Sgerbwd Dynol
Diagram o'r sgerbwd dynol
Anatomeg [golygu ar Wicidata]

Dyma restr o esgyrn y sgerbwd dynol.

Mae sgerbwd dynol oedolyn yn cynnwys 206 asgwrn. Mae'n cynnwys 270 o esgyrn ar enedigaeth, sy'n gostwng i 80 asgwrn yn y sgerbwd echelinol (28 yn y benglog a 52 yn y torso) a 126 esgyrn yn y sgerbwd atodol (32 × 2 yn yr eithafoedd uchaf, gan gynnwys y ddwy fraich a 31 × 2 yn yr eithafoedd isaf gan gynnwys y ddwy goes). Dydy’r cyfrif ddim yn cynnwys nifer o esgyrn bach sydd yn aml yn amrywiol, megis rhai o’r esgyrn sesamoid.

Mae nifer yr esgyrn yn y sgerbwd yn newid gydag oedran, wrth i nifer o esgyrn ymdoddi. Bydd y broses ymdoddi fel arfer yn cael ei gwblhau yn y trydydd degawd o oedran. Mae'r esgyrn y benglog a'r wyneb yn cael eu cyfrif fel esgyrn ar wahân, er iddynt ymdoddi’n naturiol. Mae rhai o’r esgyrn sesamoid dibynadwy megis yr asgwrn pysennaidd yn cael eu cynnwys yn y cyfrif, tra bod eraill, megis yr esgyrn sesamoid hallux, yn cael eu hepgor. Gall unigolion gael mwy neu lai o esgyrn na’r nifer sydd wedi rhestru isod oherwydd amrywiadau anatomegol neu genetig.

Prif erthygl Asgwrn cefn Mae gan oedolyn llawn dwf 26 o esgyrn yn y meingefn, tra gall plentyn gael 34.

• Fertebrâu gyddfol (7)
• Fertebrâu thorasig (12)
• Fertebrâu meingefnol (5)
• Fertebrâu sacrol (5 ar enedigaeth, yn toddi, wrth dyfu, i un)
• Yr asgwrn cynffon (5 ar enedigaeth, gan doddi yn un) Enw Cymraeg arall cwtyn y gynffon cwtyn y cynffon

• 
  Y Meingefn
• 
  Fertebrâu gyddfol
• 
  Fertebrâu thorasig
• 
  Fertebrâu meingefnol
• 
  Fertebrâu sacrol
• 
  Asgwrn cynffon

Fel arfer mae 25 o esgyrn yn y frest, ond bydd gan tua 0.8% o’r boblogaeth asennau gyddfol ychwanegol (asennau serfigol). Mae asennau gyddfol yn gyffredin mewn rhai anifeiliaid megis ymlusgiaid.

• Sternwm (1) Enwau eraill: ‘’asgwrn y frest; clwyd y ddwyfron; clwyd ais’’
• Yr asennau (24, yn 12 pâr)

• 
  Sternwm
• 
  Asennau

Mae 22 o esgyrn yn y benglog. Gan gynnwys yr asgwrn hyoid ac esgyrn y glust ganol, mae’r pen yn cynnwys 29 o esgyrn.

• Esgyrn cranial (8)
  • Asgwrn gwegil
  • Esgyrn parwydol (2)
  • Asgwrn blaen (talcen)
  • Esgyrn arleisiol (2)
  • Asgwrn sffenoid
  • Asgwrn bôn y trwyn
• Esgyrn yr wyneb (14)
  • Esgyrn trwynol (2)
  • macsilâu (ên uchaf) (2)
  • Asgwrn ddagrau (2)
  • Asgwrn cernol neu asgwrn y boch (2);
  • Asgwrn taflodol (2)
  • Y concoid trwynol israddol (2)
  • Fomer (yr asgwrn swch)
  • Mandibl (ên isaf)
• Hyoid (sydd heb ei gysylltu ag unrhyw asgwrn arall)
• Yr esgyrnynnau yn y clustiau canol (6)
  • Morthwyl y glust (2) (maliws)
  • Eingion y glust (2) (incws)
  • Gwarthol y glust (2) (stapes)

• 
  Penglog
• 
  Asgwrn gwegil
• 
  Esgyrn parwydol
• 
  Asgwrn blaen
• 
  Esgyrn arleisiol
• 
  Asgwrn sffenoid
• 
  Asgwrn bôn y trwyn
• 
  Esgyrn trwynol
• 
  Macsilâu
• 
  Asgwrn ddagrau
• 
  Asgwrn taflodol
• 
  Mandibl
• 
  Hyoid
• 
  esgyrn y glust

Mae cyfanswm o 64 o esgyrn yn y fraich.

• Esgyrn y fraich uchaf (6 asgwrn, 3 ar bob ochr)
  • Hwmerws
• Gwregys pectoral (yr ysgwydd)
  • Palfais (padell yr ysgwydd)
  • Pont yr ysgwydd
• Esgyrny fraich isaf (4 asgwrn, 2 ar bob ochr)
  • Wlna (asgwrn cyfelin)
  • Radiws
• Esgyrn y llaw (54 asgwrn, 27 ym mhob llaw)
  • Carpal
  • Sgaffoid (2)
  • Asgwrn cilgant (2)
  • Asgwrn tricwetral ( (2)
  • Asgwrn pysennaidd (2)
  • Trapesiwm (2)
  • Asgwrn trapesoid (2)
  • Asgwrn capitate (2) (methu canfod term Cymraeg)
  • Asgwrn hamate (2) (methu canfod term Cymraeg)
  • Metacarpol (5 × 2 = 10)
• Ffalangau y llaw
  • Ffalangau procsimol (5 × 2 = 10)
  • Ffalangau canolradd (4 × 2 = 8)
  • Ffalangau distal (5 × 2 = 10)

• 
  Hwmerws
• 
  Palfais
• 
  Pont yr ysgwydd
• 
  Wlna
• 
  Radiws
• 
  Esgyrn y llaw

Mae gan y pelfis tri rhanbarth:

• Iliwm
• Ischiwm
• Pwbis (2)

• 
  Y gwregys pelfig
• 
  Iliwm
• 
  Ischiwm
• 
  Pwbis

• Forddwyd (2)
• Padell pen-glin (2)
• Tibia (2)
• Ffibwla (2)
• Y droed (52 asgwrn, 26 ym mhob troed)
  • Tarsws
    • Asgwrn y sawdl (2)
    • Talws (2)
    • Asgwrn cychog (2)
    • Asgwrn cunffurf canolig (2)
    • Asgwrn cunffurf canolradd (2)
    • Asgwrn cunffurf ochrol (2)
    • Asgwrn ciwboid (2)
  • Metatarsol (10)
  • Ffalangau’r droed
    • Ffalangau procsimol (5 × 2 = 10)
    • Ffalangau canolradd (4 x 2 = 8)
    • Ffalangau distal (5 x 2 = 10)

• 
  Forddwyd
• 
  Padell pen-glin (patella)
• 
  Tibia (coes chwith)
• 
  Ffibwla
• 
  A -Asgwrn cychog B -Talws C - Asgwrn ciwboid D - Asgwrn cychog E, F, G - Esgyrn cunffurf

Bones of the Human Body Archifwyd 2017-07-25 yn y Peiriant Wayback.

Geiriadur yr Academi

Geiriadur Prifysgol Cymru

Termau nyrsio a bydwreigiaeth Ysgol Astudiaethau Nyrsio a Bydwreigiaeth, Prifysgol Cymru, Bangor, 1997 ISBN 0904567958