† Orrorin
Рэшткі orrorin tugenensis
Навуковая класіфікацыя
прамежныя рангі Падцарства:  Эўметазоі Без рангу:  Двухбакова-сіметрычныя Без рангу:  Другаснаротыя Тып:  Хордавыя Падтып:  Пазваночныя Інфратып:  Сківічнаротыя Надклас:  Чацвераногія Клас:  Млекакормячыя Падклас:  Звяры Інфраклас:  Плацэнтарныя Надатрад:  Euarchontoglires Грандатрад:  Euarchonta Міратрад:  Прыматападобныя Атрад:  Прыматы Падатрад:  Суханосыя малпы Інфраатрад:  Малпы Падатрад:  Вузканосыя малпы Надсямейства:  Чалавекападобныя малпы Сямейства:  Гамініды Падсямейства:  Homininae Трыба:  Hominini Падтрыба:  Hominina Род:  † Orrorin
Міжнародная навуковая назва
Orrorin tugenensis Senut et al, 2001
Віды
†Orrorin tugenensis
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы EOL   8824350 FW   83052

Orrorin — вымерлы ў Афрыцы род вялікіх чалавекападобных малпаў.

Адзіны від у родзе — Orrorin tugenensis або Praeanthropus tugenensis. Лічыцца адным з самых старажытных вядомых продкаў гамінін і, магчыма, сучасных людзей. Астанкі былі знойдзены ў Кеніі. Яны залягалі паміж двума пластамі вулканічнага попелу, дзякуючы якім датуюцца адносна дакладна: паміж 5,8 і 6,1 млн гадоў таму, у эпоху міяцэна .

Парэшткі Orrorin належалі, па меншай меры, пяці розным асобінам. Яны ўключаюць часткі сцегнавой косткі, форма якіх ўскосна паказвае на прамахаджэнне, а таксама косткі правай рукі, прыстасаванай для лазання па дрэвах, але непрыдатнай для брахіацыі, і некалькіх зубоў, якія належалі істотам з дыетай як у парантрапаў. Форма карэнных зубоў і іклоў характэрная для жывёл, якія харчуюцца садавіной і зрэдку — мясам. Па памерах Orrorin былі параўнальныя з сучаснымі шымпанзэ.

Астанкі былі знойдзеныя ў 2000 годзе Брыгітай Сенут і Марцінам Пікфардам з французскага Музея прыродазнаўства. Першаадкрывальнікі на падставе прыкмет прамахаджэння і па форме зубоў аднеслі Orrorin да гамінінаў. Акрамя таго, яны палічылі, што агульны продак людзей і малпаў жыў не менш як 7 млн гадоў таму.

Калі Orrorin сапраўды з’яўляецца прамым продкам людзей, то ардыпітэк і аўстралапітэкі аказваюцца тупіковай галіной эвалюцыі, бо Orrorin жыў да іх з’яўлення, а форма яго сцегнавой косткі істотна бліжэй да чалавечай, чым у Люсі. Пакуль гэтае пытанне застаецца дыскусійным.

Мяркуючы па рэштках жывёл і раслін той жа эпохі, orrorin жылі ў сухіх вечназялёных лясах, а не ў саване, як прадказвалі многія тэорыі эвалюцыі чалавека. Таму прамаходзячыя малпы, відаць, упершыню з’явіліся ў лясах, а не эвалюцыянавалі ад чатырохногіх, якія выйшлі на адкрытыя прасторы. Магчыма, прамахаджэнне было элементам адаптацыі да жыцця на дрэвах. Сучасныя арангутаны выкарыстоўваюць усе чатыры лапы для перамяшчэння толькі па тоўстым суччам, у той час як да больш тонкіх галінах альбо чапляюцца знізу, альбо ідуць па іх на задніх лапах, рыхтуючыся пярэднімі ўчапіцца за іншыя галіны вышэй або балансуючы для ўстойлівасці. Такая тактыка дазваляе ім наблізіцца да плёну, размешчаным далёка ад ствала, або скакаць з аднаго дрэва на другое. У адрозненне ад іх продкі сучасных шымпанзэ і гарыл спецыялізаваліся на лазанні па вертыкальных ствалах і ліянам, чым абумоўлена іх крываногая і касалапая хада на зямлі. Тым не менш, людзі атрымалі ў спадчыну шмат агульнага з гэтымі малпамі, уключаючы будову костак рук, узмоцненых для хадні з апорай на косткі пальцаў.^[1][2][3].

