Γνάθος είναι οστό του κρανίου, που καταλαμβάνει το μέσο εμπρόσθιο και κατώτερο τμήμα του. Καλύπτεται εν μέρει από δέρμα (εξωτερικά), ενώ εσωτερικά σχηματίζει την κοιλότητα του στόματος και καλύπτεται από βλεννογόνο. Αποτελείται από δυο επιμέρους οστά, την άνω γνάθο, που είναι ακίνητη, και την (κινητή) κάτω γνάθο, η οποία είναι το μόνο κινητό οστό του κρανίου. Τα δυο αυτά οστά συνδέονται μέσω της κροταφογναθικής άρθρωσης (ΚΓΑ) η οποία σχηματίζεται από την κροταφική γλύνη της άνω γνάθου και τον κόνδυλο της κάτω γνάθου. Στο κυρίως σώμα αμφότερων των γνάθων βρίσκονται τα φατνία, κοιλότητες μέσα στις οποίες εδράζονται οι ρίζες των δοντιών.

Η κύρια λειτουργία των γνάθων σχετίζεται με τη μάσηση, στην οποία λαμβάνουν μέρος, με παθητικό τρόπο η άνω και με ενεργητικό η κάτω. Ένα πλήθος μυών, όπως ο μασητήρας μυς, ρυθμίζουν τις κινήσεις της κάτω γνάθου, οι οποίες ελέγχονται από συνδέσμους, όπως λ.χ. ο αγκιστρογναθικός, που με την παρουσία του περιορίζει το άνοιγμα του στόματος σε φυσιολογικά όρια. Σε περίπτωση κατάγματος των γνάθων, λόγω ατυχήματος, εφαρμόζεται η διαγναθική ακινητοποίηση και ο ασθενής τρέφεται δια σωλήνος ο οποίος εισέρχεται στο στόμα από το οπίσθιο πέρας του οδοντικού φραγμού. Η Κροταφογναθική άρθρωση (ή διάρθρωση) λαμβάνει επίσης μέρος (δευτερευόντως) στη διαδικασία της κατάποσης, της ομιλίας και του γέλωτα.

Στον άνθρωπο το πάχος των γνάθων ποικίλλει ανά ηλικία και φύλο, είναι δε καθοριστικός παράγοντας για την εφαρμογή οδοντικών εμφυτευμάτων, σε περίπτωση νωδότητας. Από την κάτω γνάθο διέρχεται το κάτω φατνιακό νεύρο, που αποτελεί κλάδο του τριδύμου νεύρου. Με την πάροδο του χρόνου, τα οστά των γνάθων απορροφούνται, προς τα έσω αυτό της άνου γνάθου και προς τα έξω το αντίστοιχο της κάτω γνάθου (προγναθισμός). Ωστόσο, ο προγναθισμός μπορεί να ενυπάρχει και σε νεαρά άτομα.

Το οστό των γνάθων είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο σε περιπτώσεις ακτινοθεραπείας η οποία εφαρμόζεται για τον καρκίνο και μπορεί στη συνέχεια να προσβληθεί από οστεοακτινονέκρωση, που είναι μια επικίνδυνη επιπλοκή.

Η άνω γνάθος συνίσταται από ένα σύνολο επιμέρους οστών που ενώνονται μεταξύ τους με ραφές. Τμήματά της αποτελούν τόσο η ρινική κοιλότητα με αιχμή τη ρινική άκανθα , όσο και η οροφή της στοματικής κοιλότητας (υπερώα ή απλούστερα ουρανίσκος, διακρινόμενη σε σκληρή-εμπρός και μαλακή-πίσω), ενώ στα πλάγια του προσώπου καθορίζει την επιφάνεια των παρειών (μάγουλα). Στην υπερώα και συγκεκριμένα στο εμπρόσθιο τμήμα της, ξεχωρίζει το τομικό τρήμα, μια οστική δίοδος μέσω της οποίας αγγειώνεται η περιοχή της. Μέρος της άνω γνάθου είναι και η ζυγωματική απόφυση, ένα κυρτό τμήμα οστού το οποίο συμβάλλει στη δημιουργία του ζυγωματικού τόξου. Επίσης, στην άνω γνάθο εντοπίζονται, αμφοτερόπλευρα, οι δυο γναθιαίοι κόλποι ή ιγμόρεια άντρα, δυο κοιλότητες μεταξύ της οροφής του στόματος και των ζυγωματικών τόξων.

Η κάτω γνάθος συνιστά ενιαία οστική οντότητα, αποτελούμενη από τέσσερα μέρη, το σώμα (κεντρικό τμήμα, επί του οποίου εκφύονται τα δόντια), τους δυο κλάδους που ενώνουν το σώμα με τις απολήξεις του οστού, τους δυο κονδύλους (οι οποίοι συμπλέκονται με το κροταφικό οστό της άνω γνάθου για τη δημιουργία της κροταφογναθικής άρθρωσης) και τις δυο κορωνοειδείς αποφύσεις, οι οποίες βρίσκονται στις δυο άκρες της κάτω γνάθου και χρησιμεύουν για την πρόσφυση των μυών της περιοχής. Στην κάτω γνάθο υπάρχουν και δυο τρήματα, ανοίγματα του οστού της από όπου διέρχονται αγγεία και νεύρα. Πρόκειται για το γενειακό τρήμα και για το γναθιαίο τρήμα.

• http://www.dental-blog.gr