شارستانی شەوت
شارستانی شەوت
شارستانی شۆڤە | |
|---|---|
| شھرستان شوط - شوط بۆلگەسی - Showt County | |
 جێگەی لە پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژاوا | |
 | |
| وڵات |  ئێران ڕۆژھەڵاتی کوردستان |
| پارێزگا | پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژاوا |
| بوون بە شارستان | ٤ی نیسانی ٢٠٠٨ |
| دەسەڵات | |
| • سەرۆکی شارستان | شەھروز بابازادە |
| ڕووبەر | |
| • شارستان | ٩٠٦ کیلۆمەتری چوارگۆشە (٣٥٠ میلی چوارگۆشە) |
| ژمارەی دانیشتووان (٢٠١٦) | |
| • شارستان | ٥٥٬٦٨٢ |
| • شاری | ٢٧٬٣٤١ |
| • لادێیی | ٢٨٬٣٤١ |
| زمان و ئایین | |
| • زمان | کوردی (کرمانجی)، ئازەری |
| • ئایین | ئیسلام(شیعە و سوننە) و یارسان |
| ناوچەی کاتی | UTC+٣:٣٠ (ناوچەی کاتی) |
| • ھاوین (DST) | UTC+٤:٣٠ (ھاوین) |
| تەلەفۆن | ٠٤٤١ |
| وێبگە | شوت |
شارستانی شەوت یان شارستانی شۆڤە، (بە فارسی شھرستان شوط، بە ئینگلیزی Showt County، بە ئازەری شوط بۆلگەسی) یەکێکە لە شارستانەکانی پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژاوا، لە باکووری ڕۆژھەڵاتی کوردستان لە وڵاتی ئێران.[١] لە باکوورەوە شارستانی پۆلدەشت و شارستانی شەوت، لە باشوورەوە شارستانی چایپارە، لە ڕۆژھەڵاتەوە شارستانی پۆلدەشت، لە ڕۆژاواوە شارستانی ماکۆ و شارستانی چاڵدێران. ناوەندی سیاسی و ئیداری ئەم شارشارستانە شارۆچکەی شەوت(شۆڤە)یە. شارستانی شەوت، سیاسیترین و بێبەشترین شاستانی پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژاوایە، ڕێگای ئاوریشم، ڕێگای ترانزێتی تەبرێز-بازەرگان و ڕێڕەوی خێرای بازەرگان-بەندەر ئیمام خومەینی، کە بە ڕێڕەوی ڕۆژئاوای ئێران ناسراوە، بەم شارستانەدا تێدەپەڕن.[٢]
شارستانی شەوت لەڕووی قەبارەوە لە پلەی ١٧ھەمیندایە، بەڵام لەڕووی چڕی دانیشتوان و گەشەی دانیشتوانەوە لە پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژئاوا لە پلەی ١٤ھەمیندایە و لەگەڵ شارستانی ماکۆ و شارستانی پۆلدەشت، ناوچەی (ئازادی ماکۆ) پێکدەھێنێت، ھەروەھا نوێنەرێکی لە ماکۆ و شەوت و پۆلدەشت و... بازنەکانی ھەڵبژاردنی چاڵدێران لە ئەنجومەنی ئیسلامیدا ھەیە.
مێژوو
[دەستکاری]بەپێی سەرچاوە و پەرتوکە مێژوویییەکان شاری شوتە سەر بە ئەرمینیا بووە، لەکاتی ئێستادا سەر بە دەوڵەتێکی ئیسلامییە و ئیسلام تێیدا نیشتە جێیە، ھەرچەندە لە ئێستادا بنماڵەیەکی ئەرمەنی تیادا نییە. تەنانەت ناوی ئەم شارەش دەلالەتە لەسەر ئەرمەنی بوونی ناوچەکە، لەسەرەتادا ناوی ئەم شارە (ئەشوت) بووە کەناوێکی ئەرمەنییە و بەپێی کات گۆڕدراوە و بووەتە شەوت.[٣]
تا ساڵی ١٩٩٠، گوندەواری شەوت لەژێر کۆنترۆڵی ناوچەی پۆلدەشت(پێش شۆڕش، ناوچەی شەھاباد)ی شارستانی ماکۆ بوو، بە ڕەزامەندی دەستەی حکومەت لە کانوونی دووەمی ٢٠٠٦ ئەم بەشە لە شارستانی ماکۆ جیاکرایەوە و بەرزکرایەوە بۆ شارستان.
