Ο Σκωτσέζικος Διαφωτισμός (σκωτς.: Scottis Enlightenment) υπήρξε περίοδος της ιστορίας της Σκωτίας τον 18ο αιώνα, η οποία χαρακτηρίζεται από πνευματικά και επιστημονικά επιτεύγματα. Γύρω στα 1750, ο σκωτσέζικος λαός ήταν ένας από τους πιο μορφωμένους λαούς της Ευρώπης, με ποσοστό εγγραμμάτων κοντά στο 75%.

Οι Σκωτσέζοι διανοούμενοι βαδίζοντας στα χνάρια του Διαφωτισμού, του οποίου η φλόγα έκαιγε την ίδια περίοδο στην ηπειρωτική Ευρώπη, απέρριπταν κάθε αυθεντία, πίστευαν στην ισότητα μεταξύ των ανθρώπων και θεωρούσαν τη λογική ως το μόνο ασφαλές μέσο για να φτάσει κανείς στην αλήθεια. Ωστόσο, ο σκωτσέζικος Διαφωτισμός διαφοροποιήθηκε αρκετά από αυτόν της γηραιάς ηπείρου, καθώς τον διέκρινε η έντονη τάση προς τον εμπειρισμό.

Οι τομείς που αναπτύχθηκαν ιδιαιτέρως ήταν η φιλοσοφία, η πολιτική οικονομία, η μηχανική, η αρχιτεκτονική, η ιατρική, η γεωλογία, η αρχαιολογία, η δίκαιο, η γεωπονία, η χημεία και η κοινωνιολογία.

Ο Σκωτσέζικος Διαφωτισμός εξαπλώθηκε και εκτός των συνόρων της Σκωτίας, στην υπόλοιπη Ευρώπη. Επίσης, οι ιδέες του μεταφέρθηκαν και πέρα από τον Ατλαντικό μέσω των μεταναστών στον Νέο Κόσμο και αργότερα από τους Αμερικανούς φοιτητές στα πανεπιστήμια της Σκωτίας. Συνεπώς, μεγάλο μέρος της τεχνολογικής και κοινωνικής ανάπτυξης κατά το 18ο και 19ο αιώνα, σε χώρες όπως οι Η.Π.Α., ο Καναδάς και η Νέα Ζηλανδία, αποδίδεται σε απογόνους Σκωτσέζων αποίκων.

• Τζόζεφ Μπλακ (1728–1799), φυσικός και χημικός
• Τζέιμς Μπόσγουελ (1740–1795), δικηγόρος και συγγραφέας
• Ρόμπερτ Μπερνς (1759–1796), ποιητής
• Άνταμ Φέργκιουσον (1723–1816), φιλόσοφος, ιστορικός και κοινωνιολόγος
• Άνταμ Σμιθ (1723–1790), οικονομολόγος
• Τζέιμς Βατ (1736–1819), μηχανικός
• Ντέιβιντ Χιουμ (1711–1776), φιλόσοφος και ιστορικός
• Φράνσις Χάτσεσον (1694–1746), φιλόσοφος
• Τζέιμς Χάτον (1726–1797), γεωλόγος και χημικός
• Γουόλτερ Σκοτ (1771–1832), συγγραφέας και ποιητής
• Χένρυ Ράεμπουρν (1756–1823), ζωγράφος

Παράλληλα, δύο σημαντικότατοι επιστήμονες επηρεάστηκαν άμεσα από Σκωτσέζους λόγιους, οι:

• Βενιαμίν Φραγκλίνος (1731–1802), συγγραφέας, πολιτικός, εφευρέτης και διπλωμάτης
• Έρασμος Δαρβίνος (1706–1790), γιατρός, φιλόσοφος και φυσιοδίφης