Llanfechell

Math	pentref
Enwyd ar ôl	Mechell
Daearyddiaeth
Sir	Mechell
Gwlad	Cymru
Cyfesurynnau	53.391624°N 4.455582°W
Cod OS	SH369912
Gwleidyddiaeth
AC/au	Rhun ap Iorwerth (Plaid Cymru)
AS/au	Llinos Medi (Plaid Cymru)
Ffeiliau perthnasol ar Comin
[golygwch ar Wicidata]

Pentref yng nghymuned Mechell, Ynys Môn, yw Llanfechell ( ynganiad )). Saif yng ngogledd yr ynys tua 2 filltir i'r de o bentref Cemaes, ar yr arfordir i'r gogledd, a milltir i'r de o bentref Tregele, lle mae lôn yn rhedeg o'r pentref hwnnw i Lanfechell.

Yn ôl cyfrifiad 2011, poblogaeth y pentref yw 1,293. Yn y pentref mae eglwys, tafarn (Y Cefn Glas), caffi (Caffi Siop Mechell), ysgol gynradd (Ysgol Gymuned Llanfechell), siop (Siop Isfryn) a dau gapel (Ebeneser a Libanus).

Enwir yr eglwys a'r pentref ar ôl Sant Mechell (neu Mechyll), fab Echwydd ap Gwyn Gohoyw, a flodeuai yn y 5g. Coffheir y sant mewn enw lle arall yn yr ardal, sef cymuned fechan Mynydd Mechell, filltir i'r de o'r pentref presennol.

Mae rhannau o'r eglwys, sydd ar ffurf croes, yn dyddio i'r 12g. Ychwanegwyd cangell yn y 13g a chlochdy yn yr 16g. Mae'r bedyddfaen yn perthyn i'r 12g. Ym mhorth yr eglwys gellir gweld beddfaen gyda cherflun anghyffredin o groes flodeuog arno, sydd i'w ddyddio i'r 13g.

Ceir sawl safle archaeolegol ger y pentref. Fymryn i'r gogledd ceir cromlech ar Foel Fawr ac yn agosaf i'r pentref i'r un cyfeiriad ceir triongl o feini a elwir yn Feini Hirion. Hanner milltir i'r dwyrain ceir maen hir ar dir Carrog. Yng nghyffiniau Mynydd Mechell ceir Maen Arthur.

• Cofeb Ryfel Llanfechell

• William Jones (mathemategydd), y gŵr a fathodd y symbol 'Pi' (π)
• Andrew Jones Brereton (Andreas o Fôn) (1827-1885), bardd a llenor
• Audrey Mechell, actores
• Robin McBryde, chwaraewr rygbi a hyfforddwr

William Bulkeley 1691-1760, mân-fonheddwr, ffermwr a dyddiadurwr. Mae hanes ei ddyddiaduron helaeth i’w weld yma [1] a’u cofnodion amaethyddol, ffenolegol a hinsoddol yn gyrchadwy yma [2] ar wefan prosiect Llên Natur.

Imogen Longman