Η βόμβα υδρογόνου είναι ένα σύγχρονο θερμοπυρηνικό όπλο που η λειτουργία του βασίζεται στη σύντηξη πυρήνων βαρέων ισοτόπων του υδρογόνου (δευτερίου και τριτίου) σε πυρήνες ηλίου. Κατά τη σύντηξη αυτή παράγεται τεράστια ποσότητα ενέργειας που συνοδεύεται από μεγάλο θερμικό κύμα, ωστικό κύμα και ραδιενεργή ακτινοβολία.

Η υδρογονοβόμβα, όπως επίσης λέγεται, αναπτύχθηκε στις αρχές της δεκαετίας του '50 και από τις δύο πλευρές του τότε Ψυχρού πολέμου, και μέχρι σήμερα αποτελεί ένα από τα ισχυρότερα όπλα μαζικής καταστροφής στον πλανήτη. Γνωστή διεθνώς και ως H-Bomb (Hydrogen Bomb), συγκριτικά είναι 100 έως και 1.000 φορές πιο καταστροφική απ' ό,τι μια απλή ατομική βόμβα σχάσης.

Ο πυρήνας μιας υδρογονοβόμβας αποτελείται από άτομα δευτερίου (${\displaystyle _{1}^{2}\!H}$) και τριτίου (${\displaystyle _{1}^{3}\!H}$), τα οποία είναι βαρέα ισότοπα του υδρογόνου. Για την πυροδότηση μιας υδρογονοβόμβας προαπαιτείται μια μικρότερη έκρηξη σχάσης δηλαδή μιας μικρής ατομικής βόμβας, συνήθως πλουτωνίου, η οποία λαμβάνει χώρα στο περίβλημα του πυρήνα υδρογόνου. Αυτή η πρώτη έκρηξη αυξάνει τη θερμοκρασία του πυρήνα σε 100 εκατομμύρια βαθμούς Κελσίου οδηγώντας έτσι σε σύντηξη το δευτέριο και το τρίτιο, παράγοντας άτομα ηλίου και νετρόνια με ταυτόχρονη έκλυση τεράστιων ποσοτήτων ενέργειας. Αυτή η διαμόρφωση είναι γνωστή ως σχέδιο Τέλερ-Ούλαμ, και αναπτύχθηκε από τους Έντουαρντ Τέλερ και Στανίσουαφ Ούλαμ το 1951^[1] για τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Η καταστροφική της ισχύς μεγιστοποιείται από την ενέργεια των απελευθερωμένων νετρονίων, τα οποία σε συνδυασμό με τις υψηλές θερμοκρασίες είναι σε θέση να αντιδράσουν ακόμα και με τα πιο αδρανή ραδιενεργά υλικά όπως το απεμπλουτισμένο ουράνιο, πράγμα αδύνατο σε μικρότερες ενεργειακές συνθήκες. Αυτό το κύμα ενέργειας υπερδιπλασιάζει την απόδοση της βόμβας αφήνοντας παράλληλα πίσω του και τις μακροχρόνιες επιπτώσεις του με τη δημιουργία ραδιενεργών καταλοίπων.

Η πρώτη έκρηξη βόμβας υδρογόνου έγινε στις 31 Οκτωβρίου (1η Νοεμβρίου τοπική) 1952 στην ατόλη Enewetak, στα Νησιά Μάρσαλ (Marshall) του Ειρηνικού ωκεανού από τις ΗΠΑ. Η έκρηξη εξαέρωσε 80 τόνους εδάφους και είχε 8 μίλια διάμετρο με 27 μίλια ύψος. Στις 12 Αυγούστου στη Σοβιετική Ένωση πραγματοποιείται η πρώτη δοκιμή βόμβας υδρογόνου. Το πιο ισχυρό πυρηνικό όπλο αυτού του τύπου που χρησιμοποιήθηκε ποτέ ήταν μια βόμβα πυρηνικής σύντηξης, η Βόμβα Τσαρ, που δοκιμάστηκε από τη Σοβιετική Ένωση στο νησί Νόβαγια Ζεμλιά του Βόρειου Παγωμένου Ωκεανού στις 30 Οκτωβρίου 1961. Η ισχύς της ισοδυναμούσε με 57.000.000 τόνους ΤΝΤ. Εξερράγη 4 χλμ. πάνω από το έδαφος. Μπορούσε να προκαλέσει εγκαύματα 3ου βαθμού σε απόσταση 100 χλμ., ενώ η δόνηση από την έκρηξη έγινε αισθητή μέχρι και τη Φινλανδία. Η βόμβα ζύγιζε 27 τόνους.

Στις 24 Αυγούστου του 1968, πραγματοποιήθηκε στην ατόλη της Φανγκατάουφα, στο σύμπλεγμα της Μουρουρόα στον νότιο Ειρηνικό, η πρώτη ατμοσφαιρική δοκιμή της γαλλικής βόμβας υδρογόνου, σηματοδοτώντας την είσοδο της Γαλλίας στην ομάδα των πέντε πυρηνικών δυνάμεων. Η βόμβα, η οποία εξερράγη αναρτημένη σε αερόστατο σε ύψος 600 μέτρων από την ατόλη, είχε διαστάσεις αυτοκινήτου και ως εκ τούτου ήταν δύσχρηστη σαν όπλο. Άνοιξε όμως τον δρόμο για την κατασκευή των πυρηνικών κεφαλών που θα εξόπλιζαν τους γαλλικούς πυρηνικούς πυραύλους. Στις διαμαρτυρίες των κρατών της περιοχής γι' αυτήν τη «μεγαλειώδη επιστημονική, τεχνική και βιομηχανική επιτυχία», όπως τη χαρακτήρισε ο στρατηγός Σαρλ ντε Γκωλ, το Παρίσι απάντησε ότι τα φαινόμενα απατούν και ότι μόλις τρεις ώρες μετά το ολοκαύτωμα ήταν απόλυτα ασφαλής η επίσκεψη στην ατόλη.^[2]

Η πιο πρόσφατη δοκιμή βόμβας υδρογόνου έγινε το φθινόπωρο του 2017 από τη Βόρεια Κορέα, όπως ανακοίνωσε ο ανώτατος ηγέτης της χώρας, Κιμ Γιονγκ Ουν. Οι βορειοκορεάτες κατάφεραν τελικά, μετά από δύο αποτυχημένες προσπάθειες, να ανατινάξουν τη βόμβα προκαλώντας τοπικό σεισμό 5,1 Ρίχτερ. Η απόφαση να προκαλέσουν έκρηξη μιας τέτοιας βόμβας επέφερε αντιδράσεις από τη διεθνή κοινότητα.^[3] Πάντως, δεν έγινε δυνατόν να επιβεβαιωθεί εξαρχής ο ισχυρισμός των Βορειοκορεατών ότι όντως πρόκειται για βόμβα υδρογόνου.

• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Nuclear weapons στο Wikimedia Commons