دانیشتوانی شارستانی شۆڤە
[دەستکاری]- دانیشتوانی ئەم شارستانە لە کورد و ئازەرییەکان و یارسانەکان پێکھاتووە.[٤][٥]
- یارسانەکان بەڕەچەڵەک کوردن و بە زمان ئازەرییەکانن، لێرەدا تاکو ئێستا ساخ نەبووەتەوە کە سەر بەچی نەتەوەیەکن سەد لە سەد.
بەپێی دوایین سەرژمێری نیشتمانی لە ساڵی ٢٠١٦ ژمارەی دانیشتوانی شارستانی شەوت ١٥ ھەزار و ٧٥٦ ماڵ بووە و کۆی گشتی ٥٥ ھەزار و ٦٨٢ کەس بووە.[٦]
دانیشتوانی شار و گوند
[دەستکاری]تێکڕای دانیشتوانی شارستانی شۆڤە ٥٥٫٦٨٢ کەسە:[٧]
شارنشین ٢٣،٣١٤ کەدەکاتە ٤٩٪.
گوندنشین ٢٨،٣١٤ کەدەکاتە ٥١٪.
| پێکھاتەی شارستانی شۆڤە لە ٢٠١٦ | ||||
|---|---|---|---|---|
| ڕێژەی سەدی | ||||
| یارسان | ٥٠٪ | |||
| کورد | ٢٧٫٥٪ | |||
| ئازەرییەکان | ٢٢٫٥٪ | |||
زمان و ئایین
[دەستکاری]خەڵکی ئەم شارستانە بە ئازەری و کرمانجی قسە دەکەن. ئایینی خەڵکی شارستانەکە نیوەی یارسانە و نیوەکەی تری لە ئیسلام(شیعە و سوننە) پێکھاتووە.[٨][٩]
دابەشی کارگێڕی
[دەستکاری]شارستانی شەوت لە ٢ ناوچە و ١ شارۆچکە و ٢ شارەدێ و ٤ گوندەوار و ٦٥ گوند پێکھاتووە:
| ناوچە | ناوەندی ناوچە | دانیشتوانی ناوچە لە ٢٠١٦ | ناوی گوندەوار | ناوەندی گوندەوار | دانیشتوانی گوندەوار لە ٢٠١٦ | شارۆچکە و شارەدێ | دانیشتوان لە ٢٠١٦ |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ناوچەی ناوەند | شەوت | ١٧،٧٨٦ | گوندەواری یۆلاگەلدی | عەزیم کەندی | ١١،٦١١ کەس | شەوت | ٢٥٬۳۸۱ کەس
٣،٩٣٥ کەس |
| گوندەواری قەرەقویونی باکوور | سۆفی | ٦،١٧٠ کەس | |||||
| ناوچەی قەرەقویون | مەرگەنلەر | ١٤،١٣١ کەس | گوندەواری قەرەقویونی باشوور | مەرگەنلەر | ۷٬٥٨٨ کەس | مەرگەنلەر | ٢،٢٩٤ کەس |
| گوندەواری چەشمە سەرا | میخور | ٦،٣٤٣ کەس |
گوندەکانی شارستانی شۆڤە
[دەستکاری]شۆڤە شارۆچکەیەکی پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژاوایە.
ژمارەی گوندکانی دەکاتە ٧٢ گوند:
کوردنشینەکان ١٣ گوند.
ئازەرینشینەکان ٥٣گوند.
گوندە کوردنشینەکان
[دەستکاری]پێکھاتووە لە ١٢ گوند.
- گوندی قەیاسی
- گوندی کەنداڵ
- گوندی بیلاغچلی کورد
- گوندی قوردئولدرن
- گوندی کوردکەندی
- گوندی بابوور کورد
- گوندی تەپەباشی نەماز
- گوندی عەلی کەندی
- گوندی خەلەج کورد
- گوندی کش ئەرخی
- گوندی عیزەت ئاوا
- گوندی کوچلویاژێرین
- گوندی کوچلویاژوورین
گوندە تێکەڵە کورد و ئازەرییەکان
[دەستکاری]پێکھاتووە لە ٦ گوند.
- گوندی قەرە ئەغاج
- گوندی شەریف ئاوا
- گوندی قەرەباخ
- گوندی بولاگەلدی
- گوندی مەلائەحمەد
- گوندی شێخ سەلو
گوندە ئازەرییەکان
[دەستکاری]پێکھاتووە لە ٥٢ گوند.
- گوندی کورئابڵاغ
- گوندی خوک
- گوندی قورد ئولدورەنی ئەجەم
- گوندی بابوور ئەجەم
- گوندی سەمەدیوردی
- گوندی ئیشگەسو
- گوندی حسن کەندی
- گوندی خورابلو
- گوندی سەبیرخان
- گوندی خزرلو
- گوندی زەنجیرە
- گوندی وەرمەزیار
- گوندی حسین علی کەندی
- گوندی خەلەج عەجەم
- گوندی عەزیم کەندی
- گوندی گدای ئەحمەد ئاباد
- گوندی بیلاغچلی عەجەم
- گوندی تەیمور ئاباد
- گوندی داشفیشەل
- گوندی بایرام کەندی
- گوندی عەلیار
- گوندی قاباخ بڵاغ
- گوندی جگەف بیەجیک
- گوندی ئاغرنلو
- گوندی ئاغ بڵاغ سوگار
- گوندی ئیل باخی
- گوندی مەحمود کەندی
- گوندی شموسیلابی
- گوندی پیرشاە
- گوندی مەلەک لو
- گوندی مەخور
- گوندی دانابڵاغ
- گوندی ئاخ بڵاغ مەخور
- گوندی باش کارێز
- گوندی دوزئاغول
- گوندی ئینجەکەون
- گوندی فیشەڵ
- گوندی ئاربالیخ
- گوندی قزڵجەقەڵا
- گوندی شەریف کەندی
- گوندی محمدکریم کەندی
- گوندی تازەکەندقەرەقیون
- گوندی مەزاری سەید ئەحمەد
- گوندی شوراگول
- گوندی سۆفی
- گوندی قەرەکاھرێز
- گوندی تورە
- گوندی مەرگەنائیسماعیل کەندی
- گوندی مەرگەنانیوی
- گوندی مەرگەناکەڤن
- گوندی مەرگەناعەزیزئاوا
- گوندی قەرەزەمین
- گوندی سنیق
سەرچاوەکان
[دەستکاری]- ^ https://www.gitashenasi.com/En/Product/Index.cfm?I=9 ٢٧ی ئازاری ٢٠١٩ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
- ^ https://www.amar.org.ir/Portals/0/census/1385/results/all/04.xls
- ^ خبرگزاری مھر؛ شوط از شھر بە شھرستان ارتقا یافت.[بەستەری مردوو]
- ^ ((|http://www.amar.org.ir/Default.aspx?tabid=549&agentType=View&PropertyID=1483%7C))
- ^ ((|IranCensus2006|04))
- ^ https://web.archive.org/web/20170801122506/http://www.barobandil.com/City/548
- ^ پایگای ئینتەرنێتی ئاماری ئێران (فارسی).
- ^ http://www.sepehr.org/article-25722.html[بەستەری مردوو]
- ^ https://web.archive.org/web/20170914235000/http://www.avaparsi.com/tourism/irantouring/showt/
 |
کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە شارستانی شەوت تێدایە. |
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
