Ο Πατριαρχικός Σταυρός αποτελεί παραλλαγή του Χριστιανικού σταυρού, το καθολικό σύμβολο του Χριστιανισμού. Παρόμοιος με το Λατινικό σταυρό, ο σταυρός του Πατριαρχείου διαθέτει μια μικρότερη οριζόντια γραμμή η οποία τοποθετείται πάνω από την κύρια του σταυρού, έτσι ώστε οι δύο αυτές γραμμές να είναι τόσο κοντά στην κορυφή. Μερικές φορές ο Πατριαρχικός σταυρός έχει μια σύντομη, διαγώνια γραμμή κοντά στο κάτω μέρος του. Αυτή η διαγώνια, χαμηλότερη γραμμή, συχνά εμφανίζεται στην ελληνική βυζαντινή εικονογραφία, την Ανατολική Ευρώπη, καθώς και την Ανατολική Ορθόδοξη εκκλησία.

Το σύμβολο, που συχνά αναφέρεται ως πατριαρχικός σταυρός, εμφανίστηκε στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, σε μεγάλους αριθμούς, κατά τον 9ο αιώνα. Στη διάρκεια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, ο διπλός σταυρός δεν ήταν θρησκευτικό, αλλά πολιτικό σύμβολο που χρησιμοποιούσαν οι δικαστικοί υπάλληλοι και οι Βυζαντινοί ιεραπόστολοι.

Η αρχική δοκός (γραμμή) αντιπροσωπεύει την πινακίδα που φέρει την επιγραφή "ΙΗΣΟΥΣ ΝΑΖΩΡΑΙΟΣ ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΩΝ ΙΟΥΔΑΙΩΝ" (συντομογραφία συχνά στα Λατινικά "INRI", και στην ελληνική ως "ΙNBI"). Μια δημοφιλής άποψη είναι ότι η κάτω, διαγώνια, δοκός είναι για να ακουμπάνε τα πόδια αυτών που σταυρώνονταν, ωστόσο δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν τη χρήση ξύλου για να στηρίζονται τα πόδια κατά τη διάρκεια της Σταύρωσης και έχει ένα βαθύτερο νόημα. Το κάτω μέρος της δέσμης μπορεί να αντιπροσωπεύει μια ισορροπία της δικαιοσύνης. Ορισμένες πηγές δείχνουν ότι, ως ένας από τους κλέφτες που σταυρώθηκε και εξομολογήθηκε στον Ιησού την αμαρτία του και αποδέχθηκε τον Ιησού σαν Μεσσία αίρεται στον παράδεισο, ενώ ο άλλος κλέφτης που Τον απέρριψε κατέληξε στην κόλαση.

Πολλές από τις συμβολικές ερμηνείες που έχουν δοθεί για την ερμηνεία του διπλού σταυρού έχουν τεθεί αμέσως. Μια από αυτές λέει ότι η πρώτη οριζόντια γραμμή συμβόλιζε την κοσμική εξουσία των Βυζαντινών Αυτοκρατόρων, ενώ η άλλη γραμμή συμβόλιζε την εκκλησιαστική τους εξουσία. Επίσης,μια άλλη υποστηρίζει ότι η πρώτη γραμμή αντιπροσωπεύει τον θάνατο και η δεύτερη την Ανάσταση του Ιησού Χριστού.

Ο Ανατολικός Ορθόδοξος σταυρός (επίσης γνωστός ως Ορθόδοξος σταυρός, Βυζαντινός σταυρός, Ανατολικός σταυρός και τέλος "Ρώσικος" σταυρός) μπορεί να θεωρηθεί μια τροποποιημένη έκδοση του Πατριαρχικού σταυρού, έχοντας δύο μικρότερες δοκούς, όπου η μια βρίσκεται στην κορυφή και η άλλη κοντά στο κάτω μέρος. Η κάτω δοκός αντιπροσωπεύει το ξύλο στο οποίο ήταν καρφωμένα τα πόδια του Ιησού. Στις περισσότερες παραστάσεις (ακόμα και σήμερα στην ελληνική εκκλησία) η κάτω οριζόντια δοκός είναι ευθεία. Στη μεταγενέστερη Ρώσικη παράδοση, αλλά και σε πολλές άλλες, κατέληξε να είναι διαγώνια, όπως απεικονίζεται, με την αριστερή μεριά να είναι συνήθως υψηλότερη. Μία παράδοση λέει ότι αυτό προέρχεται από την ιδέα ότι όπως ο Ιησούς πήρε την τελευταία του πνοή, η δοκός που ήταν καρφωμένα τα πόδια Του έσπασε, με αποτέλεσμα να πάρει κλίση προς τα πλάγια. Αναφέρεται επίσης ότι η διαγώνια δοκός αντιπροσωπεύει τον μετανιωμένο και τον αμετανόητο κλέφτη που σταυρώθηκαν μαζί με το Χριστό, το ένα, στα δεξιά του Ιησού αντιπροσωπεύει την ένωση με τον Θεό, ενώ το αριστερό τον χωρισμό από Αυτόν.