Pencampwriaeth Rygbi'r Pedair Gwlad 1897
Tîm Lloegr (v Cymru)
Dyddiad	9 Ionawr - 13 Mawrth 1897
Gwledydd	Lloegr  Iwerddon  yr Alban  Cymru
Ystadegau'r Bencampwriaeth
Pencampwyr	neb
Cwpan Calcutta	Lloegr
Gemau a chwaraewyd	4
Sgoriwr y nifer fwyaf o bwyntiau	Byrne (12)
Sgoriwr y nifer fwyaf o geisiadau	Bulger (2) Gardiner (2)
← 1896 (Blaenorol) (Nesaf) 1898 →

Pencampwriaeth Rygbi'r Pedair Gwlad 1897 oedd y bymthegfed ornest yng nghyfres Pencampwriaeth Rygbi'r Pedair Gwlad. Chwaraewyd pedair gêm rhwng 9 Ionawr a 13 Mawrth. Ymladdwyd hi gan Loegr, Iwerddon, Yr Alban, a Chymru.

Dim ond un gêm a gwblhaodd Cymru yn ystod y bencampwriaeth hon wedi i Undeb Rygbi Cymru dynnu allan o’r Bwrdd Rygbi Rhyngwladol ym mis Chwefror 1897 oherwydd yr anghydfod am roi tysteb i Arthur Gould, oedd yn cael ei ystyried fel tâl am chwarae gêm amatur gan y gwledydd eraill. Gan hynny nid oedd Cymru yn gymwys i chwarae unrhyw gemau rhyngwladol pellach.

Roedd y rheolau ar y pryd yn nodi y byddai'r tabl terfynol yn cael ei benderfynu ar bwyntiau gêm ac yna pwyntiau a sgoriwyd. Wrth i bob tîm orffen gyda dau bwynt gêm, bu'r bencampwriaeth yn ddamcaniaethol gyfartal. Hawliodd Lloegr y teitl trwy eu sgôr uwch, er iddynt golli eu dwy gêm gyntaf ac ildio mwy o geisiadau a phwyntiau nag unrhyw un o'r tair gwlad arall.^[1] Mae'r mwyafrif o ffynonellau yn rhestru canlyniad pencampwriaeth 1897 fel un "heb ei chwblhau" oherwydd nad oes modd dod i benderfyniad teg ar bwy oedd yn fuddugol.

Penderfynwyd ar y gemau ar gyfer y tymor hwn ar bwyntiau a sgoriwyd. Roedd cais werth tri phwynt, tra bod trosi gôl wedi’i chicio o’r cais yn rhoi dau bwynt ychwanegol. Roedd gôl a ollyngwyd o'r marc a gôl adlam ill dau werth pedwar pwynt. Roedd goliau cosb werth tri phwynt.

Safle	Gwlad	Gemau				Pwyntiau			Table points
		Chwarae	Ennill	Cyfartal	Colli	Dros	Yn erbyn	Gwahan.
1	Lloegr	3	1	0	2	21	27	−6	2
1	Iwerddon	2	1	0	1	16	17	−1	2
1	Cymru	1	1	0	0	11	0	+11	2
1	yr Alban	2	1	0	1	11	15	−4	2

9 Ionawr 1897

Cymru	11–0	Lloegr

Casnewydd

6 Chwefror 1897

Iwerddon	13–9	Lloegr

Dulyn

20 Chwefror 1897

yr Alban	8–3	Iwerddon

Caeredin

13 Mawrth 1897

Lloegr	12–3	yr Alban

Manceinion

• Cymru v. Iwerddon
• Yr Alban v. Cymru

9 Ionawr 1897

Cymru	11 – 0	Lloegr
Cais: Pearson Boucher Jones Trosiad: Bancroft

Rodney Parade, Casnewydd Dyfarnwr: JT Magee (Iwerddon)

Cymru:

• 
  Billy Bancroft (Abertawe)
• 
  Cliff Bowen (Llanelli)
• 
  Gwyn Nicholls (Caerdydd)
• 
  Arthur Gould (Casnewydd)
  capt.
• 
  Tom Pearson (Casnewydd)
• 
  Selwyn Biggs (Caerdydd)
• 
  Daniel Jones (Aberafan)
• 
  Jack Evans (Llanelli)
• 
  Arthur Boucher (Casnewydd)
• 
  Jack Rhapps (Penygraig)
• 
  Bill Morris (Llanelli)
• 
  Harry Packer (Casnewydd)
• 
  Dick Hellings (Llwynypia)
• 
  Fred Cornish (Caerdydd)
• 
  Dai Evans (Penygraig)

Lloegr: J. F. Byrne (Mosley), FA Byrne (Mosley), Ernest Fookes (Sowerby Bridge), EM Baker (Prifysgol Rhydychen), T Fletcher (Seaton), Cyril Wells (Harlequins), EW Taylor (Rockcliff) capt., F Jacob (Prifysgol Caergrawnt), JH Baron (Bingley), PJ Ebdon (Wellington), RF Oakes (Hartlepool Rovers), WB Stoddart (Liverpool), Frank Stout (Gloucester), W Ashford (Richmond), RH Mangles (Richmond)

6 Chwefror 1897

Iwerddon	13 – 9	Lloegr
Cais: Gardiner (2) Bulger GM: Bulger		Cais: Robinson Pen: Byrne (2)

Lansdowne Road, Dulyn Dyfarnwr: DG Findlay (Yr Alban)

