Y Blaid Seneddol Wyddelig
.svg) | |
| Enghraifft o'r canlynol | plaid wleidyddol  |
|---|---|
| Idioleg | Cenedlaetholdeb Gwyddelig |
| Daeth i ben | 1921 |
| Label brodorol | Irish Parliamentary Party |
| Dechrau/Sefydlu | 1882 |
| Rhagflaenwyd gan | Home Rule League |
| Sylfaenydd | Isaac Butt, Charles Stewart Parnell |
| Enw brodorol | Irish Parliamentary Party |
| Gwladwriaeth | Gweriniaeth Iwerddon, y Deyrnas Unedig |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Roedd Y Blaid Seneddol Wyddelig (Saesneg:Irish Parliamentary Party (IPP)), a elwid weithiau y Blaid Wyddelig yn blaid a ffurfiwyd yn 1882 gan Charles Stewart Parnell, i gymeryd lle y Cynghrair Hunanlywodraeth fel plaid i genedlaetholwyr Gwyddelig.
Nôd y blaid oedd ennill hunanlywodraeth i Iwerddon o fewn y Deyrnas Gyfunol. Yn Etholiad Cyffredinol 1885, dan arweiniad Parnell, enillasant 86 o seddau yn Nhŷ'r Cyffredin. Roedd y rhain yn cynnwys un sedd yn Lloegr, yn un o seddau Lerpwl. Holltwyd y blaid yn dilyn yr helynt am y berthynas rhwng Parnell a gwraig briod, Kitty O'Shea, yn nechrau'r 1890au, ac yn Etholiad Cyffredinol 1892 roedd dwy blaid yn sefyll, un o blaid Parnell, dan arweiniad John Redmond, ac un yn ei erbyn dan arweiniad John Dillon. Yn dilyn Etholiad Cyffredinol 1910, roedd y blaid, dan arweiniad John Redmond, mewn sefyllfa gref, gan fod y Blaid Ryddfrydol yn dibynnu ar eu pleidleisiau i barhau mewn grym. Cyflwynwyd mesur hunanlywodraeth i Iwerddon, ond dechreuodd y Rhyfel Byd Cyntaf yn 1914 cyn iddo ddod yn weithredol.
Newidiwyd gwleidyddiaeth Iwerddon yn sylweddol gan yr adwaith i Wrthryfel y Pasg yn 1916. Yn Etholiad Cyffredinol 1918, collodd y Blaid Seneddol Wyddelig bron y cyfan o'u seddau i Sinn Fein, oedd yn galw am annibyniaeth llwyr yn hytrach na hunanlywodraeth.
Arweinwyr y Blaid, 1882-1921
[golygu | golygu cod]
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
