Ενετική Κύπρος Cipro veneziana (ιταλικά)
αποικία του Κράτους της Θάλασσας της Δημοκρατίας της Βενετίας
← 1489 – 1571 (82 χρόνια) →
Σημαία της Δημοκρατίας της Βενετίας (1844–1922) Θυρεός της Ενετικής Κύπρου
Χάρτης της Κύπρου εντός των εδαφών της Δημοκρατίας της Βενετίας
Πρωτεύουσα		Λευκωσία
Γλώσσες		Ενετικά Ελληνικά Λατινικά Αραβικά Αρμενικά
Θρησκεία		Ανατολικός Χριστιανισμός Εκκλησία της Κύπρου Αρμενική Αποστολική Εκκλησία (Αρμένιοι της Κύπρου) Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία Λατινική Εκκλησία Μαρωνιτική Εκκλησία (Μαρωνίτες της Κύπρου)
Πολιτική δομή		αποικία του Κράτους της Θάλασσας της Δημοκρατίας της Βενετίας
Ιστορική εποχή		Βενετική Δημοκρατία
-	Ενετική κατάκτηση του Βασιλείου της Κύπρου	1489
-	Κύπρος υπό Οθωμανική κυριαρχία	1571
Σήμερα		Κύπρος ! Κύπρος

Η Ενετική Κύπρος αναφέρεται στο διάστημα 1489-1571, όταν το νησί της Κύπρου ήταν μέρος του Κράτους της Θάλασσας (ενετικά: Stato da Màr) της Δημοκρατίας της Βενετίας. Αυτή η περίοδος της Λατινοκρατίας διαδέχθηκε το ανεξάρτητο Βασίλειο της Κύπρου και έληξε με την κατάκτηση του νησιού από τους Οθωμανούς.

Η Βενετία για αιώνες ήθελε να ελέγξει την Κύπρο και Ενετοί έμποροι εργάζονταν στο νησί ξεκινώντας από το 1000, όταν είχε ξεκινήσει η ενετική (εμπορική και στρατιωτική) επέκταση στην ανατολική Μεσόγειο.

Η βενετική επιθυμία για την Κύπρο εμπνεόταν κυρίως από το κέρδος. Οι Ενετοί έβλεπαν την Κύπρο πρωτίστως ως στρατιωτική βάση. Προβλέποντας τη σύγκρουση, ανέλαβαν ένα φιλόδοξο σχέδιο οχύρωσης. Η Αμμόχωστος και η Λευκωσία δακτυλιώθηκαν με ογκώδεις χωματουργικές εργασίες, επενδυμένες με πέτρα. Ένα εξωτερικό τείχος υψώθηκε γύρω από το κάστρο της Κερύνειας, το κενό γεμίστηκε με χώμα για να σχηματιστεί ένας προμαχώνας πυροβολικού. Οι καλύτεροι στρατιωτικοί αρχιτέκτονες στην Ευρώπη προσλήφθηκαν για να σχεδιάσουν και να εκτελέσουν αυτά τα έργα.^[1]

Το 1468 ο Ιάκωβος Β΄ της Κύπρου του οίκου των Λουζινιάν έγινε βασιλιάς της Κύπρου. Το 1468, επέλεξε την Αικατερίνη Κορνάρο (γεννημένη στη Βενετία από την ευγενή οικογένεια της «Γωνιάς») ως σύζυγό του και βασίλισσα σύζυγο της Κύπρου. Η επιλογή του Βασιλιά ήταν εξαιρετικά ευχάριστη για τη Δημοκρατία της Βενετίας, καθώς μπορούσε στο εξής να εξασφαλίσει τα εμπορικά δικαιώματα και άλλα προνόμια της Βενετίας στην Κύπρο. Παντρεύτηκαν στη Βενετία στις 30 Ιουλίου 1468, με πληρεξούσιο, όταν εκείνη ήταν 14 ετών.

Ο Ιάκωβος πέθανε αμέσως μετά το γάμο, λόγω ξαφνικής ασθένειας και, σύμφωνα με τη διαθήκη του, η Αικατερίνη, η οποία εκείνη την εποχή ήταν έγκυος, ενήργησε ως αντιβασιλέας. Έγινε μονάρχης όταν ο γιος τους, Ιάκωβος, πέθανε από ελονοσία τον Αύγουστο του 1474 πριν από τα πρώτα του γενέθλια.

