Νίκο Πιροσμάνι
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	ნიკო ფიროსმანი (Γεωργιανά)
Γέννηση	5  Μαΐου 1862[1][2] ή 5ιουλ. / 17  Μαΐου 1862γρηγ. (πιθανώς)[3] Μιρζαάνι
Θάνατος	9  Απριλίου 1918[2] ή 7  Απριλίου 1918[3] ή 5  Μαΐου 1918[3] Τιφλίδα[4][5]
Αιτία θανάτου	ηπατική ανεπάρκεια και υποσιτισμός
Χώρα πολιτογράφησης	Γεωργία
Εκπαίδευση και γλώσσες
Μητρική γλώσσα	γεωργιανά
Ομιλούμενες γλώσσες	γεωργιανά[6] Ρωσικά
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	ζωγράφος[2]
Υπογραφή
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Ο Νίκο Πιροσμάνι (Γεωργιανή γλώσσα: ნიკო ფიროსმანი ή Νίκο Πιροσµανασβίλι 1862-1918) ήταν αυτοδίδακτος Γεωργιανός λαϊκός ζωγράφος. Θεωρείται ο Θεόφιλος της Γεωργίας γιατί η ζωή του μοιάζει με αυτή του Έλληνα ζωγράφου Θεόφιλου Χατζημιχαήλ. Ο Πιροσμάνι ήταν ένας ζωγράφος πριμιτίφ, ιδιαίτερος, αφανής, σεµνός και περιφρονηµένος.^[7] Πέθανε φτωχός, αφήνοντας πολλές ζωγραφιές στους τοίχους των καπηλειών της Τιφλίδας.

Ο Πιροσμάνι γεννήθηκε από μια οικογένεια φτωχών αγροτών στο χωριό Μιρζαάνι της επαρχία Κακχέτι στην ανατολική Γεωργία. Η οικογένειά του είχε ένα μικρό αμπελώνα. Σε μικρή ηλικία έχασε τους γονείς του και ανέλαβε την φροντίδα των δύο μεγαλύτερων αδελφών του. Το 1870 μετακομίζει μαζί με τις δύο μεγαλύτερες αδελφές του στην Τιφλίδα. Το 1872 εργάστηκε ως υπηρέτης σε πλούσιες οικογένειες στην Τιφλίδα όπου έμαθε να διαβάζει και γράφει Ρώσικα και Γεωργιανά. Το 1876 επιστρέφει στο χωριό του και εργάζεται ως βοσκός ενώ παράλληλα γίνεται αυτοδίδακτος ζωγράφος. Μια από τις καλλιτεχνικές επιλογές του ήταν η ζωγραφική απευθείας σε μαύρο μουσαμά. Το 1882 πειραματίστηκε ανοίγοντας χωρίς επιτυχία ένα εργαστήριο ζωγραφικής στην Τιφλίδα. Το 1890 εργάζεται στο σιδηρόδρομο και το 1895 εργάζεται για την δημιουργία πινακίδων. Το 1893 γίνεται συνιδρυτής σε μια εταιρία γαλακτοπαραγωγής στην Τιφλίδα από την οποία αποχωρεί το 1901. Σε όλη του την ζωή ο Πιροσμάνι παρέμεινε φτωχός και έκανε συνηθισμένες δουλειές όπως βαψίματα κτηρίων ή ασβεστώματα. Παρόλο που κάποια έργα του απέκτησαν τοπικά μια μικρή δημοτικότητα (περίπου 200 έργα του έχουν επιζήσει) η σχέση του με επαγγελματίες καλλιτέχνες δεν ήταν καλή. Η καλλιτεχνική δημιουργία δεν ήταν η κύρια ασχολία του. Προσπαθούσε κυρίως να κάνει δουλειές ώστε να μπορεί να επιβιώσει.

Τον Απρίλιο 1918 πεθαίνει από υποσιτισμό και ηπατική ανεπάρκεια. Θάφτηκε στο νεκροταφείο Νίνο αλλά η ακριβής τοποθεσία του τάφου του δεν είναι γνωστή γιατί δεν είχε καταχωρηθεί στα βιβλία.

Στην αρχή του 20ου αιώνα ο Πιροσμάνι έζησε σε ένα μικρό διαμέρισμα, όχι μακρυά από το σιδηροδρομικό σταθμό της Τιφλίδας. Οι ζωγραφίες του συμπεριλαμβάνουν πολλές τοπικές εικόνες αλλά και πορτραίτα από Γεωργιανές ιστορικές φυσιογνωμίες όπως του 12ου αιώνα ποιητή Σότα Ρουσταβέλι ή της 11ου αιώνα βασίλισσας Ταμάρα. Αρκετές εικόνες του Πιροσμάνι απεικονίζουν άσημους Γεωργιανούς μέσα στην καθημερινότητά τους.

Το έργο του Πιροσμάνι ήταν το θέμα της ταινίας του Γκιόργκι Σενγκελάγια το 1969 το οποίο κέρδισε βραβείο στο κινηματογραφικό φεστιβάλ του Σικάγο το 1974 ^[8]. Ο σκηνοθέτης Σεργέι Παρατζάνοφ σκηνοθέτησε το 1985 την ταινία τεκμηρίωσης μικρού μήκους με αφορμή το έργο του Πιροσμάνι Αραμπέσκ πάνω στα θέματα του Πιροσμάνι ^[9].

• Γεωργιανοί ζωγράφοι (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
• Αραμπέσκ πάνω στα θέματα του Πιροσμάνι, Σκηνοθεσία Σεργέι Παρατζάνοφ 1985 (γαλλικοί υπότιτλοι).

Βιβλίο Νίκο Πιροσμάνι 1862-1918. Εθνικό Μουσείο της Γεωργίας, Έκδοση 2006, Τιφλίδα.