Падступства і каханне
Kabale und Liebe
Тытульны аркуш выдання 1784 года
Жанр	драма
Аўтар	Фрыдрых Шылер
Мова арыгінала	нямецкая
Дата напісання	1784
Дата першай публікацыі	1784
Персанажы	President von Walter[d], Hofmarschall von Kalb[d], Ferdinand[d], Lady Milford[d], Wurm[d], Miller[d], Mrs Miller[d], Luise[d], Sophie[d] і A valet to the prince[d]
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Падступства і каханне (ням.: Kabale und Liebe) — трэцяя драма нямецкага драматурга Фрыдрыха Шылера, напісаная ў 1784 годзе. Вяршыня творчасці драматурга перыяду «буры і націску». Адзін з найлепшых твораў класічнай нямецкай літаратуры. Гэта першая драма Шылера, у якой тэматыка твора ўзята непасрэдна з нямецкай рэчаіснасці.

Задума і план гэтай «мяшчанскай трагедыі» ўзніклі ў Шылера пад канец чэрвеня або ў пачатку ліпеня 1782 г. у Штутгарце. Праца над ёй працягвалася ў Огерсгайме, Баўэрбаху, Мангейме да студзеня 1784 г. Першапачаткова твор меў назву «Луіза Мілерава» (ням. Luise Millerin). Прэм’ера першага спектакля паводле гэта п’есы адбылася ў тэатры Франкфурце-на-Майне 13 красавіка 1784 г., а праз два дні ўбачыла свет і першая яе пастанова ў Мангеймскім тэатры. Праз некалькі тыдняў пасля гэтага твор выйшаў з друку асобнае кнігай.

Галоўныя персанажы п’есы:

• Прэзідэнт фон Вальтэр, пры двары нямецкага герцага
• Фердынанд, яго сын, маёр
• Гофмаршалак фон Кальб
• Лэдзі Мільфард, герцагава фаварытка
• Вурм, асабісты сакратар прэзідэнта
• Мілер, настаўнік музыкі
• Луіза, яго дачка
• Сафія, камерыстка лэдзі

Некаторыя з асабовых імёнаў, якія фігуруюць у п’есе маюць гаворачы сэнс:

• Гофмаршалак фон Кальб (ням. Kalb) — цялятка
• сакратар Вурм (ням. Wurm) — чарвяк

Прыдворна-арыстакратычны свет Фрыдрых Шылер меў магчымасць вывучыць пад час свайго навучання ў Ваеннай акадэміі вюртэмбергскага герцага Карла Яўгена. Вобразы прэзідэнта фон Вальтэра, гофмаршалка фон Кальба і лэдзі Мільфард былі мастацкім абагульненнем рысаў рэальных асоб з атачэння герцага Карла Яўгена. Гісторыя ўзвышэння прэзідэнта праз труп свайго папярэдніка, ёсць не што іншае, як біяграфія аднаго з дачаснікаў вюртэмбергскага герцага. Лэдзі Мільфрад спісаная з графіні Францішкі фон Хоэнгайм, любоўніцы Карла Яўгена. Прататыпам прэзідэнта фон Вальтэра паслужыў граф Манмартэн.

У «Падступстве і каханні» выяўленыя два супрацьлеглых лагера, якія варагуюць спаміжсобку як рэальныя прадстаўнікі двух грамадзянскіх класаў: феадальнага дваранства і бюргерства. Драматычная калізія паміж прадстаўнікамі грамадзянскіх лагераў удасканальваецца канфліктам у асяроддзі самое пануючай вярхушкі (канфлікт прэзідэнта фон Вальтэра з сынам Фердынандам).

Сын прэзідэнта фон Вальтэра, Фердынанд, улюбляецца ў дзяўчыну з простага народа — Луізу Мілер, дачку музыкі. Прэзідэнт, у сваю чаргу, жадае выкарыстаць сына ў якасці паслухмянае зброі для ўзмацнення сваёй улады і ўплыву пры двары і з гэтаю мэтай вырашае ажаніць Фердынанда на лэдзі Мільфард, любоўніцы герцага, але ён сутыкаецца на нечаканую нязгоду з боку сына. Вурм, сакратар прэзідэнта, высвятляе свайму гаспадзіну прычыну свавольнасці Фердынанда: ён кахае дачку музыкі Мілера Луізу. Пры першае ж размове Фердынанд адмаўляецца ад рукі «прывілеяванае блудніцы» герцага.

Бачачы, што з-за зацятасці сына ўсё яго планы мусяць рухнуць, прэзідэнт фон Вальтэр вырашае арыштаваць музыку Мілера, а Луізу і яе маць паставіць ля ганебнага слупа, разлічваючы, што пасля гэтага Фердынанд адмовіцца ад сваёй зганьбаванай каханай. Але, калі прэзідэнт разам з паліцэйскімі ўрываецца ў дом Мілера, каб здзейсніць свой намер, Фердынанд прымушае бацьку саступіць, пагражаючы, што, у той час калі Луіза будзе стаяць каля ганебнага слупа, ён раскажа ўсёй сталіцы гісторыю аб тым, як становяцца прэзідэнтамі, гэта значыць выкрые злачынаства, здзейсненае фон Вальтэрам з мэтай дамагчыся ўлады.

