Noman Çelebicihan
| Noman Çelebicihan | |
|---|---|
| نعمان چلبی جهان | |
 | |
| Doğğan künü | 1885 |
| Doğğan yeri | |
| Ölgen künü | 1918 fevral 23 |
| Ölgen yeri | |
| Memleketi | |
| Zenaatı | siyasetçi, yazıcı, şair |
 Медиафайлы на Викискладе | |
Noman Çelebicihan (arap urufatında: نعمان چلبی جهان) (1885 - 1918) — şeit ketken Qırımtatar milliy qaramanıdır. Qırım musulmanlarınıñ müftisi, siyasetçi, şair, I Qırımtatar Milliy Qurultayı prezidiumınıñ azası, Qırım Halq Cumhuriyetiniñ ükümet reisi.
Noman Çelebicihan 1885 senesi Or uyezdiniñ Büyük Sunaq köyünde doğdı (bu köy sürgünlikten soñ ğayıp oldı, viranesi Canköy rayonında buluna). Yerli mektepte, soñra Kezlev medresesinde tasil aldı. 1908-1916 seneleri İstanbul ve Sankt-Peterburg universitetlerinde oqudı. Uquq ve tibbiyet fenlerini mükemmel ögrendi. 1908 senesi Cafer Seydamet ve başqa qırımtatar yaşlarınen türk inqilâbında iştirak etti. Aynı zamanda "Qırım Talebe Cemiyeti"ni teşkil etti. Qırımtatar halqınıñ çar ükümetiniñ zulumından qurtulması içün çalıştı.
1917 senesi mart ayında Qırım müftisi ve soñra Qırım Musulman İcra Komitetiniñ reisi olaraq saylandı. Ükümet başında eken, qırımtatar milletiniñ vaziyetini büs-bütün deñiştirmek ve milliy medeniyetni östürmek içün büyük ğayret ve sebat kösterdi.
Noman Çelebicihan bolşevik terrorına feda oldı. 1918 senesi yanvar 26 künü onı apis ettiler, ve fevral 23 künü Aqyarda deñizciler onı makemesiz öldürip, cesedini çeriktip Qara deñizge attılar.
Yaratıcılıq
[deñiştir | kodunı deñiştir]Noman Çelebicihan öz şiirlerini yaşlıq çağında yazmağa başladı. Büyük istidat ile yazılğan lirikası felsefiy mizacı ile ayırılıp tura. Bir sıra eserinde teren vatanperverlik duyğuları açıq körüne. “Ant Etkenmen!” şiiriniñ metni şimdi qırımtatar halqınıñ gimnidir.
“Çoban qızı” (1912), “Bastırıq” (1913), “Tatarlar Yurdu” (1914), “Yolcu Ğarip” (1916), “Sarı Lâle” (1917), „Savluqman qal, tatarlıq...” kibi şiirlerinde ince lirikanen yüksek milliy pafos ve azadelik nağmeleri terennüm etile.
Noman Çelebicihannıñ 1913 senesi yazğan “Qarılğaçlar Duası” ikâyesi aqqında Cafer Seydamet böyle dedi: “Bu ikâye Qırım türkleri edebiyatınıñ ölmez bir parçası olaraq daima quvetini muafaza etecektir!”
Noman Çelebicihan nutuqlarından
[deñiştir | kodunı deñiştir]| “ | Qırım yarımadasında türlü renklerde bir çoq zarif güller, zanbaqlar, lâleler bardır. Ve bu lâtif ruh-i naz çeçeklerniñ episiniñ kendilerine mahsus bir güzelligi, özlerine mahsus lâtif qoquları bar. Bu güller, bu çeçekler Qırımda yaşağan milletler: tatar, rus, ermeni, yeudiy, nemse ve başqalarıdır. Qurultaynıñ maqsadı olarnı bir yerge toplap episinden bir güzel ve nefis buket yapmaqtır, güzel Qırım adasında aqiqiy medeniy bir İsviçre tesis etmektir. Tatar Qurultayı yalıñız tatarlarnı degil, asırlardan berli tatarlarnen beraber qardaşça yaşap kelgen diger milletlerni de tüşünmekte. Olarnı da işke davet eterek, olarnen qol-qolğa berip ketecektir. Tatar bu işte amir degil, belki bir müteşebbis, yalıñız bir teşebbüsçilik vazifesini icra etecektir. | ” |
| “ | Qırımnı qanğa boğa bilirler, yurtnı ateşke bere bilirler, er şeyimizni mahv ete bilirler…Faqat bütün bular qırımlılarnıñ istiqlâl imanlarını yıqmağa degil,onı quvetlendirmege yaraycaqtırlar.Tarihnıñ erte-keç yaşaycaq şeyi – mustaqil ve mesut Qırımdır… | ” |
Noman Çelebicihan şiirlerinden
[deñiştir | kodunı deñiştir]| “ | Ant etkenmen, tatarlarnıñ yarasını sarmağa, Nasıl bolsun bu zavallı qardaşlarım çürüsin? |
” |
| “ | Soñ nefeste «tatar» dep, uzanır qolum. | ” |
- Foto
-
Bağlantılar
[deñiştir | kodunı deñiştir]- Alem-i Medeniye kitaphanesinde Noman Çelebicihannıñ şiirleri
- Alem-i Medeniye kitaphanesinde Noman Çelebicihannıñ nesiri
- "Noman Çelebicihannıñ Hatira kününe bağışlana" (Gasprinskiy kitaphanesiniñ saytı) 6 iyülniñ 2017 s. arhivlengen.
1917 Rusiye inqilâbı | ||
|---|---|---|
| Müim vaqialar | Fevral inqilâbı • II Nikolaynıñ terk etüvi • Muvaqqat ükümet • Korinlov isyanı • Oktâbr inqilâbı • Brest Barışı • Rusiyede İçki cenk • Beyaz areketi | .jpeg){kind=small} |
| Adamlar | II Nikolay • Mihail Aleksanroviç • Aleksandr Kerenskiy • Georgiy Lvov • Pavel Milükov • Aleksandr Guçkov • Lavr Kornilov • Vladimir Lenin • Lev Trotskiy • Viktor Çernov • Mariya Spiridonova • Grigoriy Zinovyev • Lev Kamenev • Aleksey Rıkov • Nikolay Buharin • Petr Vrangel • Aleksandr Qolçaq • Anton Denikin • Nikolay Yudeniç • Fanni Kaplan | |
| Qırımtatar Milliy areketi | Qırım Halq Cumhuriyeti • Noman Çelebicihan • Asan Sabri Ayvazov • Cafer Seydamet • Seitcelil Hattat • Şefiqa Gasprinskaya • Milliy Fırqa • Ant etkenmen • I Qurultay • Qırımtatar bayrağı | |
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
