Beryl Williams
Ganwyd	12 Rhagfyr 1937  Dolgellau
Bu farw	Mehefin 2004, 18 Mehefin 2004
Dinasyddiaeth	Cymru
Galwedigaeth	actor

Actores o Gymraes oedd Beryl Williams (12 Rhagfyr 1937 – 18 Mehefin 2004).^[1]

Fe'i ganed yn Nolgellau yn ferch i deiliwr alcoholig.^[2] Mynychodd Ysgol breswyl Dr. Williams i ferched wedi iddi dderbyn ysgoloriaeth. Cymerodd ran mewn dramâu yn yr ysgol cyn mynd yn fyfyrwraig i Goleg Drama Rose Bruford yn Llundain. Tra yno, cyfarfu a Freddie Jones sef un o brif actorion y theatr yn Lloegr a datblygodd berthynas rhyngddynt.^[2] Serch hynny, ar ôl iddi orffen ei chwrs dychwelodd i Ddolgellau.

Bu'n aelod o Gwmni Theatr Cymru yn y 1970au gan berfformio a chyfarwyddo sawl cynhyrchiad, ac yn ddiweddarch gyda Theatr Bara Caws. Bu'n gweithio fel actores tan y 1990au gan berfformio mewn cynyrchiadau ar gyfer y BBC, Cwmni Theatr Cymru, ambell gynhyrchiad Saesneg a dramâu S4C yn y 1980au. Roedd yn adnabyddus am chwarae y wraig tŷ Gwen Elis yn y gyfres ddrama Minafon. Bu Williams yn gweithio gyda'r cynhyrchydd a'r cyfarwyddwr drama Wilbert Lloyd Roberts ar amryw o ddramâu teledu arloesol gan gynnwys A Rhai yn Fugeiliaid gan Islwyn Ffowc Elis (1961) a'r Byd ar Betws, gyda David Lyn a Gaynor Morgan Rees.

Enillodd wobr Bafta Cymru yn 1991 am y brif rhan yn nrama Meic Povey, Nel.^[1]

Talodd yr actor Dyfan Roberts deyrnged hyfryd iddi, wedi ei marwolaeth cyn-amserol yn 2004:

"Sut y disgrifiodd Sharon Morgan hi? Y gair oedd ‘ethereal’. Arallfydol. Stewart Jones yntau yn ei gweld am y tro cyntaf pan oedd hi’n athrawes ifanc yn ysgol Dr. Williams Dolgellau, ac yn dal sylw ar y tawelwch yna, yr ‘aura’ o’i chwmpas hi. Michael Povey yn dweud yr hanes amdano’n mynd am gyfweliad efo Cwmni Theatr Cymru am y tro cyntaf [...] Ond o gornel ei lygaid, yn y blwch rheoli, gwelai Michael bresenoldeb arall. Dynes hardd gwallt coch yn edrych a gwrando arno â ddiddordeb o’r tu hwnt i’r gwydr. O ble daeth y rhyfeddod prin yma? Pwy oedd Beryl Williams? Holi nifer o gyfoedion, cydweithwyr a ffrindiau Beryl wrth baratoi’r erthygl hon, a chael yr un ateb. ‘Roedd pawb yn ei hadnabod- at ryw bwynt. Ond roedd ‘na ffîn na châi neb weld ei ddatgelu. Mae’n eironig bod actores yn berson mor breifat. Osgoi sylw fel y pla â wnai Beryl. Ond o edrych yn ôl wedi ei marwolaeth gynamserol, yn y preifatrwydd yna yr oedd ei chryfder. Roedd y dirgelwch yna, yr ‘enigma’ fel y galwodd John Ogwen o, yn ychwanegu at ddyfnder ac at gryfder perfformiadau a dylanwad actores arbenica’r Gymraeg yn ail hanner yr ugeinfed ganrif"^[2]

• A Rhai Yn Fugeiliaid (1961) BBC Cymru
• Byd A'r Betws BBC Cymru
• Mostyn BBC Cymru
• Enoc Huws BBC Cymru
• Tresarn (1970) BBC Cymru
• In Loving Memory (1970) BBC Cymru
• Pobol Y Cwm BBC Cymru
• The Revivalist - BBC Cymru
• Ifas Y Tryc - Bwrdd Ffilmiau
• Owain Glyndŵr - Bwrdd Ffilmiau
• Dinas HTV (ffilm)
• Minafon (1983) S4C
• Gwen Tomos BBC
• Hywel Morgan S4C
• Annest S4C
• Eistedd Dros Ddŵr BBC
• Tywyll Heno S4C
• Sul Y Blodau BBC
• Nel S4C
• Paradwys Ffŵl (1993) S4C

*gyda Cwmni Theatr Cymru, oni nodi yn wahanol.

• Cariad Creulon (1965) ‘cynorthwywr’ nid actor^[2]
• Pros Kairon (1966) ‘cynorthwywr’ nid actor
• Saer Doliau (1967) ‘cynorthwywr’ nid actor
• Cymru Fydd (1967) ‘cynorthwywr’ nid actor
• Deud Yda Ni (1967) cyfarwyddwr
• Tair drama fer gan Eugène Ionesco : Y Tenant Newydd, Merthyron Dyletswydd a Pedwarawd (1968) Cwmni Theatr Cymru
• Under Milk Wood (1968)
• Problemau Prifysgol (1968)
• Tŷ Ar Y Tywod (1968)
• Meistr Y Chwarae (1969)
• Dawn Dweud (1969)
• Y Ffordd (1969)
• Daniel Owen (1969)
• Roedd Caterina O Gwmpas Ddoe (1969) - cyfarwyddo ac actio

• Cofio Cynan (1970)
• Exit The King Theatr Y Sherman
• Ynys Y Geifr
• Merched Yn Bendant (1979) Theatr Bara Caws cyfarwyddo a chreu

• Oes Ma Bobol? (1981) Theatr Bara Caws
• Iechyd Da (1986) Theatr Bara Caws
• O Law I Law (1986) Cwmni Theatr Gwynedd

• Monolog (1992) Eisteddfod Genedlaethol Cymru (ei pherfformiad olaf ar lwyfan)