Tunguz-manĉura lingvaro
Al tunguz-manĉura lingvaro apartenas kelkaj lingvoj de Okcidenta Siberio, Mongolio kaj Manĉurio. Multaj lingvistoj kredas, ke la lingvaro apartenas al Altaja superlingvaro kune kun Tjurkaj kaj Mongolaj lingvoj. La Altaja superlingvaro mem, tamen, estas ege disputinda afero. Ĉar nun plimulto de tunguz-manĉuraj lingvoj estas en granda danĝero de formorto, la estonto de la lingvaro estas malklara.
Gramatike ĉiuj tunguz-manĉuraj lingvoj estas aglutinaj kun komplika sistemo de sufiksoj. Ili ankaŭ havas ege disvolvitan sistemon de kazoj, verbaj specoj kaj tempoj. Plimulto de tunguz-manĉuraj lingvoj havas specialan sistemon de vokala harmonio, nomitan ŝtupa sistemo. Ĝi estas bazita je vokala labialeco kaj tensieco.
Lingvoklasado
[redakti | redakti fonton]Laŭ lingvisto Valentin Avrorin, tunguz-manĉuraj lingvoj estu disdividitaj je tri grupoj: nord-tunguza, sud-tunguza kaj manĉura. Aliaj sciencistoj opinias, ke sud-tunguza grupo estas pli parenca al la manĉura ol al la nord-tunguza. Jen pli-malpli universale akceptata klasado por nun:
- Norda (nord-tunguza, evonkija) sublingvaro
- Evena lingvo
- Evenka lingvo kaj ĝiaj eks-dialektoj:
- Oroĉena lingvo
- Negidala lingvo
- Solona lingvo
- Suda sublingvaro
- Sud-Orienta (sud-tunguza, nanija) grupo
- Nanaja lingvo
- Oroka lingvo
- Oroĉa lingvo
- Udega lingvo
- Ulĉa lingvo
- Sud-Okcidenta (manĉura) grupo
- Manĉura lingvo
- Gjurĉena lingvo †
- Sud-Orienta (sud-tunguza, nanija) grupo
Etimologia tabelo
[redakti | redakti fonton](proksimumaj latinaj transskriboj)
| Signifo | Hipotetika Pratunguza |
Evneka | Evena | Negidala | Manĉura | Gjurĉena | Ulĉa | Oroka | Nanaja | Oroĉa | Udega | Korea | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Patrino; virino | *eni | enin | enin | enin | enen | enin | en- | enin | enin | eni | enin | anae(edzino) ômôni(patrino) ajumôni(onklino) ezi > ôi (patrino) | |
| Fratino (pli olda) | *eke(n) | ekin | ekin | exe | xexe (virino) | xexe | eqte | ekte | ekte | eki | exi | ônni (samseksa pli olda frato) | |
| Frato (pli olda) | *aka | aka | aqa | aga | xaxa (viro) | xaxa | aGa | aka | . | aka | aga' | orabi (pli olda frato de ino) | |
| Bofilino | *bener | bener | benir | bene | . | . | bener | . | bener | bene | bene | myônûri | |
| Brusto; koro | *(k)ukun | ukun | ökin | öxön | oxo | . | kukun | qun | kun | okon | . | kogaeŋi(kerno) | |
| Nazo | *xoŋa | oŋokto | oŋıt | oŋokto | xoŋqo | . | xoŋqo | . | qoŋkto- | xoŋko | . | k'o | |
| Kordo | *sire(kte) | sirekte | siren | sijen | sirge | . | sirekte | sirekte | sirikte | sijekte | siekte | sil (ŝnuro, fadeno) | |
| Okulo | *(n)iasa | esa | äsil | esa | jasa | ?iaci | isal | isal | nisal | isa | jehä (?) | nun | |
| Mano | *mana | mana | mana | mana | . | . | mana | . | maja | manaka | mane | man-jida (preni) | |
| Akvo | *mu(ke) | mu | mo | mu | muke | mo | mu | mu | muke | mu | mu | mul | |
| Ŝtono | *kada(r) | kadar | qadar | kada | xada (roko) wexe (ŝtono) |
. | qadali | qada | qadar | kada | kada | dol (ŝtono) pahoy > pawi (roko) | |
| Glacio | *djuke | djuke | djök | djuxe | djuxe | djuxe | djue | duke | djuke | djuke | judge | ch'aga-p-da(malvarma) jyohŏy > jongi (papero) | |
| 3 | *ilan | ilan | ilin | ilan | ilan | jilan | ilan | ilan | ila? | ilan | ilan | se | |
| 4 | *dügin | di?i | di?i | di?i | duju | dujin | duin | djin | duin | di | di | ne | |
| 5 | *tu?a | tu?a | tun?in | tu?na | sunja | cunja | tunja | tunda | toj?a | tu?a | tu?a | ta-sut | |
| 7 | *nadan | nadan | nadin | nadan | nadan | nadan | nadan | nadan | nada? | nadan | nadan | (n)irgup |
Aliaj projektoj
[redakti | redakti fonton]Notoj kaj referencoj
[redakti | redakti fonton]- ↑ Tungusische Wortgleichungen (.doc).
Ligoj
[redakti | redakti fonton]- Monumenta Altaica /Словари /Тунгусо-маньчжурские словари[rompita ligilo]
- Monumenta Altaica / Грамматики / Тунгусо-маньчжурские грамматики Arkivigite je 2013-08-21 per la retarkivo Wayback Machine
- Monumenta Altaica /Современные тексты/ Тексты на современных тунгусо-маньчжурских языках[rompita ligilo]
- Monumenta Altaica /Древние и средневековые письменные памятники/ Старинные тексты на тунгусо-маньчжурских языках[rompita ligilo]
- Тунгусо-маньчжурская раскладка клавиатуры и шрифты[rompita ligilo]
- Тунгусо-маньчжурская раскладка клавиатуры и шрифты (зеркало)[rompita ligilo]
Vidu ankaŭ
[redakti | redakti fonton]Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
