Pärnu (rivero)
| Pärnu | |
| rivero | |
 La rivero Pärnu en urbo Pärnu
| |
| Lando |  Estonio
|
|---|---|
| Alfluantoj | |
| - maldekstraj alfluantoj | Vodja, Esna, Prandi, Aruküla, Navesti, Kurina, Reiu |
| - dekstraj alfluantoj | Reopalu, Lintsi, Mädara, Käru, Vändra, Sauga |
| Urboj | 4
|
| Lago | Roosna-Alliku Allikajärv |
| - alteco | 76 m |
| - koordinatoj | 59° 1′ 35″ N 25° 41′ 48″ O / 59.02639 °N, 25.69667 °O (mapo) |
| Enfluejo | Balta Maro |
| - situo | Pärnu, Estonio |
| - alteco | 0 m |
| - koordinatoj | 58° 22′ 38″ N 24° 28′ 34″ O / 58.37722 °N, 24.47611 °O (mapo) |
| Longo | 144 km (89 mi) |
| Akvokolektejo | 6 929 km² (692 900 ha) |
| Trafluo | |
| - mezproksima | 64 m³/s |
 Vikimedia Komunejo: Pärnu River
| |
Pärnu (estone Pärnu jõgi) estas rivero en okcidenta Estonio, kiu longas 144 kilometrojn kaj enfluas al Golfo de Rigo de Balta Maro; la urbo Pärnu kuŝas kie la rivero eniras la maron.[1] Ĝi estas unu el la plej longaj riveroj en Estonio, kun basena areo de 6 920 km², okupante ĉirkaŭ unu sesonon de la termaso de Estonio, kaj averaĝa elfluo de 64,4 m³/s. Pro sia longo, la rivero Pärnu pasas tra la plej multaj el la pejzaĝspecoj trovitaj en Estonio.[2] La ĉirkaŭaĵo de la riveroj estas dominita per agrikulturo kaj ĝiaj supraj partoj en Järva Distrikto estas konsiderita kiel unu el la plej bona plugtero en Estonio.[2][3] En la areo ĉirkaŭ Paide urbo, la rivero fluas tra arbaroj kaj malsekregionoj. Ĝi elfluas en Golfo de Pärnu, malgranda parto de Golfo de Rigo. En la estuara parto estas navigebla.
Geologio
[redakti | redakti fonton]La akvokolektareo de la rivero estas proksimume kunmetita de malsupra silurio enpagoj en la nordo de la rivero kun kalkoŝtono kaj dolomito, ĝis kie ĝi kunfalas kun la rivero Navesti, kaj en la sudo de tiu linio estas kunmetita de plejparte meza devonio deponejoj kun grejso, aleurolitoj kaj argilo.[3] Proksime de urbo Tori, grejsaj nudrokoj, klifoj kaj kavernoj limas la riveron.[4] En ĝia nordorienta kurso, la rivero kuras super maldika (de 5 metroj malsupren ĝis eĉ 1 metro) tavolo de supra grundo, dum pli proksime al la maro la supra grundo povas esti same profunda kiel 60 metroj.[3]
Hidrologio
[redakti | redakti fonton]Manĝaĵo de rivero estas miksita, en la supraj partoj kun superrego de subtera, en la malsuperaj partoj - pluvo. La varioj en drenaĵo de la rivero estas grandaj, pro almenaŭ parte al la fakto ke al la akvokolekta areo mankas grandaj lagoj.[3] Tial, kaj pro ĝia serpentuma formo, la rivero estis nomita la "Estona Misisipo".[2] La rivero tipe inundas printempe, sed ankaŭ post pluvegoj en aŭtuno kaj somero, kaj la maksimuma kvanto de registrita akvo en la drenaĵo ĉe hidrologia stacio en Oore estis mezurita por esti pli ol 100 fojojn tiu de la minimumo.[3][2] Frostas ne ĉiujare (kutime frostas meze de decembro, malfermiĝas fine de marto). La plata pejzaĝo plimalbonigas la efikojn de inundo, kaj grandaj streĉadoj laŭ la rivero estas karakterizitaj per inundaj herbejoj, flusebenaĵarbaroj kaj marĉarbaroj. Riverebenaĵarbaroj trovitas ĉe la bordoj de la rivero Pärnu estas maloftaj en Estonio kaj en la resto de Eŭropo, kie malmultaj estis konservitaj. La inundaj herbejoj laŭlonge de la rivero malpliiĝis pro la manko de prizorgado al ili; en la lastaj jaroj tamen, klopodoj estis faritaj por restarigi plurajn el ili.[2] La Sindi digo sur la ĉeftigo Pärnu estis forigita en 2018-2019. Aliaj digoj sur la Pärnu estos forigitaj en la venontaj jaroj. La forigoj de la digo de Pärnu rivero estas financitaj en kunlaboro kun la estona registaro kaj la Eŭropa Unio. Eble, Atlantika salmo kaj aliaj fiŝspecoj resaniĝos en la venontaj jaroj.
Historio
[redakti | redakti fonton]La rivero estis fokuso por homa agado en la areo por longa tempo; la plej malnova malkovrita setlejo en Estonio estis malkovrita proksime de la Pärnu rivero, proksime de la urbo Sindi kaj estis datita al ĉirkaŭ 7,500 a.K..
La rivero unue estas menciita en la Tabula Rogeriana mondmapo, publikigita fare de la araba geografiisto Muhammad al-Idrisi en 1154, kiel rivero Bernū.[5]
Bildoj
[redakti | redakti fonton]-
Pärnu rivero en Tori. -
Mezdevona grejsonudroko en districto Pärnu, Tori municipo. -
Laupa grandbieno kun rivero. -
Rivero proksime de Sindi. -
Sindi digo. -
Jändja lignopulpofabriko digo. -
Vido de Suurejõgi ponto. -
En Tori municipo.
.jpg)
Referencoj
[redakti | redakti fonton]- ↑ "Pärnu City and County" (PDF). Visit Pärnu.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 "The Pärnu River basin and floods". Estonica. Arkivita el la originalo je 2021-05-11. Alirita 2022-01-16.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 "RIVER PÄRNU, ESTONIA" (PDF). Partnership for European Environmental Research.
- ↑ "Pärnu River". Eesti Maaturism.
- ↑ Idrisi's world map, Library of Congress.
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
