Чарнасоценцы — зборная назва прадстаўнікоў правых арганізацый у Расіі ў 1905–1917 гг., якія выступалі пад лозунгамі манархізму, вялікадзяржаўнага шавінізму і антысемітызму^[1].

Спачатку яны звалі сябе «сапраўды рускімі», «патрыётамі» і «манархістамі», але потым (праз Грынгмута) хутка адаптавалі гэту мянушку, узвядучы яе паходжанне да ніжагародскіх «чорных (нізавым) сотням» Кузьмы Мініна, якія вывелі Расію са стану Смутнага часу^[2].

Чарнасоценны рух не ўяўляў сабою адзінага цэлага і быў прадстаўлены рознымі з'яднаннямі, такімі, у прыватнасці, як «Руская манархічная партыя», «Чорныя Сотні», «Саюз рускага народа» (Дубровіна), «Саюз Міхаіла Архангела» і інш.^[3][4].

У 1905—1907 годах тэрмін «чорная сотня» ўвайшоў у шырокі ўжытак у значэнні ўльтраправых палітыкаў і антысемітаў. У «Малым тлумачальным слоўніку рускай мовы» П. Я. Стогна (Пг., 1915) чарнасотнік ці чарнасоценец — «рускі манархіст, кансерватар, саюзнік».

Сацыяльны грунт гэтых арганізацый складалі разнастайныя элементы: абшарнікі, прадстаўнікі духавенства, буйнай і дробнай гарадской буржуазіі, купцы, сяляне, працоўныя, мяшчане, рамеснікі, казакі, паліцэйскія чыны, што выступалі за захаванне непахіснасці самадзяржаўя на падставе ўвараўскай формулы «Праваслаўе, Самадзяржаўе, Народнасць». Перыяд адменнай актыўнасці чарнасоценцаў давёўся на 1905—1914 гады.

Вытокі ідэалогіі чарнасоценства бяруць свой пачатак у славянафільскай плыні. Многія яе палажэнні перапляталіся з афіцыйнай манархічнай дактрынай, платформай нацыяналістаў, а ў некаторых выпадках з акцябрысцкай праграмай. Чарнасоценцы супрацьстаўлялі сябе марксізму і не прызнавалі матэрыялістычнага разумення гісторыі^[5].

Частка чарнасотнікавых ідэй — як праграмы арганізацый, так і абмяркоўвальныя чарнасоценнай прэсай тэмы, — меркавала кансерватыўную грамадскую прыладу (мелі месца значныя споры па пытанні пра дапушчальнасць парламентарызма і зусім паважных устаноў у самадзяржаўнай манархіі), і некаторае ўтаймаванне «эксцэсаў» капіталізму, а таксама ўмацаванне грамадскай салідарнасці, формы прамой дэмакратыі.

• Кирьянов Ю. И. Правые партии в России. 1911-1917. — М.: РОССПЭН, 2001. — 472 с. — ISBN 5-8243-0244-8.
• Лавриков С. В. Правомонархическое движение в Тверской губернии, 1905—1915 гг.: дисс. … канд. ист. наук : 07.00.02. — Тверь, 1996. — 204 с.
• Размолодин М. Л. Черносотенные организации губерний Верхнего Поволжья в 1905—1914 гг. (на материалах Ярославской, Костромской и Владимирской губерний. — Ярославль: изд-во Александр Рутман, 2001;
• Размолодин М. Л. О консервативной сущности чёрной сотни / Под ред. проф. Ю. Ю. Иерусалимского. — Ярославль: Нюанс, 2010.
• Размолодин М. Л. Русский вопрос в идеологии чёрной сотни / Под ред. проф. Ю. Ю. Иерусалимского. — Ярославль: Нюанс, 2010.
• Стогов Д. И. Черносотенцы: Жизнь и смерть за великую Россию / Отв. ред. О. А. Платонов. — М.: Ин-т рус. цивилизации, Алгоритм, 2012. — 672 с. — ISBN 978-5-4261-0004-6.

• Молодцова М. С. Черносотенные союзы: на защите самодержавия Архівавана 20 чэрвеня 2017.
• Молодцова М. С. Черносотенцы в борьбе с революционным движением в 1905-1907 гг.. Уроки Первой русской революции". Архівавана 17 красавіка 2017.
• Молодцова М. С. Черносотенные союзы в сетях противоречий (1907-1913 гг.) Архівавана 17 красавіка 2017.
• Молодцова М. С. Черносотенцы: уход с политической арены Архівавана 17 красавіка 2017.
• Лебедев С. В. Идеология правого радикализма начала XX-го века Архівавана 6 лютага 2008.
• Омельянчук И. В. Социальный состав черносотенных партий в начале XX века
• Алексеев И. Е. Чуваши-черносотенцы. «Постановочные» заметки о деятельности чувашских отделов русских право-монархических организаций
• Степанов С. А. «Черносотенный террор 1905—1907 гг.»
• Степанов С. И. РУССКОЕ ГРАЖДАНСКОЕ ОБЩЕСТВО — ОПРИЧНАЯ МОНАРХИЯ Архівавана 9 красавіка 2016.
• Ганелин Р. Царизм и черносотенство
• Ганелин Р. От черносотенства к фашизму Архівавана 28 студзеня 2016. // Ad hominem. Памяти Николая Гиренко. СПб.: МАЭ РАН, 2005, с. 243—272
• Лебедев С. В. Идеология правого радикализма начала XX-го века Архівавана 6 лютага 2008.
• Витухновская М. Чёрная сотня под финским судом Журнал «Нева» № 10 2006
• Langer Jacob. CORRUPTION AND THE COUNTERREVOLUTION: THE RISE AND FALL OF THE BLACK HUNDRED Архівавана 4 сакавіка 2016.
• Рецения на книгу С. А. Степанова «Чёрная сотня» в журнале «Народ Книги в мире книг»
• Размолодин М. Л.. Консервативные основы политической проблематики в идеологии чёрной сотни (руск.)(недаступная спасылка). Сайт «Хронос». Архівавана з першакрыніцы 28 лютага 2012. Праверана 11 красавіка 2012.
• Размолодин М. Л.. Инородческая проблематика в идеологии чёрной сотни (руск.)(недаступная спасылка). Сайт «Хронос». Архівавана з першакрыніцы 27 лютага 2012. Праверана 11 красавіка 2012.
• Размолодин М. Л.. Имперская проблематика в идеологии чёрной сотни (руск.)(недаступная спасылка). Сайт «Хронос». Архівавана з першакрыніцы 28 лютага 2012. Праверана 11 красавіка 2012.
• Размолодин М. Л.. Защита христианской традиции как основная функция чёрной сотни (руск.)(недаступная спасылка). Сайт «Хронос». Архівавана з першакрыніцы 27 лютага 2012. Праверана 11 красавіка 2012.
• Размолодин М. Л.. Еврейский вопрос в идеологии чёрной сотни (руск.)(недаступная спасылка). Сайт «Хронос». Архівавана з першакрыніцы 27 лютага 2012. Праверана 11 красавіка 2012.
• Размолодин М. Л.. О критериях отнесения к черносотенному сегменту (руск.)(недаступная спасылка). Сайт «Хронос». Архівавана з першакрыніцы 23 снежня 2011. Праверана 11 красавіка 2012.
• Размолодин М. Л.. Некоторые мысли по поводу т.н. «еврейских погромов» (руск.). Сайт «Хронос». Архівавана з першакрыніцы 15 мая 2012. Праверана 11 красавіка 2012.

• Грингмут В. А. Руководство черносотенца-монархиста. Изд. 2-е. М., 1911.
• Майков А. А. Революционеры и черносотенцы. СПб., 1907.
• Образцов В. А. Доклад черносотенца о Государственной Думе 3-го созыва. Харьков, 1908.
• Соколовский С. А. «Революционеры» и «Чёрная сотня». Казань, 1906.
• Список отдельных патриотических организаций России. СПб., 1906.
• Третий Всероссийский съезд русских людей в Киеве. Киев, 1906.

• Официальный портал общественно-патриотического движения «Чёрная Сотня»
• Официальный региональный портал ОПД «Чёрная Сотня» в Санкт-Петербурге Архівавана 18 снежня 2014.
• Общество «Союз русского народа»
• Газета «Православная Русь»
• Издательство «Русская Идея»