Με την ονομασία μουσώνες είναι γνωστοί ισχυροί εποχικοί άνεμοι που δημιουργούνται κυρίως στον Ινδικό Ωκεανό και στη Νότια Σινική θάλασσα (νοτιοανατολική Ασία), καθώς και σε άλλες περιοχές της Γης. Το όνομα τους προέρχεται από την αραβική λέξη «μονσούν», που σημαίνει εποχικός.

Οι μουσώνες που πνέουν από τον Ινδικό Ωκεανό προς την ασιατική ήπειρο και το αντίστροφο, φέρνουν βροχές στη νότια και νοτιοανατολική Ασία. Οι μουσώνες ανάλογα της εποχής που πνέουν διακρίνονται σε χειμερινούς και σε θερινούς μουσώνες, που παρουσιάζουν αντίθετες μεταξύ τους φορές (διευθύνσεις). Κατά μεν τους χειμερινούς μήνες πνέουν από τις ηπείρους προς τους Ωκεανούς, κατά δε τους θερινούς μήνες αντίστροφα, από τους ωκεανούς προς τις ηπείρους. Οφείλονται κυρίως στη διαφορά της θερμοκρασίας του αέρα και κατά συνέπεια, της ατμοσφαιρικής πίεσης που παρατηρείται μεταξύ των ηπείρων και των ωκεανών, τόσο τον χειμώνα, όσο και το καλοκαίρι.

Γενικά οι Μουσώνες εξαφανίζουν το σύστημα των αληγών ανέμων στις περιοχές του Βoρείου Ινδικού και της Ινδικής Θάλασσας.

Οι λεγόμενοι Μουσώνες του Ινδικού είναι μουσώνες που πνέουν ιδιαίτερα στον Ινδικό Ωκεανό και χαρακτηρίζονται ανάλογα της εποχής σε χειμερινούς και σε θερινούς μουσώνες, εκ των οποίων περισσότερο επικίνδυνοι είναι οι θερινοί.

Οι χειμερινοί μουσώνες Ινδικού, οφείλονται κυρίως στην επικράτηση, κατά τους μήνες από Οκτώβριο μέχρι Απρίλιο, (στο Β. Ημισφαίριο) υψηλών βαρομετρικών πιέσεων πάνω από την ασιατική ήπειρο, (αντικυκλώνας της Σιβηρίας), σε αντίθεση με τον Ινδικό Ωκεανό, όπου παρατηρείται μεγαλύτερη θερμοκρασία της θάλασσας κατά τον χειμώνα, (σε σύγκριση με τις παρακείμενες ηπειρωτικές περιοχές), με συνέπεια να επικρατούν εκεί χαμηλότερες πιέσεις. Έτσι ο αντικυκλώνας της Σιβηρίας αρχίζει να κατέρχεται νοτιότερα και να δημιουργούνται άνεμοι με διεύθυνση Β-ΒΑ και με ταχύτητα 28 μέχρι 32 κόμβους που πλησιάζουν την ταχύτητα της μέτριας θύελλας. Οι χειμερινοί αυτοί μουσώνες πνέουν με την ίδια σταθερότητα των αληγών ανέμων.

Οι γενικές καιρικές συνθήκες που επικρατούν κατά τη διάρκεια των χειμερινών μουσώνων είναι αίθριος καιρός, δηλαδή ανέφελος ουρανός, με μικρή περιορισμένη βροχόπτωση και χαμηλές θερμοκρασίες. Περιοχές που προσβάλλονται απ΄ αυτούς τους ανέμους είναι όλες οι χώρες του Αραβικού κόλπου, το Ιράν, το Πακιστάν, ελάχιστα το Αφγανιστάν, η Ινδία, οι χώρες της νοτιοανατολικής Ασίας και εντονότερα όλος ο Ινδικός Ωκεανός.

Οι θερινοί μουσώνες του Ινδικού οφείλονται στο ότι κατά τους θερινούς μήνες στο βόρειο ημισφαίριο ο σιβηρικός αντικυκλώνας αποσύρεται από τις περιοχές της νότιας Ασίας και περιορίζεται αποκλειστικά στη Σιβηρία. Αντίθετα με την υπερθέρμανση των νοτίων ηπειρωτικών περιοχών δημιουργείται εκτεταμένο πεδίο χαμηλών βαρομετρικών πιέσεων που το κέντρο του φθάνει πάνω από τις νότιες ηπειρωτικές περιοχές. Ταυτόχρονα και επειδή ο Ινδικός Ωκεανός δεν θερμαίνεται το ίδιο, δημιουργούνται υψηλές βαρομετρικές πιέσεις εγγύτερα των περιοχών. Η παραπάνω διάταξη των βαρομετρικών πιέσεων έχει ως συνέπεια να δημιουργούνται άνεμοι (μουσώνες - εποχικοί) σφοδρότεροι των χειμερινών με διεύθυνση νοτιοδυτική, πάνω από τον Ινδικό Ωκεανό και των σινικών θαλασσών (Βορείας και Νοτίου).

Οι θερινοί μουσώνες του Ινδικού συνοδεύονται από καταρρακτώδεις βροχές. Οι βροχές αυτές εκδηλώνονται κυρίως στις υπήνεμες ακτές και στις ηπειρωτικές ζώνες της νότιας και ΝΑ Ασίας και προέρχονται από απότομη άνοδο του αέρα είτε από πρόσκρουση στις ορεινές ακτές, ή παραθαλάσσιους ορεινούς όγκους, είτε από υπερθέρμανσή του. Είναι πολύ συχνές στις ακτές της Ινδίας και της νοτιοανατολικής Ασίας που όμως χρονικά είναι περιορισμένες. Γίνεται συνεπώς αντιληπτό πως όταν πνέουν οι θερινοί μουσώνες μέσα στον Ινδικό δεν συνοδεύονται με βροχές.

• Κατά τον ίδιο τρόπο δημιουργούνται και οι θερινοί μουσώνες που παρατηρούνται στις δυτικές ακτές της Αφρικής από Μαρόκο και νότια.

• Chang, C.P., Wang, Z., Hendon, H., The Asian Monsoon, Wang, B. (ed.), εκδ. Praxis, Βερολίνο 2006
• International Committee of the Third Workshop on Monsoons: The Global Monsoon System: Research and Forecast
• Krishnamurthy, V., Kinter, J.L. III, «The Indian Monsoon and its Relation to Global Climate Variability», κεφάλαιο στο Global Climate (ed. Xavier Rodo), Springer Verlag 2002
• Προέδρου, Μαργαρίτης: «Μουσώνες:Εποχιακοί άνεμοι με παγκόσμια σημασία», Περισκόπιο της Επιστήμης, Νοέμβριος 1996, σελ. 12
• Ramage, C., Monsoon Meteorology. International Geophysics Series, Vol. 15, Academic Press, Σαν Ντιέγκο 1971