Χαττούσα

Η Πύλη των Λεόντων στα νοτιοδυτικά.
Τοποθεσία	Πλησίον του Μπογαζκαλέ, Επαρχία Τσορούμ, Τουρκία
Περιοχή	Ανατολία
Συντεταγμένες	40°01′11″N 34°36′55″E / 40.01972°N 34.61528°E / 40.01972; 34.61528Συντεταγμένες: 40°01′11″N 34°36′55″E / 40.01972°N 34.61528°E / 40.01972; 34.61528
Είδος	Οικισμός
Ιστορία
Ίδρυση	6η χιλιετία π.Χ.
Εγκατάλειψη	π. 1200 π.Χ.
Περίοδοι	Εποχή του Χαλκού
Πολιτισμοί	Χετταίοι
Σημειώσεις
Κατάσταση	Ερειπωμένη
Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO
Επίσημη ονομασία	Χαττούσα: Πρωτεύουσα των Χετταίων
Τύπος	Πολιτισμικό
Κριτήρια	i, ii, iii, iv
Καταγραφή	1986 (10η συνεδρίαση)
Παραπομπή no.	377
Χώρα Μέλος	Τουρκία ! Τουρκία
Περιοχή	Ευρώπη και Βόρεια Αμερική

Η Χαττούσα ήταν αρχαία πόλη της Ανατολίας, πρωτεύουσα των Χετταίων, ινδοευρωπαϊκής φυλής που εμφανίστηκε στη Μικρά Ασία περί τα 2500 π.Χ. Βρίσκεται στο σημερινό Μπογιάζκιοϊ (Bogazköy) της Τουρκίας, περίπου 150 χιλιόμετρα ανατολικά από τη σημερινή πρωτεύουσα της Τουρκίας Άγκυρα. Η Χαττούσα έγινε πρωτεύουσα των Χετταίων από τον βασιλιά Χατουσίλις Α΄ (1586-1556 π.Χ.) και παρέμεινε πρωτεύουσα καθώς και το μεγαλύτερο πολιτικό και στρατιωτικό τους κέντρο έως την πτώση τους (12ος αιώνας π.Χ.). Στη συνέχεια εγκαταλείφθηκε. Ακολούθησε μονάχα μια μικρή εγκατάσταση Φρυγών τον 8ο αιώνα π.Χ. Η αρχαία πόλη είχε έκταση περίπου 1,8 τετραγωνικά χιλιόμετρα, από τα οποία τα 0.8 καταλάμβανε η ακρόπολη της πόλης με τα βασιλικά ανάκτορα. Ο βασιλιάς των Χετταίων Σουπιλουλιούμας Α΄ (1344-1322 π.Χ.) την οχύρωσε με ισχυρά τείχη, τα οποία σώζονται μέχρι σήμερα.

Ο Ιρλανδός ιεραπόστολος Ουίλιαμ Ράιτ (1837-1899) ανακάλυψε τυχαία στο τουρκικό χωριό Μπογιάζκιοϊ, 150 χλμ. ανατολικά της Άγκυρας, μνημείο με ιερογλυφικά όμοια με αυτά που έχουν εμφανιστεί στις αρχαιολογικές έρευνες στο Χαλέπι της Συρίας όπου ζούσε. Εξέδωσε βιβλίο (1884) με τίτλο Οι άνθρωποι της Χαττούσας. Οι ανασκαφές στην Χαττούσα ξεκίνησαν το 1906 από τον Γερμανό αρχαιολόγο Χούγκο Βίνκλερ (1863-1913) και τον συμπαραστάτη του Θεόδωρο Μακρίδη Μπέη, υπό την αιγίδα της Γερμανικής Εταιρείας της Ανατολής, και συνεχίστηκαν ολόκληρο τον 20ό αιώνα. Ο Βίνκλερ ανακάλυψε το βασιλικό αρχείο με 10.000 πινακίδες σε σφηνοειδή ακκαδική γραφή, σε γλώσσα άγνωστη, αλλά όμοια με εκείνη του λαού των Kheta στις αιγυπτιακές επιστολές. Μετά το θάνατο του Βίνκλερ ο κορυφαίος Τούρκος αρχαιολόγος Ταξίν Οζγούτς (Tahsin Ozguc 1916-2005) συνέχισε επί πολλές δεκαετίες τις ανασκαφές στην Χαττούσα. Η σημαντικότερη ανακάλυψή του ήταν ο ιερός βράχος του Γιαζιλίκαγια (Yazilikaya) με απεικονίσεις θεών και βασιλέων των Χετταίων στην περίοδο της δόξας τους. Οι έρευνες συνεχίζονται ακόμα και σήμερα υπό την διεύθυνση του καθηγητή αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου του Τορόντο Τίμοθι Χάρισον με πολυάριθμη ομάδα, στην οποία συμμετέχουν 47 αρχαιολόγοι από οκτώ χώρες.

• Bogazköy-Hattusa. Ergebnisse der Ausgrabungen des Deutschen Archäologischen Instituts und der Deutschen Orient-Gesellschaft. 21 Bde. Gbr. Mann, Berlin 1952ff.; Zabern, Mainz 1996ff. ISSN 0342-4464
• Peter Neve: Hattusa – Stadt der Götter und Tempel. Neue Ausgrabungen in der Hauptstadt der Hethiter. Zabern, Mainz 1996 (2. erw. Aufl.). ISBN 3-8053-1478-7
• W. Dörfler (u.a.): Untersuchungen zur Kulturgeschichte und Agrarökonomie im Einzugsbereich hethitischer Städte., Deutsche Orient-Gesellschaft#Literatur, Berlin 132.2000, S.367–381. ISSN 0342-118X
• Die Hethiter und ihr Reich – das Volk der 1000 Götter. Ausstellungskatalog Die Hethiter. Das Volk der 1000 Götter vom 18. Januar bis 28. April 2002 in der Kunst- und Ausstellungshalle der Bundesrepublik Deutschland in Bonn. Theiss, Stuttgart 2002. ISBN 3-8062-1676-2.
• Jürgen Seehe. Hattuscha-Führer. Ein Tag in der hethitischen Hauptstadt. Verlag Ege Yayınları, Istanbul 2006 (3. verbes. Aufl.). ISBN 975-8071-44-0 (dt., engl. u. türk. Ausgabe)

• Ιστοσελίδα για την Χαττούσα
• Κεντρική Μικρά Ασία
• Ο τρόπος χτισίματος πριν από 3500 χρόνια (PDF)
• Εκπομπή ZDF Expedition της 1ης Ιουλίου 2007