Η Εμπορική οδός Βαράγγων - Ελλήνων (ή του Δνείπερου) είναι όρος που χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς για να περιγράψει την εμπορική δραστηριότητα μεταξύ των Βαράγγων και των Βυζαντινών κατά το Μεσαίωνα. Υπήρξε μία από τις δύο βασικές εμπορικές γραμμές των Βαράγγων - η άλλη ήταν η Οδός του Βόλγα.

Ιστορία

Η πρώτη φορά που υπάρχει γραπτή αναφορά στην Εμπορική Οδό Βαράγγων - Ελλήνων είναι στο ρωσικό Πρώτο Χρονικό. Οι συνέπειές της όμως είχαν παρατηρηθεί νωρίτερα, όταν οι βυζαντινοί κατέγραψαν την ύπαρξη ενός νέου λαού στα βόρειά τους, των Βαράγγων. Αν και σήμερα για κάποιους λαούς η ονομασία Βάραγγος είναι συνώνυμο του Βίκινγκ, οι βυζαντινοί χρησιμοποιούσαν αυτόν τον όρο μόνο για τους Σκανδιναβούς που εγκαταστάθηκαν και βασίλευσαν στη Ρωσία.

Πιθανώς η Οδός πρωτοξεκίνησε στα τέλη του 8ου αι. μ.Χ., όταν Βάραγγοι εξερευνητές κατευθύνθηκαν προς τα ανατολικά και τα νότια, αναζητώντας σκλάβους αλλά και εμπορικά αγαθά.

Η σημασία της για ολόκληρη την ευρωπαϊκή ιστορία είναι τεράστια. Η εγκατάσταση των Βαράγγων ανάμεσα στους ανατολικούς Σλάβους, η ίδρυση του κράτους των Ρως (πρώτο ρωσικό βασίλειο) και η ανάπτυξή του, ίσως να μην είχαν συμβεί ποτέ εάν δεν υπήρχε η Εμπορική Οδός Βαράγγων - Ελλήνων.

Η Οδός άρχισε να ατονεί στα τέλη του 11ου αιώνα, όταν το κράτος των Ρως απέκτησε ισχυρότερους δεσμούς με τη δυτική Ευρώπη και έστρεψε προς εκεί τα εμπορικά ενδιαφέροντά του, ενώ η Βυζαντινή Αυτοκρατορία βρισκόταν σε φάση αποσύνθεσης. Σταμάτησε οριστικά με την άλωση της Πόλης από τους Φράγκους το 1204.

Διαδρομή - Προϊόντα

Το εμπόριο διεξαγόταν από τους Βαράγγους, με τρόπο που θυμίζει τα καραβάνια της Ανατολής, και κάλυπτε μία τεράστια περιοχή περνώντας μέσα από δεκάδες διαφορετικές φυλές και πόλεις. Σε κάθε σημείο αγοράζονταν και πωλούνταν νέα αγαθά. Η διαδρομή ξεκινούσε με πλοία από σκανδιναβικά εμπορικά κέντρα, όπως η Μπίρκα και το Γκότλαντ, και εκμεταλλευόταν στο έπακρο το υδάτινο ανάγλυφο της βορειοδυτικής και κεντρικής Ρωσίας. Τα πλοία ακολουθούσαν την εξής πορεία:

• Ανατολική Βαλτική, ο σημερινός Φινλανδικός Κόλπος.
• Είσοδος στον ποταμό Νέβα, στο σημείο της σημερινής Αγίας Πετρούπολης. Ανάπλους του ποταμού και έξοδος στη λίμνη Λάντογκα.
• Μεταφόρτωση των εμπορευμάτων σε κωπήλατα ποταμόπλοια στον εμπορικό σταθμό Λάντογκα. Ο βυζαντινός αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Ζ' (Πορφυρογέννητος) τα αποκαλεί μονόξυλα, που είχαν μέχρι και 40 άνδρες πλήρωμα.
• Κατάπλους του ποταμού Βολκόφ και είσοδος στη λίμνη Ιλμέν δίπλα από το Νόβγκοροντ, τη σπουδαιότερη πόλη της περιοχής.
• Κατάπλους του ποταμού Λόβατ. Από εκεί τα πλοία έβγαιναν στην ξηρά και μεταφέρονταν πάνω σε κάρα μέχρι τον ποταμό Δνείπερο.
• Κατάπλους του Δνείπερου. Στην πορεία τα πλοία περνούσαν από το Κίεβο.
• Έξοδος στη Μαύρη Θάλασσα. Εκεί τα πλοία εξοπλίζονταν με πανιά και έπλεαν νότια προς την Κωνσταντινούπολη.

Τα κυριότερα προϊόντα (σε παρένθεση η περιοχή προέλευσης) ήταν τα ακόλουθα:

• Όπλα, χειροποίητα αγαθά (Σκανδιναβία).
• Κεχριμπάρι (Βαλτική).
• Ξυλεία, γούνες, μέλι, κερί (Λάντογκα, Νόβγκοροντ).
• Ψωμί, χειροποίητα αγαθά, ασημένια νομίσματα (Κίεβο).
• Κρασί, μπαχαρικά, πολυτελή υφάσματα, εικόνες, βιβλία (Βυζαντινή Αυτοκρατορία).