Το Βασίλειο της Κύπρου είχε από καιρό παρακμάσει, και ήταν υποτελές κράτος των Αιγυπτίων Μαμελούκων από το 1426. Υπό την Αικατερίνη, που κυβέρνησε την Κύπρο από το 1474 έως το 1489, το νησί ελεγχόταν από Βενετούς εμπόρους και, στις 14 Μαρτίου 1489, αναγκάστηκε να παραιτηθεί και να πουλήσει τη διοίκηση της χώρας στη Δημοκρατία της Βενετίας.^[2]

Σύμφωνα με τον Γεώργιο Βουστρώνη, «Στις 14 Φεβρουαρίου, η βασίλισσα ντυμένη στα μαύρα και συνοδευόμενη από τους Βαρόνους και τις κυρίες τους, ξεκίνησαν έφιπποι. Έξι ιππότες κρατούσαν τα ηνία του αλόγου της. Από τη στιγμή που έφυγε από τη Λευκωσία, τα μάτια της συνέχισαν να κυλούν από δάκρυα. Κατά την αναχώρησή της, όλος ο πληθυσμός θρηνούσε». Έτσι, το τελευταίο κράτος των Σταυροφόρων έγινε αποικία της Βενετίας και, ως αποζημίωση, η Αικατερίνη επιτράπηκε να διατηρήσει τον τίτλο της Βασίλισσας και έγινε η Κυρίαρχη Κυρία του Άζολο, μια κομητεία, πέρα ​​από τις ακτές της Αδριατικής στη βορειοανατολική Ιταλία, το 1489.

Ο κύριος όγκος της Ενετικής Κύπρου αποτελούνταν από Ελληνορθόδοξους αγρότες που καταπιέζονταν από τη Λατινική άρχουσα τάξη (που σχετίζονταν με τους πρώην βασιλιάδες των Λουζινιανών) και υπολογιζόταν ότι υπήρχαν περίπου πενήντα χιλιάδες δουλοπάροικοι. Η Βενετία ευνόησε τον Ρωμαιοκαθολικισμό, ο οποίος απολάμβανε έτσι μια τεράστια αύξηση οπαδών: υπήρχαν κάποια προβλήματα εξαιτίας αυτού με τους ντόπιους Ελληνορθόδοξους ιερείς.

Σε όλη την περίοδο της Ενετοκρατίας, οι Οθωμανοί Τούρκοι έκαναν επιδρομές και επιτέθηκαν στους λαούς της Κύπρου κατά βούληση. Στον ελληνικό πληθυσμό της Κύπρου δόθηκαν όπλα από τους Ενετούς ηγεμόνες τους και πολέμησαν τους επιτιθέμενους Οθωμανούς.

Το 1489, το πρώτο έτος της βενετικής κυριαρχίας, οι Τούρκοι επιτέθηκαν στη χερσόνησο της Καρπασίας, λεηλατώντας και αιχμαλώτους για να πουληθούν ως σκλάβοι.^[3] Το 1539, ο τουρκικός στόλος επιτέθηκε και κατέστρεψε τη Λεμεσό.^[3] Φοβούμενοι τη διαρκώς επεκτεινόμενη Οθωμανική Αυτοκρατορία, οι Ενετοί είχαν οχυρώσει την Αμμόχωστο, τη Λευκωσία και την Κερύνεια, αλλά οι περισσότερες άλλες πόλεις ήταν εύκολη λεία.

