Канстытуцыя ЗША
Першая старонка арыгінальнага тэксту Канстытуцыі
Ратыфікаваны	21 чэрвеня 1788
Аўтар	Дэлегаты Філадэльфійскага канвента
Завяральнікі	39 з 55 дэлегатаў Філадэльфійскага канвента
Мэта стварэння	Нацыянальная канстытуцыя для замены Артыкулаў Канфедэрацыі

Канстытуцыя ЗША (англ.: United States Constitution) — асноўны закон ЗША, які мае вышэйшую юрыдычную сілу. Канстытуцыя ЗША была прынятая 17 верасня 1787 г. на Канстытуцыйным Канвенце ў Філадэльфіі і пасля ратыфікаваная ўсімі трынаццаццю існавалымі тады амерыканскімі штатамі. Лічыцца першай у свеце канстытуцыяй у сучасным разуменні. Складаецца з сямі артыкулаў, за час дзеяння Канстытуцыі былі прынятыя дваццаць сем паправак, якія з’яўляюцца яе неад’емнай часткай.

Прыняцце Канстытуцыі ЗША — гэта вынік барацьбы за незалежнасць англійскіх калоній у Паўночнай Амерыцы. Цалкам тэкст асноўнага закона дзяржавы, адобранага Кангрэсам Канфедэрацыі, быў гатовы да 17 верасня 1787 г. Мэтай Канстытуцыі стала юрыдычнае афармленне новай дзяржавы — Злучаных Штатаў Амерыкі.

У аснове Канстытуцыі ЗША ляжыць прынцып раздзялення ўлад паміж заканадаўчай (кангрэс), выканаўчай (прэзідэнт) і судовай (вярхоўны суд і ніжэйстаячыя суды) галінамі. Тры ўлады не толькі раздзелены, але і кантралююць адна адну праз т.зв. сістэму «стрымак і процівагаў». Штатам ЗША даюцца шырокія правы ў галіне заканадаўства.

Канстытуцыя ЗША — параўнальна кароткі дакумент. У ім змяшчаецца прыблізна 7 тыс. слоў. Структурна Канстытуцыя цяпер уключае прэамбулу, сем артыкулаў і дваццаць сем паправак. Дакумент адносіцца да ліку «жорсткіх», паколькі змяняецца ў больш складаным парадку, чым звычайныя законы: за час дзеяння нарматыўнага прававога акта былі прынятыя і ўступілі ў сілу толькі 27 паправак.

Першыя дзесяць з іх неафіцыйна называюцца Білем аб правах, які замацаваў найважнейшыя правы і свабоды чалавека, што практычна адсутнічалі ў першапачатковым тэксце Канстытуцыі. Наступныя папраўкі тычыліся пытанняў выбарчага права, расавага і нацыянальнага раўнапраўя грамадзян, пераемнасці ўлады ў выпадку датэрміновага спынення паўнамоцтваў прэзідэнта, асобных пытанняў правасуддзя і г.д.

У адрозненне ад канстытуцыйнай практыкі большасці іншых краін, папраўкі, прынятыя да Канстытуцыі ЗША, не ўключаюцца непасрэдна ў яе тэкст, а публікуюцца дадаткова да яго.

Cкладаная працэдура ўнясення паправак абумовіла таксама адсутнасць у ёй многіх інстытутаў, якія сталі ў цяперашні час традыцыйнымі ў агульнасусветнай практыцы канстытуцыяналізму, такіх як кампетэнцыя Вярхоўнага суда пры ажыццяўленні канстытуцыйнага кантролю, асновы прававога статусу палітычных партый, сацыяльныя правы грамадзян і інш. У сілу гэтага канстытуцыйныя прабелы папаўняюцца актамі Кангрэса і прэзідэнта, канстытуцыйнымі звычаямі, традыцыямі, судовымі прэцэдэнтамі.

Канстытуцыя ЗША — гэта палітыка-прававы акт, які значна паўплываў на канстытуцыі многіх краін свету і паклаў пачатак сучаснаму разуменню канстытуцыі як у матэрыяльным, так і ў фармальным сэнсе.

• Нарысы амерыканскай гісторыі / Рэд.: Г. Сіннкота і інш., пер. Л. Калабан. — Вена: Інфарм. агенцтва ЗША, 1993(?). — 406 с.: іл.

