For faster navigation, this Iframe is preloading the Wikiwand page for Eirinen.

Eirinen

Eirin

Ffrwyth sy'n fath o aeronen yw'r eirinen. Mae'n isrywogaeth o'r genws Prunus, a gellir ei gwahaniaethu oddi wrth isrywogaethau eraill (eirin gwlanog, ceirios, ceirios yr adar, ayb.) yn y modd y mae gan yr eginyn flaguryn blaen a blagur ochr unigol (ddim yn glystyrog), mae ei blodau mewn grwpiau o un i bump ar goesynnau byrion, ac mae gan y ffrwyth rigol yn rhedeg i lawr un ochr a charreg lefn.

Gall fod gan eirin aeddfed gaenen wen gwyraidd sy'n gwneud iddynt ymddangos yn lasddu. Mae eirin sychion hefyd yn cael eu galw yn prŵns, er bod y gair hwnnw yn cael ei ddefnyddio mewn nifer o wledydd i gyfeirio at fath penodol o eirinen sych sy'n grychlyd ei golwg.[1]

Mae'n bosib mai eirin oedd un o'r ffrwythau cyntaf i gael eu hamaethu gan fodau dynol.[2] Darganfuwyd olion eirin mewn safloedd archeolegol o Oes Newydd y Cerrig ynghyd ag olewydd, grawnwin a ffigys.[3][4]

Blodau coeden eirin

Wrth gynhyrchu eirin yn fasnachol mae'r coed yn cael eu tyfu i faint canolig, tua 5-6 medr o uchder. Mae'r goeden o galedwch canolig.[5] Heb eu tocio, gall y coed gyrradd 12 medr o uchder ac ymestyn i 10 medr o ddiamedr. Maent yn blaguro mewn gwahanol fisoedd o'r flwyddyn mewn gwahanol rannau o'r byd: ym mis Ionawr yn Taiwan, ac ar ddechrau mis Ebrill yng Nghymru, er enghraifft.[6]

Mae'r ffrwythau o faint canolig, rhwng 2 a 7 centimedr o ddiamedr, yn gronellog i hirgrwn. Mae'r cig yn gadarn a llawn sudd, y croen yn llyfn, gydag arwyneb cwyraidd sy'n glynnu i'r cig. Aeronen yw'r eirinen, sy'n golygu bod ei ffrwyth yn amgylchynu hedyn caled unigol.

Yn 2016, cynhyrchwyd 12.1 miliwn tunnell o eirin yn fyd-eang, gyda Tsieina yn cynhyrchu 55% o'r cyfanswm. Y prif gynhyrchwyr eraill oedd Rwmania, Serbia, a'r Unol Daleithiau.

Mae eirin amrwd yn 87% dwr, 11% carbohydrad, 1% protein, a llai na 1% o fraster. Mae tua 100g o eirin yn cynnwys 46 Calori ac yn ffynhonnell gymhedrol o FItamin C (12% o'r faint sy'n cael ei argymell yn ddyddiol), heb unrhyw faint sylweddol o faetholion eraill.

Cyfeiriadau

[golygu | golygu cod]
  1. "Prune". Oxford Dictionaries, Oxford University Press. 2018. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2016-09-25. Cyrchwyd 1 March 2018.
  2. Jules Janick, gol. (1998). Horticultural Reviews (Volume 23). Wiley. ISBN 978-0471254454.
  3. Jules Janick (2005). "The origins of fruits, fruit growing and fruit breeding" (PDF). Purdue University. Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 2013-05-21. Unknown parameter |deadurl= ignored (help)
  4. Spangenberg (January 2006). "Chemical analyses of organic residues in archaeological pottery from Arbon Bleiche". Journal of Archaeological Science 33 (1): 1–13. doi:10.1016/j.jas.2005.05.013.
  5. "Plum, prune, European type". Purdue University. 1999. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2012-04-12. Unknown parameter |deadurl= ignored (help)
  6. "Prunus domestica Plum, European plum PFAF Plant Database". pfaf.org. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2012-11-22. Unknown parameter |deadurl= ignored (help)
{{bottomLinkPreText}} {{bottomLinkText}}
Eirinen
Listen to this article

This browser is not supported by Wikiwand :(
Wikiwand requires a browser with modern capabilities in order to provide you with the best reading experience.
Please download and use one of the following browsers:

This article was just edited, click to reload
This article has been deleted on Wikipedia (Why?)

Back to homepage

Please click Add in the dialog above
Please click Allow in the top-left corner,
then click Install Now in the dialog
Please click Open in the download dialog,
then click Install
Please click the "Downloads" icon in the Safari toolbar, open the first download in the list,
then click Install
{{::$root.activation.text}}

Install Wikiwand

Install on Chrome Install on Firefox
Don't forget to rate us

Tell your friends about Wikiwand!

Gmail Facebook Twitter Link

Enjoying Wikiwand?

Tell your friends and spread the love:
Share on Gmail Share on Facebook Share on Twitter Share on Buffer

Our magic isn't perfect

You can help our automatic cover photo selection by reporting an unsuitable photo.

This photo is visually disturbing This photo is not a good choice

Thank you for helping!


Your input will affect cover photo selection, along with input from other users.

X

Get ready for Wikiwand 2.0 🎉! the new version arrives on September 1st! Don't want to wait?