Isabel Ríos
Bizitza
Jaiotza	Curtis, 1907ko uztailaren 12a
Herrialdea	Galizia
Heriotza	Madril, 1997ko ekainaren 17a (89 urte)
Hezkuntza
Hizkuntzak	gaztelania
Jarduerak
Jarduerak	politikaria

Isabel Ríos Lazcano (Curtis, Coruña, Galizia, 1907ko uztailaren 12a – Madril 1997ko ekainaren 17a) galiziar sindikalista eta gerrillaria izan zen.

Pedrouzos herriko maistra batekin egin zituen lehen ikasketak. Hainbat saiakera egin zituen Merkataritza Askeko Tasatzaile azterketa egiteko, harik eta Ogasunerako azterketa batean parte hartu zuen arte, eta bertan Gijongo Azpiordezkaritzan plaza lortu zuen.

Lortutako plazara abiatu aurretik, Manuel Calvelo López ezagutu zuen, Curtisen uda pasatzen ari zena eta harekin ezkondu zen 1929ko uztailaren 7an. Los Llanos de Aridanera ( La Palma uhartea) joan ziren eta bertan Manuelek mediku lan egin zuen.

1932an bikotea Curtisera joan zen bizitzera lehen umea izateko; urte hartan familia Madrilera joan zen Alemaniara joateko asmoz, Manuelek doktoretza egin zezan. Hitler boterera iristearekin batera, Madrilen geratzea erabaki zuten, non Manuel Patologia Sailean irakasle laguntzaile gisa lan egiten hasi zen Roberto Nóvoa Santos irakaslearen .

1934an Alderdi Komunistan afiliatu zen eta, Curtiserako bidaia aprobetxatuz, han antolatu zuen lehen zelula. Madrilen lan egin ondoren, Lugora eraman zuten, Curtistik egunero joaten zen lekura.

1936ko uztailaren 18ko estatu-kolpearen ondoren, abuztuaren 5ean atxilotu eta Curtisera eraman zituzten. Hurrengo egunean Santiagoko kartzelara eraman zituzten. Abenduaren 19an, senar-emazteak heriotza-zigorrera kondenatzen zituen gerra-kontseilua egin zen.

Epaiaren betearazpena hilaren 24rako aurreikusita zegoen, baina agintariek abenduaren 31ra atzeratu zuten. Hilaren 30ean, zigorra betiko espetxeratzearengatik trukatuko ziotela jakinarazi zioten; Manuel Calvelo, berriz, egun horretan bertan fusilatu zuten.

Isabel zazpi urtez egon zen Santiago, Saturraran eta Betanzosko kartzeletan, eta baldintzapeko askatasuna eman zioten 1943an.

1946an Coruñara joan zen bizitzera. Poliziaren jazarpena etengabea zen, eta Buenos Airesera joatea erabaki zuen, han familia baitzuen. Uztailaren 18an, Río de la Platara abiatu zen seme-alabekin. Bere militantzia komunistari ekin zion. Galiziako Elkarteen Federazioan sartu zen, eta bertan emakumeen batzordean eta kulturakoan parte hartu zuen.

1960ko hamarkadaren hasieran, Txinan izandako aldaketekin, Isabel eta komunista-talde bat PCErekin desberdintasun ideologikoak izaten hasi ziren, eta, azkenik, beste militante batzuekin batera kanporatu egin zuten. 1966an, kolpe militarraren ondorioz, haren seme Roberto Calvelo Txilera joan zen eta Isabelek jarraitu egin zion. Roberto Txileko Hezkuntza Ministerioak kontratatu zuen eta 1971n FAOren aholkulari izatera pasatu zen. 1973an, Pinocheten kolpeak berriro erbestera eraman zuen Perura.

1975ean, Manuel semeak Espainian oporrak pasatzera gonbidatu zuen; handik gutxira, Ogasun Ministerioan lanera itzultzea lortu zuen, eta Madrilen finkatu zen.

• Lana Guerra Civil (1998). Sada: Ediciós del Castro. ISBN 84-7492-294-1.
  • Gerra Zibilaren testigantza (2021). Vigo: Galaxia. 374 orrialde ISBN ά9151-763-4.

• Pérez Leira, Lois (2009). Mulleres da emigración (bilingüe: galego-castelán). Vigo: Grupo de Comunicación Galicia en el Mundo. ISBN 978-84-936759-9-8.