For faster navigation, this Iframe is preloading the Wikiwand page for Sfingi.

Sfingi

Sfingi di Giza

A sfingi (o sfinge) hè una figura mitulogica appartinenti à a mitulugia greca è à a mitulugia egizziana. Hè rapprinsintata com'è un mostru incù u corpu di un lionu o di un ghjacaru è una testa umana (andrusfingi), di falcu (ieracusfingi) o di capra (criusfingi), criendu un aspettu magnificu è impunenti.

U so nomu deriveghja da u terminu in grecu anticu Σφίγξ (Sphínx; gen. Σφιγγός, Sphingós, beuticu: Φίξ (Fíx), Φικός (Fikós)), terminu chì in a cuscenza linguistica di i Grechi hè missu in rilazioni cù u verbu σφίγγω chì significheghja strangulà è dunqua cù u sensu di strangulatrici[1]. Eppuri hè pussibuli avanzà l'ipotesi chì u terminu Σφίγξ sii un adattamentu funeticu di l'anticu egizzianu

sO42
p
E23anxn
x

šps-ˁnḫ cù u significatu di imaghjini viventi, in u quali u ieruglu chì rapprinsinta u lionu (ghjacaru) hè à spessu sustituitu da l'imaghjina di a Sfingi stessa.

Mitulugia egizziana

[mudificà | edità a fonte]

A sfingi in a mitulugia egizziana hè un munimentu chì era custruitu vicinu à i piramidi di i faraona da i lavoratori egizziani com'è simbulu prutittivu, par augurà una vita sirena in l'aldilà. Hà un corpu ghjacarinu (o liuninu) è una testa umana chì, si credi, raffigurava u faraonu. A più famosa sfingi hè quidda custruita vicinu à i piramidi di i faraona Cheope, Chefren è Micerino à Giza, in a periferia di u Cairu. Strabonu riporta di avè vistu parechji sfingi in i so viaghji in Egittu.[2]

Mitulugia greca

[mudificà | edità a fonte]
Una sfingi greca in calcariu

U prima à parlà di Edipu fù Omeru, bench'è ùn sembri micca cuscenti di una leia qualunqua incù a Sfingi.[3] U prima veru è probbiu rifirimentu à edda si pò truvà in Esiodu, chì a discrivi com'è figliola di Tifonu è Echidna[4] è suredda di u lionu Nemeo è "ruvina di i Cadmei". Ùn pruponi micca discrizzioni fisichi è a parola ch'eddu imprudarà par numinà la hè Φίξ, sicondu u sculiasta[5] vucabulu di u dialettu beuticu di Esiodu.[6][7] Bench'è l'etimulugia di a Sfingi possi purtà à pinsà à u strangulamentu, Eschilu afferma ch'edda manghjava l'omini vivi (Σφίγγ᾽ ὠμόσιτος).[8] Da un puntu di vista scultoriu a Sfingi hè prisenti sii in u periodu miceniu ch'è in quiddu minoicu, ma i rapprisintazioni sò sii maschili sii feminicci. Ùn hè ch'è dopu ch'è a figura feminiccia presi a subrana. À l'iniziu pudia essa alata, incù barba, micca alata, incù zampi di altri animali, da u VI seculu a.C. divintò alata è feminiccia[5], tantu chì Erodutu spicificheghja a maschilità di parechji sculturi di sfingi, chjamendu li ἀνδρόσφιγγες.[9] Una coppa di u 550-540 a.C. prudutta da Glaukytes è Archikles mostra sfingi feminicci alati incù accantu u nomu ΣΦΙΧΣ (bench'è incù formi arcaichi di sigma è phi).[5][10] Pseudo-Apollodoru a discrivi in modu classicu, veni à dì com'è un lionu incù voltu di donna è ali di aceddu.[11][12]

  1. Cfr. P. Chantraine, Dictionnaire Étymologique de la langue grecque, Paris 1968, s.v. σφύγγω.
  2. Strabonu, Giugrafia, XVII, 1, 28 è 32.
  3. Odissea, XI, 273.
  4. À so volta Ortu era figliu di Echidna, vd. William Smith, Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology, London (1873), "Orthrus"
  5. 5,0 5,1 5,2 The riddle of the sphinx, http://www.users.globalnet.co.uk/~loxias/index.htm. URL cunsultatu u 1 uttrovi 2012.
  6. Cfr. ancu Platonu, Cratilo 414d.
  7. Tiugunia, 325-6.
  8. I setti contru Tebe, 541.
  9. Erodutu, Storii, 2.175.
  10. Munich, Antikensammlungen, Archiviu Bezley n° 310552. Quì un disegnu rapprisintanti a parola.
  11. Cfr. a traduzioni inglesa è i noti quì.
  12. Bibbiuteca, III, 5, 8. L'autori cummetti un arrori affirmendu chì i genitori di a Sfingi fussini Echidna è Tifonu.
  • Intrata "Sfingi" in u Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology, William Smith, vol. 3, Boston, Little, Brown and Company 1870, pag. 895.
  • Intrata "Sfingi" in l'A Greek-English Lexicon, H. G. Liddell and R. Scott, Clarendon Press, Oxford 1996, pag. 1741.

Da veda dinò

[mudificà | edità a fonte]
  • Edipu
  • Sfingi di Giza
  • Sfingi di Naxos
  • Enimma di a sfingi

'Ss'articulu pruveni in parti o in tutalità da l'articulu currispundenti di a wikipedia in talianu.

{{bottomLinkPreText}} {{bottomLinkText}}
Sfingi
Listen to this article

This browser is not supported by Wikiwand :(
Wikiwand requires a browser with modern capabilities in order to provide you with the best reading experience.
Please download and use one of the following browsers:

This article was just edited, click to reload
This article has been deleted on Wikipedia (Why?)

Back to homepage

Please click Add in the dialog above
Please click Allow in the top-left corner,
then click Install Now in the dialog
Please click Open in the download dialog,
then click Install
Please click the "Downloads" icon in the Safari toolbar, open the first download in the list,
then click Install
{{::$root.activation.text}}

Install Wikiwand

Install on Chrome Install on Firefox
Don't forget to rate us

Tell your friends about Wikiwand!

Gmail Facebook Twitter Link

Enjoying Wikiwand?

Tell your friends and spread the love:
Share on Gmail Share on Facebook Share on Twitter Share on Buffer

Our magic isn't perfect

You can help our automatic cover photo selection by reporting an unsuitable photo.

This photo is visually disturbing This photo is not a good choice

Thank you for helping!


Your input will affect cover photo selection, along with input from other users.

X

Get ready for Wikiwand 2.0 🎉! the new version arrives on September 1st! Don't want to wait?