Το 1489, όταν η Κύπρος περιήλθε στην Ενετοκρατία, η Λευκωσία έγινε το διοικητικό τους κέντρο. Οι Βενετοί κυβερνήτες έβλεπαν ως ανάγκη να οχυρωθούν όλες οι πόλεις της Κύπρου λόγω της οθωμανικής απειλής.^[4] Το 1567 οι Ενετοί έχτισαν τις νέες οχυρώσεις της Λευκωσίας, οι οποίες είναι καλοδιατηρημένες μέχρι σήμερα, γκρεμίζοντας τα παλιά τείχη που έχτισαν οι Φράγκοι, καθώς και άλλα σημαντικά κτίρια της Φραγκοκρατίας, όπως το Παλάτι του Βασιλιά, άλλα ιδιωτικά ανάκτορα και εκκλησίες και μοναστήρια τόσο ορθοδόξων όσο και λατίνων χριστιανών.^[5] Τα νέα τείχη πήραν το σχήμα ενός αστεριού με έντεκα προμαχώνες: ο σχεδιασμός του προμαχώνα ήταν πιο κατάλληλος για το πυροβολικό και καλύτερος έλεγχος για τους υπερασπιστές. Τα τείχη είχαν τρεις πύλες: την «Πύλη της Κερύνειας» στα βόρεια, την «Πύλη της Πάφου» στα δυτικά και την «Πύλη Αμμοχώστου» στα ανατολικά.^[5] Ο ποταμός Πεδιαίος διέσχιζε την ενετική τειχισμένη πόλη, αλλά το 1567 εκτράπηκε έξω στη νεόδμητη τάφρο για στρατηγικούς λόγους, λόγω της αναμενόμενης οθωμανικής επίθεσης.^[6]

Οι Ενετοί τροποποίησαν ακόμη και το Κάστρο της Κερύνειας για να αντιμετωπίσουν την απειλή που αποτελούσε η χρήση πυρίτιδας και κανονιών. Οι βασιλικές συνοικίες του κάστρου και οι τρεις από τους τέσσερις λεπτούς και κομψούς φράγκικους πύργους του κατεδαφίστηκαν και αντικαταστάθηκαν από πυκνούς κυκλικούς πύργους που μπορούσαν να αντέξουν καλύτερα τα πυρά των κανονιών.

Πράγματι, η εμπορική δραστηριότητα υπό τη Δημοκρατία της Βενετίας μετέτρεψε την Αμμόχωστο σε ένα μέρος όπου έμποροι και πλοιοκτήτες ζούσαν πολυτελείς ζωές. Η πεποίθηση ότι ο πλούτος των ανθρώπων μπορούσε να μετρηθεί από τις εκκλησίες που έχτισαν ενέπνευσε αυτούς τους εμπόρους να χτίσουν εκκλησίες σε διάφορα στυλ. Αυτές οι εκκλησίες, που υπάρχουν ακόμη, ήταν ο λόγος που η Αμμόχωστος έγινε γνωστή ως «η συνοικία των εκκλησιών». Η ανάπτυξη της πόλης επικεντρώθηκε στην κοινωνική ζωή των πλούσιων ανθρώπων και επικεντρώθηκε στο "παλάτι Λουζινιάν", τον καθεδρικό ναό, την πλατεία και το λιμάνι.

Το καλοκαίρι του 1570, οι Τούρκοι ξαναχτύπησαν, αλλά αυτή τη φορά με μια ευρεία εισβολή και όχι μια επιδρομή. Περίπου 60.000 στρατιώτες, συμπεριλαμβανομένων ιππικού και πυροβολικού, υπό τη διοίκηση του Λάλα Καρά Μουσταφά Πασά, αποβιβάστηκαν αμαχητί κοντά στη Λεμεσό στις 2 Ιουλίου 1570 και πολιόρκησαν τη Λευκωσία. Η πόλη έπεσε στις 9 Σεπτεμβρίου 1570. 20.000 Λευκωσιώτες θανατώθηκαν και κάθε εκκλησία, δημόσιο κτίριο και παλάτι λεηλατήθηκαν.^[7][8] Η είδηση ​​της σφαγής διαδόθηκε και, λίγες μέρες αργότερα, ο Μουσταφά πήρε την Κερύνεια χωρίς να χρειαστεί, ούτε, να πυροβολήσει. Τα ενετικά τείχη της Λευκωσίας ήταν ημιτελή και μη χρήσιμα για να σταματήσουν αυτόν τον ισχυρό οθωμανικό στρατό, ο οποίος ενισχύθηκε τους τελευταίους μήνες του 1570.

Η Αμμόχωστος, ωστόσο, ενισχυμένη από τον κυβερνήτη της Κύπρου Αστόρι Μπαλιόνι^[9] αντιστάθηκε με την Πολιορκία της Αμμοχώστου και προέβαλε μια ισχυρή άμυνα που κράτησε από τον Σεπτέμβριο του 1570 έως τον Αύγουστο του 1571.

