Τοπάζιο

Τοπάζιο «αυτοκρατορικό» (Μίνας Ζεράις, Βραζιλία).
Γενικά
Κατηγορία	Νησοπυριτικά
Χημικός τύπος	Al2SiO4(F,OH)2
Ορυκτολογικά χαρακτηριστικά
Πυκνότητα	3,5 gr/cm3
Χρώμα	Άχρωμο, κίτρινο, πορφυρό, πορτοκαλέρυθρο έως ερυθρό, ιώδες, καστανό, μπλε
Σύστημα κρυστάλλωσης	Ρομβικό
Κρύσταλλοι	Πρισματικοί, συνήθως επιμήκεις με απόληξη σε πυραμίδες
Υφή	Συμπαγή ή κοκκώδη συσσωματώματα ή μεγάλοι φαινοκρύσταλλοι
Διδυμία	-
Σκληρότητα	8
Σχισμός	Τέλειος κατά {001}
Θραύση	Υποκογχοειδής έως ανώμαλη
Λάμψη	Αδαμαντοειδής έως υαλώδης
Γραμμή κόνεως	Λευκή
Πλεοχρωισμός	Ναι. Χ=κίτρινος Ψ=κίτρινο ή ιώδες, Ζ=ιώδες, γαλαζωπό, κίτρινο
Διαφάνεια	Διαφανής. Αδιαφανείς ορισμένες παραλλαγές με προσμίξεις

Το τοπάζιο είναι πυριτικό / φθοριούχο ορυκτό του αργιλίου. Αποτελεί πολύτιμο λίθο, γνωστό από την αρχαιότητα. Η ονομασία αποδόθηκε από τους αρχαίους Έλληνες, εικάζεται, όμως, ότι προέρχεται από την αραβική λέξη توباز, ελλ. «τόπαζος», που σήμαινε το αντικείμενο της αναζήτησης (αναζητούμενο και ευρεθέν).^[1] Κατά άλλη εκδοχή, η ονομασία προέρχεται από τη σανσκριτική λέξη तपस्, «tapas» = πυρ, λόγω του κιτρινοκόκκινου χρώματος και της έντονης λάμψης του.

Οι κρύσταλλοί του είναι μακροπρισματικοί (στο εγχειρίδιο της "Mineralogical Society of America" αναφέρονται κρύσταλλοι μήκους 1,2 μ. και βάρους εκατοντάδων κιλών). Οι πλευρές του πρίσματος φέρουν έντονο ανάγλυφο, ενώ η απόληξή τους είναι πυραμιδοειδής, εν είδει οροφής. Η κρυσταλλική δομή του τοπαζίου συνίσταται από μια αλυσίδα συνδεδεμένων μη κανονικών οκταέδρων, στο κέντρο των οποίων βρίσκεται το άτομο του αργιλίου, περικλεισμένο από τέσσερα άτομα οξυγόνου. Κάτω ή επάνω από τα άτομα του αργιλίου βρίσκονται τα άτομα του φθορίου ή τα συμπλέγματα του υδροξυλίου. Οι αλυσίδες αυτές των οκταέδρων συνδέονται μεταξύ τους με τετράεδρα ατόμων πυριτίου. Η δομή αυτή καθιστά το τοπάζιο το σκληρότερο από όλα τα πυριτικά ορυκτά και ένα από τα σκληρότερα υλικά στη Φύση.

Ανευρίσκεται σε γρανιτικούς πηγματίτες, σε κοιλότητες και φλέβες εντός γρανίτη, ρυολίθου και γρανιτικού πηγματίτη (όξινα πετρώματα). Ανευρίσκεται, επίσης, σε γνευσίους, σχηματιζόμενος από υδροθερμικά μίγματα πλούσια σε πτητικά συστατικά. Είναι, επίσης, προϊόν ισχυρής μεταμόρφωσης ιζηματογενών πετρωμάτων πλούσιων σε αργίλιο και διοξείδιο του πυριτίου που περιέχουν ενώσεις φθορίου. Συνδέεται με τουρμαλίνη,κασσιτερίτη, φθορίτη, απατίτη, βήρυλλο, βολφραμίτη, μολυβδαινίτη και ορυκτά της ομάδας των μαρμαρυγιών.

Απαντά σε πολλά μέρη του κόσμου. Τα μεγαλύτερα και ωραιότερα δείγματά του έχουν βρεθεί στο Μίνας Ζεράις της Βραζιλίας. Επίσης στο Πακιστάν, το Μεξικό, στα Ουράλια όρη στη Ρωσία και στις Πολιτείες Κολοράντο, Γιούτα και Καλιφόρνια των ΗΠΑ.

Χρησιμοποιείται κυρίως στην κοσμηματοποιία και την κατασκευή ημιπολύτιμων διακοσμητικών σκευών, αποτελώντας έναν από τους σημαντικότερους πολύτιμους λίθους.

• Τμήμα Γεωλογίας Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
• Mindat.org
• Handbook of Mineralogy
• Galleries.com
• [1]

• James Dwight Dana, Manual of Mineralogy and Lithology, Containing the Elements of the Science of Minerals and Rocks READ BOOKS, 2008 ISBN 1443742244
• Walter Schumann, R. Bradshaw, K. A. G. Mills, Handbook of Rocks, Minerals and Gemstones, Houghton Mifflin Harcourt, 1993 ISBN 0395511372