia
Udalerria	Petilla Aragoi
Koordenatuak	42°27′41″N 1°05′34″W / 42.46147473°N 1.09277254°W / 42.46147473; -1.09277254
Historia eta erabilera
Irekiera	XII. mendea
Izenaren jatorria	Emilian of Cogolla (en)
Erlijioa	katolizismoa
Elizbarrutia	Jakako elizbarrutia
Arkitektura
Estiloa	arkitektura gotikoa arkitektura erromanikoa
Kontaktua
Helbidea	Pl. Navarra, 5, 50686 Petilla de Aragón, Navarra

San Millan eliza Nafarroa Garaiko Petilla Aragoi udalerrian XIII. mendeko kristiau eliza bat da, gotiko estiloan.

XIII. mendeko eraikuntza gotikoa da, harriz egina, habearte bakarrekoa, bi ataletan banatua eta burualde poligonala duena. Habeartea sei zatiko gangaz estalita dago, giltzarri landuekin (Arrano Beltza eta Agnus Dei), eta burualdea nerbio-hormen gangaz. Burualdeko eta nabeko nerbioei eusten dieten mentsula batzuk giza aurpegiekin, aurrez aurre dauden txoriekin edo animalia fantastikoekin zizelkatuta daude, Zangozan eta Sause inguruan daudenen antzekoak. Horri esker, Xanpaina Etxearen Nafarroako erregealdian (1234-1274) izandako tailer aktibo berari egozten zaizkio. XVI. mendean sakristia gehitu zitzaion, epistolaren aldetik presbiterioari atxikia, baita kapera-horma-hobi bana ere, kanoi-gangaz estaliak, habeartearen bigarren atalean alde banatan bana irekiak.

Kapera nagusiak arku zorrotza eta erdiko mainela dituen leiho axialaren argiztapena jasotzen du, tenpluaren gainerako hormetan irekitako bao estuen kontrastean. Kanpandorrea, hiru gorputzeko lau angelukoa, ebanjelioaren aldetik atxikita dago oinaldean. Sarrera lehenengo zatian dago, ebanjelioaren aldetik. XIII. mende hasierako zistertar tradizioaren arabera, arkiboltak motibo geometrikoekin, xake-formakoekin eta pomekin apaintzen dira. Barruan, hainbat obra daude, antzinako altzarien zati bat, nabean, kaperetan eta sakristian banatuta, kronologia eta estilo desberdinekoak.

Antzinako erretaula nagusiaren bi irudi presbiterioaren alboetan daude: Birjina Haurrarekin, tente, eta San Millan bat, parrokiaren titularra, fraide beneditarrez jantzita, abadia-makuluarekin eta bolumen batekin ezkerreko eskuan. Gorpuzkera sendoko irudiak dira, XVII. mende hasierako joera erromanistarekiko leialak, beharbada garai hartan aktibo zeuden Zangoza-Irunberriko tailerreko eskultoreren batek eragindakoak. Erretaula berekoak izango ziren bi panelak, ebanjelioaren aldeko kaperan kontserbatzen diren San Pedro eta San Pauloren erliebeko irudiekin. Eta agian handik dator, teilatupeko bere Kalbariotik, gurutziltzatu hila, prozesio-andetan kokatua, korupearen azpian.

Epistolaren aldeko kaperan, Ongitzako Andre Mariaren irudia gurtzen da, desagertutako ermita baten titularra. Gotiko jatorriko tailu eseria da (XIII. mendekoa), ondorengo zaharberritzeek asko aldatu zutena. Kaperan bertan, XVIII. mendeko Xabierko San Frantziskoren eskultura txiki bat dago, zur polikromatuz egina.

Interes handiagoa eskaintzen du 1586ko bataiarri errenazentistak, galloi-kopa eta diamante-puntekin apaindutako harroin poligonala dituena. Tradizioaren arabera, Santiago Ramon y Cajal bataiatu zuten bertan, hirikoa, Medikuntzako Nobel Sariduna 1906an.

Ebanjelioaren aldeko horman, gurutziltzatu gotiko bat dago (XIV. mendea), hiru iltzekoa eta tamaina handikoa, zaharberritzeak zertxobait aldatu duena. Hilzorian dagoen Kristoa ageri du, aurpegian aurpegi gozokoa eta gorputz mehea, gerrira lotutako purutasun-oihal luzeaz partzialki bildua. Goi-korua tenpluaren oinaldean dago, eta gotiko berantiarreko (XVI. mendearen lehen erdia) jatorrizko barandaren zati bat kontserbatzeko interesa du. Trazeria gotiko flamigeroz apaindutako bederatzi panel dira, giza buruekin eta askotariko animaliekin landutako mentulekin osatzen direnak, penintsulako azken gotikoaren tradiziorik onenaren arabera.

• Nafarroako Entziklopedia Handia | PETILLA. (Noiz kontsultatua: 2022-03-29).

• Petilla Aragoi