• Вымерлыя прыматы

• Galik K., Senut B., Pickford M., Gommery D., Treil J., Kuperavage A.J. et Eckhardt R.B. External and internal morphology of the BAR 1002!00 Orrorin tugenensis femur // Science, 2004, V.305, pp. 1450–1453.
• Richmond B.G. et Jungers W.L. Orrorin tugenensis femoral morphology and the evolution of hominin bipedalism // Science, 2008, V.319, № 5870, pp. 1662–1665.
• Senut B., Pickford M., Gommery D., Mein P., Cheboi K. et Coppens Y. First hominid from the Miocene (Lukeino Formation, Kenya) // Comptes Rendus de l’Academie des Sciences, serie II, fascicule A — Sciences de la Terre et des planetes, 2001, V.332, № 2, pp. 137–144.
• Pickford M. et Senut B. The geological and faunal context of Late Miocene hominid remains from Lukeino, Kenya // Comptes Rendus de l’Académie de Sciences, 2001, vol. 332, pp. 145–152.
• Pickford M., Senut B., Gommery D. et Treil J. Bipedalism in Orrorin tugenensis revealed by its femora // C.R.Palevol, 2002, V.1, pp. 191–203.

• Senut, B.; et al. (2001). "First hominid from the Miocene (Lukeino Formation, Kenya)". Comptes Rendus de l'Académie de Sciences. 332 (2): 137–144. doi:10.1016/S1251-8050(01)01529-4.
• Orrorin Tugenensis: Pushing back the hominin line
• Martin Pickford answers a few questions about this month’s fast breaking paper in field of Geosciences
• BBC News: First chimpanzee fossils found
• Усё аб знаходках рэштак orrorin у Туген хілс

Антрапагенез і палеаантрапалогія
Вымерлыя роды Hominini/Hominina	Sahelanthropus tchadensis Orrorin Ardipithecus Kenyanthropus Australopithecus anamensis afarensis bahrelghazali africanus garhi sediba Paranthropus aethiopicus boisei robustus
Homo (род Homo)	Homo gautengensis Homo habilis Homo rudolfensis Дманісійскі гамінід Homo ergaster Homo erectus Homo erectus erectus Homo erectus pekinensis Homo soloensis Homo cepranensis Homo helmei Homo antecessor Homo heidelbergensis Homo neanderthalensis Дзянісаўскі чалавек Homo floresiensis Homo naledi Homo luzonensis Homo longi Homo sapiens Homo sapiens idaltu Краманьёнец Homo sapiens sapiens
Знаходкі гамінід	Азыхантрап Радэзійскі чалавек Атлантрап Хлопчык з Турканы Алдувай Пячоры Стэркфантэйн Сен-Сезар Сходненскі чэрап Тэшык-Таш Трэйнцье Тумай Лаэтолі Коабі-Фора Люсі Штайнгаймскі чалавек Юаньмоўскі чалавек Мегантрап Дэні
Паходжанне	Асноўныя гіпотэзы: Монацэнтрызм Афрыканская маргінальныя: Па-затрапічная Дыцэнтрызм Мультырэгіянальная (поліцэнтрызм) Наяпітэк Homo pampeanus
Распаўсюджанне	Археагенетыка Калыска чалавецтва Палеаіндзейцы Тэорыі прыбярэжных міграцый