Памяць з адвольным доступам, аператыўная памяць (англ.: random-access memory, RAM) — від камп’ютарных прыладаў для захоўвання інфармацыі. На сённяшні дзень існуе ў выглядзе інтэгральных схем, якія дазваляюць мець доступ да захаванай інфармацыі ў любым парадку (г. зн. адвольна). «Адвольна» ў гэтым выпадку падкрэслівае тое, што любая частка інфармацыі можа быць атрымана за пэўны час, незалежна ад яе месцазнаходжання і суадносін з папярэдняй часткай.

Тэрмін «памяць з адвольным доступам» часта асацыююць з энергазалежнымі тыпамі памяці (такімі як DRAM), дзе інфармацыя губляецца пасля адключэння сілкавання. Многія іншыя тыпы памяці таксама з’яўляюцца памяццю з адвольным доступам, у тым ліку большасць тыпаў памяці толькі для чытання і флэш-памяць (г. зв. NOR-flash).

Абмен данымі паміж працэсарам і аператыўнай памяццю адбываецца:

1. непасрэдна,
2. альбо праз звышхуткую памяць 0-га узроўню — рэгістры ў АЛП, ці пры наяўнасці кэша — праз яго.

Даныя, якія знаходзяцца ў аператыўнай памяці, даступныя толькі ў той час, калі на модулі памяці падаецца напружанне, г. зн. камп’ютар уключаны. Знікненне на модулях памяці сілкавання, нават кароткачасовае, вядзе да скажэння ці поўнага знішчэння даных у АЗП.

Энергазберагальныя рэжымы працы мацярынскай платы камп’ютара дазваляюць пераводзіць яго ў рэжым «сну», што значна скарачае узровень спажывання камп’ютарам электраэнергіі. Для захоўвання зместу АЗП у гэтым выпадку ўжываюць запіс зместу аператыўнай памяці ў спецыяльны файл (у сістэме Windows XP ён называецца hiberfil.sys), альбо ў спецыяльны падзел (swap-partition у сістэме gnu/linux).

У агульным выпадку, аператыўная памяць утрымлівае даныя аператыўнай сістэмы і запушчаных на выкананне праграм, таму ад аб’ёму аператыўнай памяці залежыць колькасць задач, якія адначасова можа выконваць камп’ютар.

Аператыўная запамінальная прылада, АЗП — тэхнічная прылада, якая рэалізуе функцыі аператыўнай памяці.

АЗП можа быць выраблена як асобны блок ці ўваходзіць у канструкцыю, напрыклад аднакрыштальнай ЭВМ ці мікракантролера.

У 1834 годзе Чарлз Бэбідж пачаў распрацоўку Аналітычнай машыны. Адна з важных частак гэтай машыны называлася «Склад» (store), і прызначалася для захоўвання прамежкавых вынікаў вылічэнняў. Вынікі запаміналіся з ужываннем валоў і шасцерняў.

ЭВМ першага пакалення можна лічыць пакуль эксперыментальнымі, таму ў іх ужывалася безліч разнастайных запамінальных прылад: на ртутных лініях затрымкі, электронна-прамянёвых і электрастатычных трубках. У якасці аператыўнай памяці ужываўся таксама магнітны барабан: ён забяспечваў дастатковую для камп'ютараў тых часоў хуткадзейнасць і ўжываўся ў якасці асноўнай памяці для захоўвання праграм і ўведзеных даных.

Другое пакаленне патрабавала больш тэхналагічных у вытворчасці схем аператыўнай памяці. Найбольш распаўсюджаным відам памяці ў той час стала памяць на магнітных сардэчніках.

Пачынаючы з трэцяга пакалення большасць вузлоў камп'ютараў сталі вырабляць на мікрасхемах, у тым ліку і аператыўную памяць. Найбольшае распаўсюджанне атрымалі два віды АЗП: на аснове кандэнсатараў (дынамічная памяць) і трыгераў (статычная памяць). Абодва гэтыя віды памяці не здольны захоўваць даныя пры адключэнні сілкавання — для гэтай мэты выкарыстоўваецца энерганезалежкая памяць.

АЗП большасці сучасных камп'ютараў уяўляюць сабой модулі дынамічнай памяці, якія змяшчаюць паўправадніковыя ІС ЗП, арганізаваныя па прынцыпу прылад з адвольным доступам. Памяць дынамічнага тыпу танней, чым статычнага, і яе шчыльнасць вышэй, што дазваляе на той жа прасторы крэмніевай падложкі размяшчаць больш ячэек памяці, але пры гэтым яе хуткадзейнасць ніжэй. Статычная, наадварот, больш хуткая памяць, яле яна і даражэй. У сувязі з гэтым масавую аператыўную памяць ствараюць на модулях дынамічнай памяці, а памяць статычнага тыпу ўжываецца для стварэння кэш-памяці ўнутры мікрапрацэсара.

• Цэнтральны працэсар
• DPRAM
• MRAM
• T-RAM

Кампаненты персанальнага камп’ютара
Сістэмны блок	Блок сілкавання Ахалоджванне Мацярынская плата Працэсар Шыны Відэакарта Гукавая карта Сеткавая плата
Памяць	Аператыўная памяць Запамінальная прылада з адвольным доступам
Носьбіты і дыскаводы	Цвёрды дыск Цвёрдацельны назапашвальнік Флэш-памяць USB-флэш Аптычны прывад CD DVD BD НГМД Дыскета Стрымер Кардрыдар
Вывад	Дынамік Манітор Прынтар Plotter Акустычная сістэма
Увод	Клавіятура Мыш Трэкбол TrackPoint Тачпад Датыкальны экран Лічбавая ручка Светлавое пяро Графічны планшэт Мікрафон Сканер Вэб-камера
Гульні	Джойстык Руль Штурвал Педалі Пісталет Paddle Геймпад Дэнспад Трэкер
Іншае	Мадэм ТВ-цюнер Сеткавы фільтр Крыніца бесперапыннага сілкавання