Iwerddon: J Fulton (C R Gogledd yr Iwerddon), W Gardiner (C R Gogledd yr Iwerddon), S Lee (C R Gogledd yr Iwerddon), Lawrence Bulger (Prifysgol Dulyn), TH Stevenson (Queen's Uni, Belfast), Louis Magee (Bective Rangers), GG Allen (Derry), JE McIlwaine (C R Gogledd yr Iwerddon), JH Lytle (Lansdowne), WG Byron (C R Gogledd yr Iwerddon), M Ryan (Rockwell College), J Ryan (Rockwell College), EG Forrest (Wanderers) capt., Andrew Clinch (Wanderers), CV Rooke (Monkstown)

Lloegr: J. F. Byrne (Mosley), G.C. Robinson (Percy Park), Ernest Fookes (Sowerby Bridge), JT Taylor (Castleford), WL Bunting (Richmond), S Northmore (Millom), EW Taylor (Rockcliff) capt., F Jacob (Prifysgol Caergrawnt), JH Baron (Bingley), PJ Ebdon (Wellington), RF Oakes (Hartlepool Rovers), WB Stoddart (Liverpool), Frank Stout (Gloucester), W Ashford (Richmond), RH Mangles (Richmond)

20 Chwefror 1897

yr Alban	8 – 3	Iwerddon
Cais: Turnbull Trosiad: TM Scott Pen: TM Scott		Cais: Bulger

Powderhall, Caeredin Dyfarnwr: EB Holmes (Lloegr)

Yr Alban: AR Smith (Prifysgol Rhydychen), W Neilson (Albanwyr Llundain), GT Campbell (Albanwyr Llundain), CJN Fleming (Edinburgh Wanderers), T Scott (Hawick), RC Greig (Glasgow Academicals), M Elliot (Hawick), Robert MacMillan (Albanwyr Llundain) capt., JH Dods (Albanwyr Llundain), MC Morrison (Royal HSFP), WMC McEwan (Edinburgh Academicals), TM Scott (Hawick), RC Stevenson (Albanwyr Llundain), GO Turnbull (Gorllewin yr Alban), Alex Laidlaw (Hawick)

Iwerddon: Pierce O'Brien-Butler (Monkstown), W Gardiner (C R Gogledd yr Iwerddon), Lucius Gwynn (Prifysgol Dulyn), Lawrence Bulger (Prifysgol Dulyn), TH Stevenson (Belfast Albion), Louis Magee (Bective Rangers), GG Allen (Derry), JE McIlwaine (C R Gogledd yr Iwerddon), JH Lytle (Lansdowne), WG Byron (C R Gogledd yr Iwerddon), M Ryan (Rockwell College), Jim Sealy (Prifysgol Dulyn), EG Forrest (Wanderers) capt., Andrew Clinch (Wanderers), CV Rooke (Monkstown)

13 Mawrth 1897

Lloegr	12 – 3	yr Alban
Cais: Fookes Robinson Trosiad: Byrne G. Adlam: Byrne		Cais: Bucher

Fallowfield, Manceinion Dyfarnwr: JT Magee (Iwerddon)

Lloegr: J. F. Byrne (Mosley), G.C. Robinson (Percy Park), Ernest Fookes (Sowerby Bridge), Osbert Mackie (Prifysgol Caergrawnt), WL Bunting (Richmond), Cyril Wells (Harlequins), EW Taylor (Rockcliff) capt., F Jacob (Prifysgol Caergrawnt), J Pinch (Lancaster), E Knowles (Millom), RF Oakes (Hartlepool Rovers), WB Stoddart (Lerpwl), HW Dudgeon (Richmond), LF Giblin (Prifysgol Caergrawnt), JAS Davidson (Aspatria)

Yr Alban: AR Smith (Prifysgol Rhydychen), W Neilson (Albanwyr Llundain), Alf Bucher (Edinburgh Academicals), AW Robertson (Edinburgh Academicals), T Scott (Hawick), JW Simpson (Royal HSFP), M Elliot (Hawick), Robert MacMillan (Albanwyr Llundain) capt., JH Dods (Albanwyr Llundain), MC Morrison (Royal HSFP), WMC McEwan (Edinburgh Academicals), TM Scott (Hawick), RC Stevenson (Albanwyr Llundain), GO Turnbull (Gorllewin yr Alban), Andrew Balfour (Prifysgol Caergrawnt)

• Godwin, Terry (1984). The International Rugby Championship 1883-1983. London: Willows Books. ISBN 0-00-218060-X.
• Griffiths, John (1987). The Phoenix Book of International Rugby Records. London: Phoenix House. ISBN 0-460-07003-7.

• "6 Nations History". rugbyfootballhistory.com. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 30 Rhagfyr 2007. Cyrchwyd 2020-09-01.

gw • sg • go Pencampwriaeth y Chwe Gwlad Timau  Yr Alban  Cymru  Yr Eidal  Ffrainc  Iwerddon  Lloegr Y Pedair Gwlad 1883 1884 1885 1886 1887 1888 1889 1890 1891 1892 1893 1894 1895 1896 1897 1898 1899 1900 1901 1902 1903 1904 1905 1906 1907 1908 1909 Y Pum Gwlad 1910 1911 1912 1913 1914 1920 1921 1922 1923 1924 1925 1926 1927 1928 1929 1930 1931 Y Pedair Gwlad 1932 1933 1934 1935 1936 1937 1938 1939 Y Pum Gwlad 1947 1948 1949 1950 1951 1952 1953 1954 1955 1956 1957 1958 1959 1960 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 Y Chwe Gwlad 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 Gwobrau Y Gamp Lawn Y Goron Driphlyg Cwpan Calcutta Tlws y Mileniwm Quaich y Ganrif Tlws Giuseppe Garibaldi Tlws yr Auld Alliance Cwpan Doddie Weir Stadia presennol Murrayfield Stadiwm y Mileniwm Stadio Olimpico Stade de France Stadiwm Aviva Twickenham