Ніжні замак — колішні замак у Віцебску на паўднёвы ўсход і поўдзень ад Верхняга замка. З усходу і поўдня абмежаваны ручаём, з захаду абмываўся Заходняй Дзвіной. Плошча — 7-7,5 га. Першае паселішча ў заходняй частцы замка ў VI-VIII стст. (знойдзеныя матэрыялы банцараўска-тушэмлянскай культуры). Да XVII ст. было 12 вежаў і 3 вежы-брамы — Жыдоўская, Заручаўская, Валконскі круглік; 9 глухіх вежаў — Напрудная, Мяшчанскі і Духаўскі круглік, Княжыцкая, Тарапецкая, Дамініканская, Швыкаўская, Старасельская, Сярэдняя. Доўгая лініі абароны складала 1256 м. На тэрыторыі Ніжняга замка знаходзілася Дабравешчанская царква, Аляксееўскі манастыр, палац Агінскага, дом Шапкіна і інш. Канчаткова згарэў у 1757 годзе.

У 1959 г. у час земляных работ па плошчы Свабоды выпадкова выяўлена першая на Беларусі берасцяная грамата 13—14 стагоддзяў. Культурны пласт на пл. Свабоды 5—8 м. У ім добра захаваліся дрэва і арганічныя рэшткі.

Аб’ект Дзяржаўнага спіса гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь, шыфр 213В000004

• Бубенька, Т. С. Ніжні замак // Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Віцебская вобласць / рэдкал.: С. В. Марцэлеў [і інш.]. — Мн., 1985. — С. 72—73.
• Ніжні замак // Кішык, Ю. Н. Панарама старога Віцебска / Ю. Н. Кішык. — Мн., 1995. — С. 21—23.
• Якімовіч, Ю. А. Помнікі горадабудаўніцтва Віцебска / Ю. А. Якімовіч // Памяць: гісторыка-дакументальная хроніка Віцебска : у 2 кн. / рэдкал.: Г. П. Пашкоў [і інш.]; склад. А. І. Мацяюн; маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн., 2003. — Кн. 2. — С. 592.

• Ніжні замак (Віцебск) на сайце «Архіварта»

Славутасці Віцебска
Раёны і кварталы	Верхні замак Ніжні замак Узгорскі астрог Узгорская слабада Заручаўская слабада Кстоўская слабада Задунайская слабада Задзвінская слабада Успенская гара
Вуліцы і плошчы	Дзімітрава Замкавая Калініна Камсамольская Кастрычніцкая Кірава Прывакзальная пл. Крылова Я. Купалы Леніна Пакроўская пл. Перамогі Рэвалюцыйная Савецкай Арміі Савецкая Смаленская пл. Суворава Талстога Урыцкага Чэхава Энгельса
Масты	Мост Баўмана Мост Блахіна Кіраўскі мост Кастрычніцкі мост Мост Тысячагоддзя Мост Шмырова Пушкінскі мост Юбілейны мост
Палацы і сядзібы	Палац губернатара Палац Агінскіх†
Грамадскія будынкі і збудаванні	Жаночае епархіяльнае вучылішча Страхавое таварыства Пазямельна-сялянскі банк Казармы 41-й артылерыйскай брыгады Казармы Ленкаранскага палка Дом спецыялістаў Дом-камуна Нацыянальны акадэмічны драматычны тэатр імя Якуба Коласа Хедэр Чыгуначны вакзал Дом Кібардзіна Гарадское вучылішча Акруговы суд Ратуша Грамадскі сход Віцебскае народнае мастацкае вучылішча Гандлёвыя рады Мужчынскае духоўнае вучылішча Маскоўскі міжнародны банк Першая віцебская электрастанцыя Завод Лісоўскага Лабазы Прытулак адстаўных чыноўнікаў імя Галімбатоўскага Клуб металістаў Летні амфітэатр Духаўскі круглік
Музеі	Віцебскі музей Марка Шагала Віцебскі абласны краязнаўчы музей Віцебскі мастацкі музей Віцебскі літаратурны музей
Помнікі і мемарыялы	Помнік Альгерду Бюст П. М. Машэрава Помнік У. І. Леніну Магіла А. К. Ільінскага Мемарыяльны комплекс у гонар савецкіх воінаў, партызан і падпольшчыкаў Віцебшчыны Помнік героям Айчыннай вайны 1812 года Помнік падпольшчыкам
Манастыры, саборы і храмы	Казанская царква Царква Раства Прасвятой Багародзіцы Касцёл і кляштар трынітарыяў (Пакроўскі сабор і царква Святога Афанасія) Касцёл Святой Варвары Касцёл Святога Антонія† Касцёл Найсвяцейшай Тройцы† Касцёл Святога Іосіфа і кляштар езуітаў† Касцёл Святога Міхаіла Арханёла і кляштар дамініканцаў† Успенскі сабор і манастыр базыльян Свята-Васкрасенская (Рынкавая) царква Свята-Дабравешчанская царква Свята-Васкрасенская (Заручаўская) царква† Успенская царква Свята-Духаўскі жаночы манастыр Маркаў манастыр Троіцкая царква† Вялікая (Харальная) сінагога†
Сады і паркі, могілкі	Батанічны сад Юр’ева горка Мазурынскія могілкі Стара-Сямёнаўскія могілкі Парк імя Фрунзэ
† страчаныя аб'екты