	Канстытуцыя ЗША на Вікісховішчы

• Канстытуцыя ЗША ў ВікіКнігах (англ.)
• ЗША: грамадства, дзяржава, права Архівавана 26 жніўня 2019. — Нацыянальная бібліятэка Беларусі
• Поўны тэкст Канстытуцыі ЗША — Нацыянальныя Архівы ЗША (англ.)
• Канстытуцыя ЗША і іншыя дакументы ў Бібліятэцы Кангрэса
• Пытанні і адказы пра канстытуцыю ЗША, Нацыянальныя Архівы ЗША
• Цікавыя факты пра канстытуцыю ЗША
• Падборка прац бацькоў-заснавальнікаў і іх папярэднікаў да кожнага раздзела канстытуцыі

Гісторыя ЗША (храналогія)
Да 1776	Каланіяльны перыяд Франка-індзейская вайна (1754—1763) Бостанскае чаяпіцце (1773) Першы Кантынентальны Кангрэс (1774) Вайна за незалежнасць (1775—1783) Другі Кантынентальны Кангрэс (1775—1781) Дэкларацыя незалежнасці ЗША (1776)
1787— 1854	Прыняцце Канстытуцыі ЗША (1787) Біль аб правах (1789) Паўстанне з-за віскі (1794) Квазі-вайна Першая берберыйская вайна (1801—1805) Луізіянская купля (1803) Экспедыцыя Люіса і Кларка (1803—1806) Англа-амерыканская вайна (1812—1815) Другая берберыйская вайна (1812—1816) Дагавор Адамса — Оніса (1819) Місурыйскі кампраміс (1820) Дактрына Манро (1823) Дарога слёз Абаліцыянізм Арэгонскі дагавор (1846) Амерыкана-мексіканская вайна (1846—1848) Каліфарнійская залатая ліхаманка (1848—1855) Кампраміс 1850 года Купля Гадсдэна (1853) Закон Канзас-Небраска (1854)
1861— 1897	Перадумовы Грамадзянскай вайны Грамадзянская вайна (1861—1865) Гомстэд-акт (1862) Пракламацыя аб вызваленні рабоў (1862) Рэканструкцыя Поўдня (1865—1877) Індустрыялізацыя Купля Аляскі (1867) Паніка 1873 года Пазалочаны век Індзейскія войны Паніка 1893 года Залатая ліхаманка на Алясцы (1896—1897)
1898— 1929	Іспана-амерыканская вайна (1898) Бананавыя войны Філіпіна-амерыканская вайна Прагрэсіўная эра Першая сусветная вайна Акупацыя Дамініканскай Рэспублікі (1916—1924) Чырвоная пагроза Сухі закон (1919—1933) Вялікая дэпрэсія (1929)
1933— 1961	Новы курс Другая сусветная вайна Манхэтэнскі праект Халодная вайна Карэйская вайна (1950—1953) Макартызм Аперацыя PBSUCCESS Рух за правы афраамерыканцаў (1955—1968) Касмічная гонка (1957—1975) Аперацыя ў заліве Свіней
1962— 1992	Карыбскі крызіс (1962) Забойства Джона Кенэдзі (1963) Акупацыя Дамініканскай Рэспублікі (1965—1966) Вайна ў В’етнаме (1964—1973) Вялікае грамадства Уотэргейцкі скандал (1972—1974) Нафтавы крызіс Захоп заложнікаў у Іране (1979—1981) Рэйганоміка Міратворчая аперацыя ў Ліване Стратэгічная абаронная ініцыятыва Уварванне ЗША на Грэнаду (1983) Катастрофа «Чэленджэр» Бамбардзіроўка Лівіі (1986) Ірангейт Уварванне ЗША ў Панаму (1989) Вайна ў Персідскім заліве (1991) Лос-Анджэлескі бунт (1992)
1992— 2005	Інцыдэнт у Рубі Рыдж (1992) Міратворчая аперацыя ў Самалі (1992—1994) Аблога Уэйка (1993) Інтэрвенцыя на Гаіці (1994) Тэракт у Аклахома-Сіці (1995) Скандал Клінтан — Лявінскі Аперацыя «Саюзная сіла» (1999) Тэракты 11 верасня 2001 года Вайна ў Афганістане Іракская вайна (у 2003) Ураган «Катрына»