Ζιρκόνιο

Ερυθρό διαφανές ζιρκόνιο
Γενικά
Κατηγορία	Νησοπυριτικά
Χημικός τύπος	ZrSiO4
Ορυκτολογικά χαρακτηριστικά
Πυκνότητα	4,7 gr/cm3
Χρώμα	Ερυθροκάστανο, κίτρινο, πράσινο, μπλε, γκρι, ενίοτε άχρωμο.
Σύστημα κρυστάλλωσης	Τετραγωνικό
Κρύσταλλοι	Πρισματικοί ή τραπεζοειδείς, τετραγωνικής τομής, μήκους μέχρι 30 cm
Υφή	Συμπαγής, ακανόνιστη κοκκώδης
Διδυμία	Ναι κατά {101}
Σκληρότητα	7,5
Σχισμός	Ασαφής {110} και {111}
Θραύση	Κογχοειδής έως ανώμαλη
Λάμψη	Αδαμάντινη έως υαλώδης. Λιπαρή σε μεταμικτικές μορφές
Γραμμή κόνεως	Λευκή
Πλεοχρωισμός	Ασθενέστατος
Διαφάνεια	Από διαφανές έως ολοσχερώς αδιαφανές

Το ζιρκόνιο (αγγλ. zircon), ενίοτε καλούμενο και ζιρκονίτης (zirconite)^[1] είναι νησοπυριτικό ορυκτό του ομώνυμου μετάλλου. Όπως και το μέταλλο, οφείλει το όνομά του στην περσική λέξη zirgun = χρυσαφί χρώμα. Σχηματίζει μεταμικτικές φάσεις, κυρίως με μέταλλα των σπανίων γαιών. Το καθαρό ζιρκόνιο δεν είναι ραδιενεργό, δεν φθορίζει, δεν διαθέτει φωσφορισμό και είναι έντονα διπλοθλαστικό. Τα μεταμικτικά ζιρκόνια εμφανίζουν όλες τις πιο πάνω ιδιότητες, ανάλογα με την μετάμιξη, και, τις περισσότερες φορές, εμφανίζονται με μειωμένη ή και μηδενική διπλοθλαστικότητα. Με θέρμανση είναι δυνατό να αλλάξει χρώμα, μετατρεπόμενο από καστανό σε χρυσαφί ή μπλε ή, ενίοτε, και σε άχρωμο.

Είναι συνοδό (επουσιώδες) ορυκτό των όξινων ή ενδιάμεσων πλουτώνειων πετρωμάτων (μονζονίτης, γρανίτης, διορίτης, συηνίτης, πηγματίτες) και στα μεταμορφωμένα πετρώματα που προέρχονται από αυτά (γνεύσιοι, σχιστόλιθοι). Εμφανίζεται, επίσης, σε κλαστικά ιζήματα (αλλουβιακές αποθέσεις).

Αν και είναι ευρύτατα διαδεδομένο, ως συνοδό ευρέως απαντώντων πετρωμάτων, οι καλοσχηματισμένοι κρύσταλλοι είναι σπάνιοι. Η άχρωμη παραλλαγή του μοιάζει πολύ με το διαμάντι, με το οποίο συχνά συγχέεται, ξεχωρίζοντας μόνον από τη σκληρότητά του. Οι διαφανείς παραλλαγές του χρησιμοποιούνται ως πολύτιμοι λίθοι, π.χ. το πορτοκαλέρυθρο διαφανές ζιρκόνιο, επονομαζόμενο και "υάκινθος" (hyacinth), το άχρωμο, (αποκαλείται "Jarcon") ή το μπλε (αποκαλείται "Starlite").

Περιοχές στις οποίες απαντούν καλοσχηματισμένοι κρύσταλλοι είναι η Νορβηγία (Τέλεμαρκ, Λάρβικ, Χάκενταλ), η Γερμανία (Παλατινάτο, άχρωμη ποικιλία), Σαξονία), η Ρωσία (Ουράλια όρη, περιοχή Ίλμεν), η Δυτική Αυστραλία, η Μαδαγασκάρη, το Πακιστάν, το Οντάριο του Καναδά και οι πολιτείες Νιού Τζέρσεϊ και Κολοράντο των ΗΠΑ.

Απομίμηση ζιρκονίου αποτελεί η κυβική ζιρκονία (cubic zirconia), τεχνητά παρασκευαζόμενο οξείδιο του ζιρκονίου (ZrΟ₂), η οποία χρησιμοποιήθηκε στο παρελθόν ως ψευδές διαμάντι.

• Τμήμα Γεωλογίας Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
• Handbook of Mineralogy (pdf)
• Mindat.org
• Webmineral.com
• Galleries.com

• James Dwight Dana, Manual of Mineralogy and Lithology, Containing the Elements of the Science of Minerals and Rocks, READ BOOKS, 2008 ISBN 1443742244
• Frederick H. Pough, Roger Tory Peterson, Jeffrey (PHT) Scovil, A Field Guide to Rocks and Minerals, Houghton Mifflin Harcourt, 1988 ISBN 039591096X
• Walter Schumann, R. Bradshaw, K.A.G. Mills, Handbook of Rocks, Minerals and Gemstones, Houghton Mifflin Harcourt, 1993 ISBN 0395511372