Η αναιμία είναι παθολογική κατάσταση του οργανισμού, κατά την οποία κυκλοφορεί μικρότερη από τη φυσιολογική μάζα αριθμού ερυθρών αιμοσφαιρίων στο αίμα. Η αναιμία αναγνωρίζεται με τον εργαστηριακό προσδιορισμό δεικτών της μάζας των κυκλοφορούντων ερυθρών αιμοσφαιρίων, όπως είναι ο αιματοκρίτης, η συγκέντρωση της αιμοσφαιρίνης στο αίμα και ο αριθμός των ερυθρών ανά κυβικό χιλιοστό αίματος.

Η αναιμία δεν αποτελεί στην ουσία κλινική εκδήλωση (σύμπτωμα), αλλά εργαστηριακό εύρημα. Δεν αποτελεί νόσο, αφού είναι αποτέλεσμα ποικίλων ασθενειών και, κατά συνέπεια, η διάγνωση "αναιμία" δεν έχει ουσιαστικό νόημα. Για να είναι η διάγνωση σαφής, θα πρέπει να προσδιορίζεται η συγκεκριμένη νόσος που προκαλεί την αναιμία ή να αναφέρεται σε συγκεκριμένο τύπο αναιμίας.

Η αναιμία αναγνωρίζεται ως ωχρότητα του δέρματος και των επιπεφυκότων του ματιού,^[1] ωχρότητα, όμως, δε σημαίνει υποχρεωτικά και ύπαρξη αναιμίας. Στα συμπτώματα του ασθενούς με αναιμία συμπεριλαμβάνονται επίσης ταχυκαρδία, αίσθημα κόπωσης, δύσπνοια στην κόπωση, φύσημα, ζάλη, εμβοές στα αυτιά, κεφαλαλγία. Τα συμπτώματα, ωστόσο, του αναιμικού αρρώστου εξαρτώνται όχι μόνο από τη βαρύτητα της κατάστασης αλλά και από την ταχύτητα εγκατάστασης της αναιμίας και το υποκείμενο νόσημα.

Τα αίτια της αναιμίας μπορούν να ταξινομηθούν με βάση το παθοφυσιολογικό αίτιο σε τρεις βασικές κατηγορίες: ελαττωμένη παραγωγή ερυθροκυττάρων, αυξημένη καταστροφή ερυθροκυττάρων (αιμόλυση) και μεθαιμορραγική αναιμία. Παρακάτω αναφέρονται τα κύρια αίτια κάθε κατηγορίας:

α) Έλλειψη ερυθροποιητικού παράγοντα

στη σύνθεση της αίμης (σιδηροπενική αναιμία)

στη σύνθεση του DNA (μεγαλοβλαστική αναιμία)

β) Σε άγνωστους μηχανισμούς (αναιμία χρόνιων παθήσεων)

γ) Μυελοφθισική αναιμία (λευχαιμία, λεμφώματα)

δ) Απλαστική αναιμία (διαταραχή στο πρόδρομο κύτταρο των ερυθροκυττάρων)

Είναι οφειλόμενη σε αυξημένη καταστροφή των ερυθρών αιμοσφαιρίων

α) Αιμολυτική αναιμία από αίτια ενδοερυθροκυτταρικά (μεσογειακή αναιμία, δρεπανοκυτταρική αναιμία)

β) Αιμολυτική αναιμία από αίτια εξωερυθροκυτταρικά (αυτοάνοση αιμολυτική αναιμία)

Είναι οφειλόμενη σε απώλεια αίματος που οφείλεται σε:

α) Αιμορραγία από το πεπτικό σύστημα λόγω γαστρορραγίας ή εντερορραγίας

β) Αιμορραγία από το αναπνευστικό σύστημα λόγω αιμόπτυσης

γ) Αιμορραγία από το ουροποιητικό σύστημα λόγω αιματουρίας

δ) Κακώσεις

Η μορφολογική ταξινόμηση χρησιμοποιεί το μέσο όγκο ερυθρών (MCV) και τη μέση πυκνότητα αιμοσφαιρίνης (MCHC) για να ταξινομήσει τις αναιμίες. Με βάση αυτές τις τιμές διακρίνονται οι τρεις συχνότερες μορφές αναιμίας: Μικροκυτταρική υπόχρωμη αναιμία (MCV<80fl, MCHC<32g/dl), μακροκυτταρική νορμόχρωμη αναιμία (MCV>100fl, MCHC=32-36g/dl), νορμοκυτταρική νορμόχρωμη αναιμία (MCV=80-100fl, MCHC=32-36g/dl).

(οι όροι ορθοκυτταρική, ορθόχρωμη χρησιμοποιούνται συχνά αντί για τους όρους νορμοκυτταρική, νορμόχρωμη)

• Μικροκυτταρική υπόχρωμη: Η κύρια αιτία είναι η σιδηροπενική αναιμία, και ακολουθούν η μεσογειακή αναιμία και η αναιμία χρόνιας νόσου, η σιδηροβλαστική αναιμία (πιο σπάνια) καθώς και άλλες αναιμίες.
• Μακροκυτταρική νορμόχρωμη: Διακρίνεται σε μεγαλοβλαστική και μη μεγαλοβλαστική. Η ανεπάρκεια βιταμίνης Β12 ή φυλλικού οξέος προκαλεί μεγαλοβλαστική αναιμία λόγω διαταραχής σύνθεσης DNA. Μη μεγαλοβλαστική αναιμία προκαλείται κυρίως από μυελοδυσπλαστικά σύνδρομα καθώς και από χρόνια ηπατική ανεπάρκεια.

• Νορμοκυτταρική νορμόχρωμη: Μπορεί να προκληθεί από οξεία αιμορραγία ή αιμόλυση, οπότε προκαλεί και αύξηση των δικτυοερυθροκυττάρων (ΔΕΚ). Κακοήθειες (όπως λευχαιμίες, λεμφώματα), απλαστική αναιμία και χρόνια νοσήματα προκαλούν αναιμία με φυσιολογικά ή μειωμένα ΔΕΚ.

• Αιμολυτική αναιμία
• Απλαστική αναιμία
• Μακροκυτταρική αναιμία
• Σιδηροπενική αναιμία

• Davidson's "Παθολογία" (19η έκδοση), ιατρικές εκδόσεις Π. Χ. Πασχαλίδης, 2005.
• Εσωτερική Παθολογία (4η έκδοση), Τομέας Παθολογίας Ιατρικής Σχολής Α.Π.Θ. 2012