John Williams
Ffugenw	Ioan Rhagfyr
Ganwyd	26 Rhagfyr 1740  Llangelynnin
Bu farw	11 Mawrth 1821
Dinasyddiaeth	Cymru
Galwedigaeth	cerddor

Roedd John Williams a adnabwyd fel Ioan Rhagfyr (1740-1821) yn gerddor o ardal Dolgellau y bu iddo gyfansoddi sawl tôn yn arbennig i'r ffliwt. Gelwir sesiwn gerddorol ar ei ôl yn nhref Dolgellau.

Ganwyd 26 Rhagfyr 1740, yn Hafoty Bach, plwyf Celynnin, Meirionnydd, mab William Robert Williams, a'i fam yn berthynas i Edward Samuel, Llangar. Symudodd y teulu i fyw i Dalywaen, ger Dolgellau.

Gwneuthurwr hetiau brethyn ydoedd y tad, a dysgodd y mab y grefft. Arferai masnachwyr gwlân o Amwythig letya yn Nhalywaen, a thynnwyd eu sylw at ddawn John Williams i ddysgu, a thalasant am dri mis o addysg iddo yn Amwythig. Cafodd wersi mewn cerddoriaeth, a dysgodd ganu'r trwmped a'r ffliwt. Wedi dychwelyd gartref dechreuodd gyfansoddi cerddoniaeth a barddoniaeth.

Yn 1763 priododd â Jane, merch William Jones, Bryn Rhyg, Dolgellau. Yn 1772 rhoddodd gorau i'w grefft ac aeth yn glerc at Edward Anwyl, cyfreithiwr, ac wedi hynny bu'n cadw ysgolion yn Nhrawsfynydd, Abermaw, Dolgellau, a Llanelltyd.

Efe oedd cerddor enwocaf ei gyfnod, a chyfansoddodd lawer iawn o gerddoriaeth offerynnol, anthemau, a thonau. Bu rhai o'i anthemau yn boblogaidd am amser hir, a cheir ei donau Sabath, Cemaes, a Dyfroedd Siloah yn ein casgliadau tonau. Ceir ei ddarnau offerynnol - yr ymdeithganau, gavottes, a miniwets - yn Y Cerddor Cymreig (cyhoeddiad gan Ieuan Gwyllt). Yn llyfr Ffoulk Robert Williams ('Eos Llyfnwy') Cerddoriaeth o Gerddi Seion mewn llawysgrif sydd yn y Llyfrgell Genedlaethol ceir 59 o donau a 21 o anthemau o waith John Williams.

Bu farw 11 Mawrth 1821 a chladdwyd ef ym mynwent Llanfair Bryn Meurig.

Ceir peth o'i waith (Llsg 2299) yn llyfrgell Prifysgol Bangor gan gynnwys rhai tonau a gyfansoddodd a nodd yn ei law eu bod yn "'perthynol i'r german flute scale". Yn ôl y cerddor, Ceri Rhys Matthews mewn erthygl ar y casgliad, dywed mai brawd Ioan, Robert, oedd bia'r nodiadau ond iddynt cael eu casglu gan eu brawd, Ythyr. "Mae'n dyddio o 1767, gan wneud hyn yn lawysgrif arbennig o gynnar ar gyfer cerddoriaeth ffliwt yng Nghymru ac i gerddoriaeth y ffliwt ym Mhrydain, tu hwnt i gerddoriaeth filwrol a'r llŷs brenhinol neu bonheddigion."^[1]

Er cof ac fel dathliad o'i waith fel cerddor lleol, gelwir sesiynau canu gwerin anffurfiol a gynhalwyd yng nghanolfan cerddoriaeth draddodiadol Cymru, Tŷ Siamas yn 'Sesiynau Ioan Rhagfyr'. Byddant yn cwrdd ar y trydydd nos Fercher o'r mis.^[2] Bu'r cerddor Ceri Rhys Matthews yn chwarae rhan ganolog yn y digwyddiadau.^[3]

• WILLIAMS, JOHN ('Ioan Rhagfyr '; 1740 - 1821) gwefan Y Bywgraffiadur Cymreig Arlein
• archif Williams, John, Ioan Rhagfyr, 1740-1821 yn Llyfrgell Genedlaethol Cymru

Eginyn erthygl sydd uchod am gerddoriaeth Cymru. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato