Shōgun (将軍 ) a raed e Japan eus ur rener milourel adalek ar bloaz 709 betek 1868. Un impalaerezh e oa Japan, met gant ar shōgun e oa ar galloud e gwirionez.

Gant unpenn Japan e veze deroet an titl, hogen ar shōgun eo a rene de facto ; unpennoù gwirion zoken e voent a-hed ar Marevezh Kamakura (1185-1333) adalek 1192, pa voe anvet Minamoto no Yoritomo (1147-1199) da shōgun gant an impalaer Go-Toba (1180-1239, ren 1183-1198). Adal neuze e paouezas an titl da ober dave d'ur penn milourel hepmuiken, d'ur rener milourel ha politikel e reasbetek diwezh ar shōgunelezh ha ganedigezh Impalaeriezh Japan.
Adalek arn XIII^vet kantved e teuas ar garg da vout hêrezhel, met meur a glann a renas en Istor Japan : Minamoto, Ashikaga ha Tokugawa e voe ar re a renas ar pellañ.

Bakufu (幕府, "gouarnamant an deltenn") a raed eus ar shōgunelezh, eleze koskor ur shōgun, en dave da gamp e soudarded ha da verrbadelezh ar garg. Gant ar bakufu e veze melestret an impalaeriezh evit gwir avat, pa ne oa perzh an impaler(ez) hag al lez nemet unan a enor ; evitañ da vout berrbad e padas renad ar shōgunelezh a-hed tost da 700 vloaz : Tokugawa Yoshinobu, ar shōgun diwezhañ, a zaskoras ar galloud d'an impalaer Meiji e 1867.

Shōgun

Kement ha "pennkomandour un arme" e talv shōgun, a zo ur berradur eus 征夷大将軍 seītai shōgun "pennkomandour meur bazhyever ar varbared", an titl a veze roet d'an diktatourion vilourel e Japan etre ar bloazioù 1185 ha 1868. Titl ur jeneral a rene un arme kaset da vrezeliñ ouzh pobladoù Japan an Norzh e oa er penn-kentañ ; goude an XII^vet kantved e troas da anv pennkomandour ar samurai.^[1]

• Dre ar munud : 征 sei "bazhyevañ", 夷 i "barbar", 大 tai pe dai (etre [t] ha [d] eo ar son, evel e sinaeg) "meur", 将 shō "komandour" ha 軍 gun "arme".

Bakufu

"Gouarnamant a-dreuz ar rideoz" eo ster diazez bakufu ; war an tachennoù-emgann e veze azezet penn ar gadourion en un deltenn damzigor, e arouez (紋 mon) war ziskouez war ar rideoz (幕 maku).^[1]

Meur a zoare shōgun zo bet en deroù, er Marevezhioù Asuka (538-710) ha Heian (794-1185), da skouer :

• 宮将軍 miya shōgun, "pennkomandour faezher ar varbared" ;
• 摂家将軍 sekke shōgun, "pennkomandour rejant" ;
• 陸奥鎮東将軍 mutsu chintō shōgun, "jeneral meur faezher Mutsu", ur proviñs e Japan), a oa titl Kose no Maro ;
• 征西大将軍 seisei Taishōgun, "pennkomandour peoc'hidigezh ar C'hornôg" ;
• 征東大将軍 sei tōdai shōgun, "pennkomandour peoc'hidigezh ar Reter", a oa titl Ki no Kosami ;
• 鎮守府将軍 chinjufu shōgun, "pennkomandour penkarter kreiz ar peoc'haat" ;
• 征狄大将軍 seiteki taishōgun, "pennkomandour faezher ar varbared" ;
• 持節大将軍 mochisetsu taishōgun, "pennkomandour faezher ar varbared" ;
• 征夷大将軍 seītai shōgun, "pennkomandour ar c'horf brezelekaat enep ar varbared" , a oa titl Ōtomo no Otomaro, ha Sakanoue no Tamuramaro ha Minamoto no Yoritomo war e lerc'h. An titl pouezusañ eo bet en Istor Japan.

Den ne oar resis piv e voe ar shōgun kentañ, na pegoulz e voe anvet gant rener ar vro.
Ar meneg kentañ eus an titl a gaver stag ouzh Kose no Maro (? – 7 C'hwevrer 717), a voe anvet da chintō shōgun e 709 gant an impalaerez Genmei (660-721, ren 707-715).^[2]

Goude faezhet pobladoù an Norzh e Hokkaidō, Tahiji no Agatamori (~668-737) a voe anvet gant an impalaerez Genshō (683-748, ren 715-724) da bennkomandour an armeadoù impalaerel kaset da beoc'haat ar meuriadoù.^[3]
Ne voe pennkadour ofisiel ebet kent Ōtomo no Yakamochi (~718-785), a voe anvet da bennkomandour milourel (兵部少輔, heibu shōsuke) er bloaz 755 gant an impalaerez Kōken (713-770, renoù 749-758 ha 764-770).
Ur sei tōdai shōgun e voe Ki no Kosami (~730-797), pa voe deroet an titl dezhañ er bloaz 788 gant an impalaer Kanmu (736-806, ren 781-806).^[2]

Ōtomo no Otomaro (731-809) a voe ar c'hentañ seītai shōgun en Istor Japan ; gant an impalaer Kenmu e resevas ar garg e 794 evit stourm ouzh ar boblad Emishi (pe : Ezo), a veve er rannvro Tōhoku e penn norzh Honshū hag a nac'he beli an Tiegezh Yamato, hini an impalaeriezh. Ar re-se dreist-holl e oa ar "varbared" a ranke bout "peoc'haet" gant ar shōgun.
War e lerc'h e voe deroet an titl hag ar garg d'e ves-shōgun, Sakanoue no Tamuramaro (758–811), a voe seītai shōgun betek ar bloaz 808. A-drugarez dezhañ e voe saveteet buhez Funya no Watamaro (765-823), a voe anvet da hyobushō (maodiern al Lu) e 816. Ne voe titlet den ebet en e c'houde betek ar bloaz 940, pa voe Fujiwara no Tadabumi (873–947) anvet da sei tōdai shōgun gant an impalaer Suzaku (921-952, ren 930-946).
E 940 hepken e chomas an titl gant Fujiwara no Tadabumi ; ne voe den ebet war e lerc'h betek 1184 : er bloaz-se, e deroù miz Genver, Minamoto no Yoshinaka (1154-1184) en em anvas da seītai shōgun, met mervel a reas miz goude, d'an 21 a viz C'hwevrer. Gant ar c'hlann Minamoto e chomas ar garg avat betek 1219.

Unan eus kendirvi Minamoto no Yoshinaka, Minamoto no Yoritomo (1147–1199) a voe pennkadour e Brezel Genpei, ur brezel diabarzh a badas eus 1180 betek 1185, ma voe ar c'hlann Minamoto trec'h war ar c'hlann Taira er bloaz 1184. E 1192 e resevas an titl a seītai shōgun digant an impalaer Go-Toba (1180-1239, ren 1183-1198), a oa 3 bloaz hepken — an ez-impalaer Go-Shirakawa (1127-1192, ren 1155-1158) eo a rene e gwirionez ; pa lakaas Minamoto no Yoritomo e anv evit bout seītai shōgun e voe nac'het groñs gant Go-Shirakawa avat ; e 1192 end-eeun e varvas Go-Shirakawa, hag an titl a gouezhas e yalc'h Minamoto.
Diouzhtu e kemeras ar galloud e-lec'h an impalaer yaouank : ar shōgun Minamoto no Yoritomo — shōgun hepken e voe an titl adalek e ren — a droas da ziktatour milourel a renas war Japan a-bezh, kent staliañ kêr-benn e shōgunelezh e Kamakura, alese anv ar marevezh ; gantañ e voe staliet ar c'hentañ bakufu, ar gêr-benn de facto o vout Kamakura, daoust d'an impalaer ha d'al Lez bout bepred e Kyōto, ar gêr-benn ofisiel. E vab Minamoto no Yoriie (1182–1204) a renas war e lerc'h — da hêrezhel e oa aet ar garg eta. Boulc'het e oa marevezh Japan c'hladalc'hel, a voe echu e 1600. Betek 1868 avat ha hervez lezenn e chomas Japan dindan ren ar soudarded.^[4]
Daou vab da Vinamoto no Yoritomo a voe shōgun, betek 1219 ; daou shōgun eus klann Kujō a voe war o lerc'h betek 1252, heuliet gant pevar friñs. Adalek ar bloaz 1333 e voe ur marevezh all en Istor ar shōgunelezh.

Er bloaz 1333, an impalaer Go-Daigo (1288-1339, ren 1318-1339) a luskas un dispac'h mennet da adreiñ an holl c'halloudoù d'e lez ; ar shōgunelezh a gasas ar jeneral Ashikaga Takauji (1305-1358) da vougañ an emsavadeg, met sevel a-du gant an impalaer a reas Takauji hag e arme, ha diskaret e voe shōgunelezh Kamakura. Distreiñ da Gyōto a eure ar galloud, ha daou briñs a voe shōgun en ur ober tri bloaz.
Buan avat e voe displijet Ashikaga Takauji hag ar samurai gant « Assavidigezh Kenmu » an impalaer Go-Daigo, a glaske mirout an holl c'halloudoù. Nac'h a reas an impalaer lakaat Takauji da shōgun, hag ur fazi a reas pa roas an titl d'e vab ar priñs Moriyoshi (1308-1335) : sevel enep dezhañ a reas Takauji, kemer Kyōto er bloaz 1338 ha staliañ Kōmyō (1322-1380), ur c'hevezer da C'ho-Daigo, war an tron. Tec'hel da gêr Yoshino e proviñs Nara er Su a reas Go-Daigo, ma stalias ur gouarnamant all, ar pezh a loc'has ur brete hir etre Lez an Norzh ha Lez ar Su.^[5] Shōgun ha rener de facto e voe Ashikaga Takauji betek e varv e 1358 ; e Muromachi, un distrig e Kyōto, edo kêr-benn ar shōgunelezh, alese anv ar marevezh.
Pemzek ezel eus klann Ashikaga a voe shōgun goude Takauji, a-hed 255 vloaz betek 1588.

Er bloaz 1543 e voe tapet ul lestr kenwerzhel portugalat en ur gorventenn ha kaset da aod Enezenn Tanegashima a-vezh da Gyūshū. An Europiz kentañ o tilestrañ e Japan e voe an tri marc'hadour a oa e bourzh.^[5] Hep dale e voe degaset traezoù europat da Japan, mouskedoù pergen ; ken abred hag ar bloaz 1556 e oa war-dro 300 000 mousked en armeoù an daimyō, an aotrouion lec'hel a oa gwazien d'ar shōgun.^[6]

Eus klann Oda a oa diazezet e Kastell Azuchi (e prefedelezh Shiga hiziv) ha klann Toyotomi diazezet e Kastell Momoyama (kastell Fushimi e Kyōto hiziv) e teu anv ar marevezh.
Tri ezel eus klann Oda a voe shōgun adalek 1568 betek 1583, ha tri ezel eus klann Toyotomi a renas war o lerc'h, eus 1585 da 1603.

Toyotomi Hideyori (1593–1615) a voe shōgun de jure adalek 1598 betek 1603. Unan eus an daimyō, Tokugawa Ieyasu (1543–1616) a oa savet enep ar shōgunelezh Toyotomi, ha trec'h e voe en Emgann Sekigahara (21 a viz Here 1600) ; shōgun de facto e voe Ieyasu eta, hag adalek 1603 e voe kentañ shōgun ar shōgunelezh Tokugawa, a stalias he c'hêr-benn en Edo (Tōkyō hiziv) hag a renas e-pad 268 vloaz, betek 1867 : ar Marevezh Edo e voe.^[5]

Tokugawa Yoshinobu (1837–1913) e voe ar seītai shōgun diwezhañ e 1866. Bloaz diwezhatoc'h, d'an 19 a viz Kerzu 1867, e rankas dilezel e garg a-c'houde un emsavadeg kaset gant samurai eus Chōshū, Satsuma ha Tosa evit daskor ar galloud d'an impalaer ; d'an 11 a viz Ebrel 1868 e voe lamet pep renk ha galloud digantañ.
Echu e oa gant ar shōgunelezh.

Meiji (1852-1912) a voe impalaer d'an 3 a viz C'hwevrer 1867 ; 122vet impalaer Japan e oa hervez urzh hengounel an hêrezh, ha 1añ unpenn Impalaeriezh Japan.

Bez' e voe 56 shōgun japanat betek 1868 (unan a reas div wezh), ha 3 etre 1868 ha bremañ ; daou jeneral stadunanat a voe shōgun de facto goude an Eil Brezel-bed, etre 1945 ha 1952.

1. Kose no Maro (? – 717) : 709 hepken
2. Tajihi no Agatamori (668 ? – 737) : 720-21
3. Ōtomo no Yakamochi (c. 718–785) : 784-85
4. Ki no Kosami (733-797) : 788-89
5. Ōtomo no Otomaro (731–809) : 794-97
6. Sakanoue no Tamuramaro (758–811) : 797-808
7. Funya no Watamaro (765–823) : 811-16
8. Fujiwara no Tadabumi (873–947) : 940 hepken
9. Minamoto no Yoshinaka (1154–1184) : 1184 hepken

1. Minamoto no Yoritomo (1147–1199) : 1192-99
2. Minamoto no Yoriie (1182–1204) : 1202-3
3. Minamoto no Sanetomo (1192–1219) : 1203-19
4. Kujō Yoritsune (1218–1256) : 1226-44
5. Kujō Yoritsugu (1239–1256) : 1244-52
6. Priñs Munetaka (1242–1274) : 1252-66
7. Priñs Koreyasu (1264–1326) : 1266-89
8. Priñs Hisaaki (1276–1328) : 1289-1308
9. Priñs Morikuni (1301–1333) : 1308-33

1. Priñs Moriyoshi (1308–1335) : 1333 hepken
2. Priñs Narinaga (1326 – c. 1337–44) : 1335-36

1. Ashikaga Takauji (1305–1358) : 1338-58
2. Ashikaga Yoshiakira (1330–1367) : 1359-67
3. Ashikaga Yoshimitsu (1358–1408) : 1369-1395 (de jure) ha 1408 (de facto)
4. Ashikaga Yoshimochi (1386–1428) : 1395-1423 (de jure) ha 1428 (de facto)
5. Ashikaga Yoshikazu (1407–1425) : 1423-25
6. Ashikaga Yoshinori (1394–1441) : 1429-41
7. Ashikaga Yoshikatsu (1434–1443) : 1442-43
8. Ashikaga Yoshimasa (1436–1490) : 1449-1474 (de jure) ha 1490 (de facto)
9. Ashikaga Yoshihisa (1465–1489) : 1474-89
10. Ashikaga Yoshitane (1466–1523) : 1490-93
11. Ashikaga Yoshizumi (1481–1511) : 1495-1508
12. Ashikaga Yoshitane (eil gwezh) : 1508-22
13. Ashikaga Yoshiharu (1511–1550) : 1522-1547 (de jure) ha 1550 (de facto)

14. Ashikaga Yoshiteru (1536–1565) : 1547-65
15. Ashikaga Yoshihide (1538–1568) : 1568 hepken
16. Ashikaga Yoshiaki (1537–1597) : 1568-1573 (digarget ; dilezel a reas e 1588)

1. Oda Nobunaga (1535–1582) : 1568-1575 (de jure) ha 1582 (de facto)
2. Oda Nobutada (1557–1582) : 1575-82
3. Oda Hidenobu (1580–1605) : 1582-83
4. Toyotomi Hideyoshi (1537–1598) : 1585-1592 (de jure) ha 1598 (de facto)
5. Toyotomi Hidetsugu (1568–1595) : 1592-95
6. Toyotomi Hideyori (1593–1615) : 1598-1603 (de jure)

Adalek 1598 betek 1600, ar shōgunelezh de facto a voe fiziet e Kuzul ar Pemp Kozhiad (五大老 go-tairō)

1. Tokugawa Ieyasu (1543–1616) : 1600 de facto – 1603 de jure, ha 1605 de jure – 1616 de facto
2. Tokugawa Hidetada (1579–1632) : 1605-1623 (de jure) ha 1632 (de facto)
3. Tokugawa Iemitsu (1604–1651) : 1623-51
4. Tokugawa Ietsuna (1641–1680) : 1651-80
5. Tokugawa Tsunayoshi (1646–1709) : 1680-1709
6. Tokugawa Ienobu (1662–1712) : 1709-12
7. Tokugawa Ietsugu (1709–1716) : 1713-16
8. Tokugawa Yoshimune (1684–1751) : 1716-1745 (de jure) ha 1751 (de facto)
9. Tokugawa Ieshige (1712–1761) : 1745-1760 (de jure) ha 1761 (de facto)
10. Tokugawa Ieharu (1737–1786) : 1760-86
11. Tokugawa Ienari (1773–1841) : 1787-1837 (de jure) ha 1841 (de facto)
12. Tokugawa Ieyoshi (1793–1853) : 1837-53
13. Tokugawa Iesada (1824–1858) : 1853-58
14. Tokugawa Iemochi (1846–1866) : 1858-66
15. Tokugawa Yoshinobu (1837–1913) : 1866-67

E 1882 e voe deroet da benn ar c'hlann Tokugawa an titl a "briñs" (公爵 kōshaku) e-touez an noblañsoù (華族 kazoku), gant ar gwir da sezañ e Kambr ar Birien (1871-1947).

1. Tokugawa Iesato (1863–1940) : 1868-1940 ; kadoriad Kambr ar Birien 1903-1933
2. Tokugawa Iemasa (1884–1963) : 1940-1963; kadoriad Kambr ar Birien 1946 to 1947
3. Tokugawa Tsunenari (ganet e 1940) : 1963-bremañ

Daou jeneral stadunanat a renas war Japan goude an Eil Brezel-bed ; 外人将軍 gaijin shōgun, "rener milourel estren" a reas Japaniz eus pep unan anezho^[7].

1. General of the Army Douglas MacArthur (1880-1964) : 15 Eost 1942 – 11 Ebrel 1951
2. General Matthew Ridgway (1895-1993) : 11 Ebrel 1951 – 11 Mae 1952

• Istor Japan

 日本と日本文化のポータル — Porched Japan ha sevenadur Japan • Adkavit ar pennadoù a denn da Japan ha d'he sevenadur — 日本とその文化についてのページを見つける