Залаты ветах — міжнародная тэрыторыя вырошвання опіумнага маку, што аб'ядноўвае непадкантрольныя дзяржаўным уладам суседнія горныя раёны Афганістана, Пакістана, і Ірана і мае форму паўмесяца. На краіны Залатога ветаха прыпадае больш за 90 % сусветнай нелегальнай вытворчасці опіуму.

Агляд наркасправы ў Афганістане за другую палову 2000-х

Паводле дадзеных UNODC, у Афганістане вырабляецца ўжо больш за 90 % опіума, які паступае на сусветны чорны рынак. Плошча опіумных плантацый складае 193 тыс. га. Даходы афганскіх «наркабаронаў» ў 2007 годзе перавысілі 3 млрд долараў, што, паводле розных ацэнках, складае ад 10 % да 15 % афіцыйнага ВУП Афганістана. Паводле падлікаў (2017) вырошчваннем опіумнага маку занята каля 400 тыс. афганскіх сялян.^[1] Плошча пасеваў опіумнага маку ў Афганістане зараз пераўзыходзіць плантацыі кокі ў Калумбіі, Перу і Балівіі, разам узятых.

Вытворчасць наркотыкаў павялічылася ў ходзе афганскай вайны пад эгідай НАТА ў 40^[2] раз (з 2001 па 2014), паводле іншых дадзеных з 2001 па 2008 год вытворчасць апіятаў і гераіну ў Афганістане вырасла ў 2-2,5 раза^[3]. Сёння Расія і краіны ЕС з’яўляюцца галоўнымі ахвярамі гераіну, які паступае з Афганістана^[4]. Адзначаюць, што бурны рост спажывання наркотыкаў у Расіі ў апошнія дзесяць гадоў адбыўся менавіта за кошт наркатрафіку з Афганістана^[4]

У 2006 годзе ў краіне было выраблена 6100 тон опіуму, а ў 2007 — рэкордны ўраджай у 8000 тон^[5].

Пры гэтым, на поўначы і ў цэнтры, якія кантралююцца ўрадам Хаміда Карзая, вырабляецца толькі 20 % афганскага опіуюмнага маку, а астатняя доля — у паўднёвых правінцыях на мяжы з Пакістанам — зоне дзеянняў войскаў НАТА і талібаў. Галоўны цэнтр вытворчасці наркотыкаў — правінцыя Гільменд, аплот руху Талібан^[6], дзе плошча пасадак склала 103 тыс. га^{[7] [8]}.

Афганістан афіцыйна знаходзіцца пад патранатам Міжнародных сіл садзейнічання бяспекі ў Афганістане (ISAF) (якому ЗША перадалі гэтую адказнасць пасля афіцыйнага завяршэння ваенных аперацый), але міжнародныя сілы так і не змаглі ўзяць пад кантроль усю тэрыторыю Афганістана, абмяжоўваючы свой рэальны ўплыў у асноўным Кабулам і наваколлем. Паводле дадзеных ААН, каля 90 % наркотыкаў, якія паступаюць у Еўропу, маюць афганскае паходжанне. ISAF, са свайго боку, на словах заяўляе, што яго войскі праводзяць у Афганістане аперацыю па падтрыманні міру і гатовыя дапамагаць афганскаму ўраду ў вырашэнні наркапраблемы, але гэта перш за ўсё і ў асноўным яго ўласная задача.

Вырошчванне маку часцяком з’яўляецца адзінай крыніцай даходаў для афганскіх сялян^[9].

Афганістан — самы буйны ў свеце вытворца опіума; вырошчванне маку скарацілася на 22 % і 157000 гектараў ў 2008 годзе, але застаецца на гістарычна высокім узроўні; неспрыяльныя ўмовы для вырошчвання ў 2008 годзе знізілі колькасць сабранага ўраджаю да 5500 тон, на 31 % у параўнанні з 2007 годам. Калі б увесь ураджай быў перапрацаваны, атрымалася б каля 648 тон чыстага гераіну. Талібан і іншыя антыўрадавыя групоўкі ўдзельнічаюць непасрэдна ў вытворчасці опіуму і атрымліваюць прыбытак ад гандлю ім. Опіум з’яўляецца ключавой крыніцай даходаў Талібану ў Афганістане^[10]. У 2008 годзе даход Талібану ад продажу наркотыкаў склаў 470 мiльёнаў долараў^[10]. Паўсюдная карупцыя і нестабільнасць у дзяржаве перашкаджаюць мерам па барацьбе з наркотыкамі. Большая частка гераіну, які рэалізуецца ў Еўропе і Усходняй Азіі, праведзена з афганскага опіуму^[11].

Дырэктар казахстанскай кансалтынгавай арганізацыі «Група ацэнкі рызык» Дасым Сатпаеў сцвярджае, што наркотыкі вырабляюць афганскія групы, апазіцыйныя руху Талібан. Падтрымліваючы іх, НАТА заплюшчвае вочы на іх наркатычную дзейнасць^[12]. Майкл Бернстам, прафесар Стэнфардскага ўніверсітэта, мае меркаванне што Талібан «забараняў наркотыкі і жорстка караў», ажыццяўляючы рэпрэсіі супраць вытворцаў наркотыкаў. Ён абвінаваціў НАТА ў «гуманітарным плане» да насельніцтва, якое вырабляе наркотыкі^[12].

Кіраўнік ФСКН Расіі Віктар Іваноў на канферэнцыі ў Маскве заявіў аб катастрафічным росце вытворчасці гераіну, павелічэнні пасяўных плошчаў опіумнага маку ў 30 разоў, што сведчыць аб неплацежаздольнасці бягучай палітыкі міжнароднай супольнасці ў дадзеным рэгіёне^[13].

Зноскі