Sir Gaernarfon

Math	siroedd hynafol Cymru, sir hanesyddol y Deyrnas Unedig
Enwyd ar ôl	Caernarfon
Prifddinas	Caernarfon
Poblogaeth	137,048
Sefydlwyd	1284
Daearyddiaeth
Gwlad	Cymru
Yn ffinio gyda	Sir Ddinbych, Sir Feirionnydd, Sir Fôn
Cyfesurynnau	53.0824°N 4.16°W
Ffeiliau perthnasol ar Comin
[golygwch ar Wicidata]

Sir yng ngogledd-orllewin Cymru yw Sir Gaernarfon. Ffurfiwyd y sir ym 1284 trwy uno cantrefi Arfon, Arllechwedd a Llŷn. Defnyddiwyd Sir Weinyddol Caernarfon ar gyfer llywodraeth leol rhwng 1889 a 1974 pan adrefnwyd llywodraeth leol yng Nghymru. Heddiw, caiff tiriogaeth y sir ei gweinyddu gan gynghorau Gwynedd a Sir Conwy. Cofrestrwyd baner swyddogol ar gyfer y sir yn 2012.

Bu peth newid yn ffiniau'r sir yn 1895, pan symudwyd y rhannau hynny o blwyf Beddgelert a arferai fod yn Sir Feirionnydd, sef y tir i'r de a'r dwyrain o'r Afon Gwynant/Afon Glaslyn i fod yn rhan o Sir Gaernarfon. Roedd plwyf Llysfaen a threfgordd Eirias ym mhlwyf Llandrillo-yn-Rhos yn ynys fach o Sir Gaernarfon o fewn ffiniau Sir Ddinbych hyd 1922, pan unwyd hwy â gweddill Sir Ddinbych.

Dros y blynyddoedd bu rhai yn ceisio dadlau bod Ynys Enlli yn rhan o Sir Benfro ond ni chafwyd unrhyw gyfiawnhad dros y fath honiad, a dichon mai ymdrech imosgoi talu trethi'r sir oedd y tu ôl i'r awgrym.

• A Description of Caernarvonshire (1809-11, cyfrol Edmund Hyde Hall)
• Arfon
• Arllechwedd
• Sir Conwy
• Caernarfon
• Gwynedd
• Llŷn
• The Tourist's Guide through the County of Caernarvon (1821, arweinlyfr cynnar Peter Bailey Williams)

• A. H. Dodd, History of Caernarfonshire (Caernarfon, 1968)
• Edmund Hyde Hall, A Description of Caernarvonshire (1809-1811) (Caernarfon: Cymdeithas Hanes Sir Gaernarfon, 1952)
• John Jones (Myrddin Fardd), Enwau Lleoedd Sir Gaernarfon (Caernarfon, 1913)
• John Lloyd-Jones, Enwau Lleoedd Sir Gaernarfon (1928)
• E. H. Owen ac E. Thomas (gol.), Atlas Sir Gaernarfon (Caernarfon, 1954)
• T. M. Bassett a B. L. Davies, Atlas Sir Gaernarfon (Caernarfon: Cyngor Gwlad Gwynedd, 1977)

gw • sg • go Siroedd a dinasoedd Cymru Siroedd, bwrdreistrefi sirol a dinasoedd presennol (1996–) Abertawe Blaenau Gwent Bro Morgannwg Caerdydd Caerffili Casnewydd Castell-nedd Port Talbot Ceredigion Conwy Gwynedd Merthyr Tudful Pen-y-bont ar Ogwr Powys Rhondda Cynon Taf Sir Benfro Sir Ddinbych Sir Fynwy Sir y Fflint Sir Gaerfyrddin Torfaen Wrecsam Ynys Môn Siroedd cadwedig (1974–1996) Clwyd De Morgannwg Dyfed Gorllewin Morgannwg Gwent Gwynedd Morgannwg Ganol Powys Siroedd Cymru hynafol Sir Aberteifi Sir Benfro Sir Drefaldwyn Sir Ddinbych Sir Fynwy Sir Faesyfed Sir Feirionnydd Sir Fôn Sir Forgannwg Sir Frycheiniog Sir y Fflint Sir Gaerfyrddin Sir Gaernarfon

   Eginyn erthygl sydd uchod am hanes Cymru. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.

Eginyn erthygl sydd uchod am ddaearyddiaeth Cymru. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.