La valutmerkato (aŭ devizmerkato) estas tutmonda malcentralizita aŭ senperanta merkato por komercado de valutoj. Ĉi tiu merkato determinas valutajn kurzojn por ĉiu valuto. Ĝi inkluzivas ĉiujn aspektojn pri aĉeto, vendo kaj interŝanĝo de valutoj ĉe nunaj aŭ difinitaj prezoj. Rilate al komerca volumo, ĝi estas senkompare la plej granda merkato en la mondo, sekvata de la kredita merkato^[1].

La ĉefaj partoprenantoj en ĉi tiu merkato estas la pli grandaj internaciaj bankoj. Financaj centroj ĉirkaŭ la mondo funkcias kiel ankroj de komerco inter vasta gamo de multoblaj specoj de aĉetantoj kaj vendistoj senĉese, kun la escepto de semajnfinoj. Ĉar valutoj ĉiam estas interŝanĝitaj duope, la valutŝanĝa merkato ne fiksas la absolutan valoron de valuto, sed prefere determinas ĝian relativan valoron fiksante la merkatan prezon de unu valuto se pagite kun alia. Ekz.: US $ 1 valoras X CAD, aŭ CHF, aŭ JPY, ktp.

La devizmerkato funkcias per financaj institucioj kaj funkcias sur pluraj niveloj. Malantaŭ la scenoj, bankoj turnas sin al malpli granda nombro da financaj firmaoj konataj kiel "ŝakristoj", kiuj okupiĝas pri grandaj kvantoj da valutaj komercoj. Plej multaj interŝanĝaj komercistoj estas bankoj, do ĉi tiu malantaŭa kuleno-merkato estas iam nomata "interbanka merkato" (kvankam kelkaj asekuraj kompanioj kaj aliaj specoj de financaj firmaoj partoprenas). Komercoj inter devizaj komercistoj povas esti tre grandaj, kun centoj da milionoj da dolaroj. Pro la suvereneca afero, kiam temas pri du valutoj, valutmerkato havas malmultan (se ekzistas) kontrolan enton reguligantan siajn agojn.

La deviza merkato helpas internaciajn komercojn kaj investojn ebligante valutan konvertiĝon. Ekzemple ĝi ebligas al entrepreno en Usono importi varojn de membroŝtatoj de Eŭropa Unio, precipe membroj de Eŭrozono, kaj pagi eŭrojn, kvankam ĝia enspezo estas en usonaj dolaroj. Ĝi ankaŭ subtenas rektan spekuladon kaj taksadon rilate al la valoro de valutoj kaj la spekulado pri komerca interŝanĝo, surbaze de la diferenca interezokvoto inter du valutoj^[2].

En tipa deviza transakcio, parto aĉetas iom da kvanto de unu valuto pagante per iom da kvanto de alia valuto.

La moderna valutmerkato komencis formiĝi dum la 1970-aj jaroj. Ĉi tio sekvis tri jardekojn da registaraj limigoj pri valutaj transakcioj laŭ la sistemo de mona administrado de Bretton Woods, kiu difinis la regulojn por komercaj kaj financaj rilatoj inter la ĉefaj industriaj ŝtatoj de la mondo post la dua mondmilito. Landoj iom post iom ŝanĝis al flosantaj kurzoj de la antaŭa kurza reĝimo, kiu restis fiksa laŭ la sistemo Bretton Woods.

La devizmerkato estas unika pro la jenaj karakterizaĵoj:

• ĝia grandega komerca volumo, reprezentanta la plej grandan aktivaĵan klason en la mondo kondukanta al alta likvideco (financo);
• ĝia geografia disvastiĝo;
• ĝia kontinua funkciado: 24 horoj tage krom semajnfinoj, t.e., komercante de 22:00 GMT dimanĉe (Sidnejo) ĝis 22:00 GMT vendrede (Novjorko);
• la diversaj faktoroj, kiuj influas kurzojn;
• la malaltaj randoj de relativa profito kompare kun aliaj merkatoj de fiksa enspezo;
• la uzo de levilforto por plibonigi profitajn kaj perdajn randojn kaj rilate al konta grandeco.

Kiel tia, ĝi estis nomata la merkato plej proksima al la idealo de perfekta konkurenco, malgraŭ valuta interveno de centraj bankoj.

Laŭ la Banko por Internacia Kontoreguligo, la preparaj tutmondaj rezultoj de la Enketo de Trijara Centra Banko de Fremdaj Interŝanĝoj kaj OTC-Derivaĵoj-Merkatoj en 2019 montras, ke komercado en valutaj merkatoj estas averaĝe $ 6,6-trilionojn tage en aprilo 2019. Ĉi tio superas de $ 5,1-trilionoj en Aprilo 2016. Laŭ mezuro de valoro, estis interŝanĝitaj pli ol iu ajn alia instrumento en aprilo 2019, je $ 3,2-triliono tage, sekvata de spot-komerco je $ 2-triliono^[3].