Ως ηφαιστειακή λίμνη χαρακτηρίζεται η λίμνη που δημιουργείται μέσα σε κρατήρα ενεργού ηφαιστείου από γεωθερμικές διεργασίες, του ίδιου του ηφαιστειακού πεδίου.

Το φερόμενο νερό των λιμνών αυτών προέρχεται κυρίως από υπόγεια κυκλοφορία υδροθερμικών ρευστών που συμπληρώνεται είτε με όμβρια ύδατα είτε από λιωμένο χιόνι ή πάγο διατηρώντας έτσι μια σχετική ισορροπία μεταξύ απωλειών λόγω εξάτμισης ή διήθησης. Συνέπεια αυτής της διεργασίας είναι να διατηρείται σταθερό καθ΄ ύψος το επίπεδο της επιφανείας. Οποιαδήποτε αύξηση της εισαγωγής των υδροθερμικών ρευστών, ή των ομβρίων είναι δυνατόν να προκαλέσει ανατροπή της ισορροπίας με συνέπεια την υπερχείλιση και ακολούθως τη διάβρωση των πλευρών του ηφαιστείου και ειδικότερα του σημείου εκροής.
Οι λίμνες της κατηγορίας αυτής ταξινομούνται με πολλά κριτήρια όπως γεωλογικά, ή μορφολογικά και υψομετρικά καλύπτοντας την απλή περιγραφή τους, ή περισσότερο επιστημονικά κατά γεωθερμική δράση - ενέργεια, ή εκ της χημικής σύστασης τους, ή κατά συνδυασμό των δύο τελευταίων που είναι και ο επικρατέστερος. Βασικά όλοι οι τύποι των λιμνών αυτών είναι κατά μεγαλύτερο ή μικρότερο ποσοστό θειούχες.

Οι ηφαιστειακές λίμνες φέρουν το όνομα του ηφαιστείου στον κρατήρα του οποίου και δημιουργούνται. Κατά γεωμορφή οι λίμνες αυτές φέρονται και με τον γενικότερο τίτλο κρατηρολίμνες, που όμως σ΄ αυτόν υπάγονται και λίμνες κρατήρων διαφορετικής προέλευσης (π.χ. μετεωρητικών, τεχνητών, κ.ά.). Η μέση θερμοκρασία αυτών σπάνια υπερβαίνει τους 50 °C. Η υψηλότερη ηφαιστειακή λίμνη στον κόσμο είναι του ηφαιστείου Σαλάντο της Χιλής που βρίσκεται σε υψόμετρο 6.390 μ. στην ανατολική του πλευρά.

• Λόγω των επικίνδυνων αναθυμιάσεων η προσέγγιση στις λίμνες αυτές, χωρίς προηγούμενη λήψη προστατευτικών μέτρων, μπορεί να καταστεί θανατηφόρος.

• Η Επιστήμη των ηφαιστειακών λιμνών