Στις 15 Σεπτεμβρίου 1570, το τουρκικό ιππικό εμφανίστηκε μπροστά στο τελευταίο ενετικό προπύργιο στην Κύπρο, την Αμμόχωστο. Σε αυτό το σημείο ήδη, οι συνολικές απώλειες των Ενετών (συμπεριλαμβανομένου του τοπικού πληθυσμού) υπολογίστηκαν από τους σύγχρονους σε 56.000 νεκρούς ή αιχμάλωτους.^[10] Οι Ενετοί υπερασπιστές της Αμμοχώστου αριθμούσαν περίπου 8.500 άνδρες με 90 πυροβόλα και διοικούνταν από τον Μάρκο Αντόνιο Μπραγαδίν. Άντεξαν επί 11 μήνες ενάντια σε μια δύναμη που έφτασε να αριθμεί περισσότερους από 200.000 άνδρες, με 145 όπλα,^[11] παρέχοντας τον χρόνο που χρειαζόταν ο Πάπας για να συνδυάσει μια αντι-οθωμανική ένωση από τα απρόθυμα χριστιανικά ευρωπαϊκά κράτη.^[12]

Οι Τούρκοι έχασαν περίπου 52.000 άνδρες σε πέντε μεγάλες επιθέσεις στις αρχές του 1571, ώσπου το καλοκαίρι οι Ενετοί, απελπισμένοι να λάβουν οποιαδήποτε διάσωση από την πατρίδα και, κατόπιν αιτήματος των ντόπιων λιμοκτονούντων αμάχων, αποφάσισαν να παραδοθούν. Τον Ιούλιο του 1571 οι Τούρκοι, τελικά, παραβίασαν τις οχυρώσεις της Αμμοχώστου και οι δυνάμεις τους εισέβαλαν στην ακρόπολη, αποκρούστηκαν μόνο με το κόστος των μεγάλων απωλειών. Με τις προμήθειες και τα πυρομαχικά να εξαντλούνται, οι στρατιώτες τους, που ήταν σε θέση να πολεμήσουν, μειώθηκαν σε μόλις επτακόσιους και κανένα σημάδι ανακούφισης από τη Βενετία, την 1η Αυγούστου^[13] ο Μπραγαδίν ζήτησε όρους παράδοσης. Ο Τούρκος διοικητής, Λάλα Καρά Μουσταφά Πασάς, συμφώνησε να επιτρέψει στους επιζώντες να επιστρέψουν με ασφάλεια στην Κρήτη, αλλά δεν κράτησε τον λόγο του: εξοργίστηκε λόγω του θανάτου του μεγαλύτερου γιου του, επιτιθέμενος σε λίγους Ενετούς υπερασπιστές. Ακολούθησε μια σφαγή όλων των Χριστιανών που βρίσκονταν ακόμη στην πόλη, με τον ίδιο τον Μπραγαδίν να κακοποιήθηκε πιο βάναυσα. ^{[εκκρεμεί παραπομπή]}

Από στρατιωτική άποψη, η επιμονή της πολιορκημένης φρουράς απαιτούσε μια τεράστια προσπάθεια από τους Οθωμανούς Τούρκους, οι οποίοι ήταν τόσο βαριά αφοσιωμένοι που δεν μπόρεσαν να αναπτυχθούν εγκαίρως, όταν ο Ιερός Σύνδεσμος δημιούργησε τον στόλο αργότερα νικητής εναντίον της μουσουλμανικής δύναμης στη Ναυμαχία της Ναυπάκτου (1571): αυτή ήταν η κληρονομιά του Μπραγαδίν και των Ενετών του στον Χριστιανισμό, όπως έγραψε ο Τέοντορ Μόμσεν.

Η άλωση της Αμμοχώστου σηματοδότησε την έναρξη της οθωμανικής περιόδου στην Κύπρο. Αξίζει να σημειωθεί ότι αυτό είναι το ιστορικό σκηνικό του Οθέλλου του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, με τον τίτλο του έργου να είναι ο διοικητής της ενετικής φρουράς που υπερασπίζεται την Κύπρο από τους Οθωμανούς.