Пасля гэта няўдачы сакратар Вурм раіць прэзідэнту прымусіць Луізу падпісаць цыдулку да трэцяга ліца з прызнаннем у каханні і падсунуць гэту цыдулку Фердынанду. Ён раіць фон Вальтэру арыштаваць музыку і яго жонку, прыстрашыўшы іх эшафотам альбо пажыццёвым зняволеннем, і паставіць дачцэ адзінае ўмовай іх вызвалення патрабуемую цыдулку. Прэзідэнт, вельмі задаволены гэткі планам, абірае ў якасці «аблюбёнца» Луізы, якому павінны быць адрасаваная любоўная цыдулка, нікчэмнага і пустога пашляка гофмаршалка фон Кальба. План Вурма хутка здзяйсняецца. Музыка з жонкай арыштаваныя. Ліст падтрыхтаваны. На наступны дзень гофмаршалак на парадзе раптоўна раняе ліст Луізы, а Фердынанд падымае яго. Ён у шаленстве. Упэўнены ў здрадзе Луізы, Фердынанд вырашае атруціць яе і сябе. Толькі пасля таго, як оба ўжо выпіла ліманад з атрутай, высвятляецца падступства Вурма і прэзідэнта, а таксама невінаватасць Луізы. Фердынанд кідае ў твар прэзідэнту словы, поўны агіды. Раптам з’яўляецца Мілер у суправаджэнні народа і паліцэйскіх. Зараз, калі ўвесь падступны план высветлены, прэзідэнт спрабуе скласці віну з сябе на Вурма, але сакратар пагражай расказаць жудасныя гісторыі, якія ашаломяць народ. Усведамляючы жахлівую катастрофу, якая адбылася па яго віне, прэзідэнт фон Вальтэр каецца ва ўсім і просіць прабачэння ў сына, які паміраючы, працягвае яму руку. Пасля гэтага фон Вальтэр аддае сябе ў рукі паліцэйскіх.

На Беларусі першыя пастановы п’есы ставіліся на рускай і польскай мовах вядомыя з 40—50-х гадоў XIX ст. У савецкія часы п’еса ставілася:

• 1937 — Беларускі трэці дзяржаўны тэатр (К. Саннікаў, Елісееў)^[1]
• 1946 — Беларускі дзяржаўны тэатр Якуба Коласа ў Віцебску (А. Самбураў, Л. Мазалеўская)
• 1953 — Беларускі дзяржаўны тэатр імя Янкі Купалы (Л. Рахленка)

Першы пераклад трагедыі на беларускую зрабіў Кузьма Чорны пад назвай «Каварства і любоў». У 1993 для адмысловага выдання твораў Шылера ў серыі «Скарбы сусветнай літаратуры» пераклад п’есы зрабіў Мікола Ермалаеў.

• Ф. П. Шиллер. Фридрих Шиллер. Жизнь и творчество, Гослитиздат, М. 1955
• Шылер Ф. Вершы і балады. Драмы: З ням. / Уклад., прадм. і камент. Л. Баршчэўскага.— Мн.: Маст. літ., 1993.— 653 с ISBN 5-340-00954-8
• Либинзон З. «Коварство и любовь» Шиллера. М., 1969.

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Падступства і каханне (п’еса)

Творы Фрыдрыха Шылера
Драматычныя творы	Разбойнікі · Змова Фіеска ў Генуі · Падступства і каханне · Дон Карлас · Валенштайн (Лагер Валенштайна — Пікаламіні — Смерць Валенштайна) · Марыя Сцюарт · Дзяўчына з Арлеана · Мэсінская нявеста · Вільгельм Тэль · Дзімітрый
Лірыка (выбраная)	Ода да радасці · Адрачэнне · Багі Грэцыі · Мастакі · Закрытая статуя ў Саісе · Падзел зямлі · Ксеніі · Пальчатка · Кубак · Ібікавы журавы · Рыцар Тагенбург · Пярсцёнак Палікрата · Змаганне з драконам · Зарука · Песня пра звон · Nänie · Пачатак новага века · Свята пераможцаў
Проза (выбраная)	Der Verbrecher aus verlorener Ehre · Духабачнец · Eine großmütige Handlung
Філязоўскія працы (выбраныя)	Пра прычыны асалоды, якую дастаўляюць трагічныя прадметы · Пра грацыю і годнасць · Пра патэтычнае · Калій, альбо пра прыгажосць · Лісты пра эстэтычнае выхаванне чалавека · Пра наіўную і сентыментальную паэзію · Пра ўзнёслае
Гістарычныя працы	Для якой мэты патрэбна вывучаць сусветную гісторыю?
Часопісы	Вюртэмбергскі рэпеторыўм · Талія · Оры