Аўстранезійцы

Аўстранезійцы (ад лац.: australibus «паўднёвы» і грэч. ῆσος «астравы») — буйная група народаў (больш за 386 млн чал.), якія размаўляюць на аўстранезійскіх мовах. Тэрыторыі, населенныя аўстранезійцамі, вядомы пад агульнай назвай Аўстранезія.

Паходжанне

Існаванне аўстранезійскай моўнай сям’і было выяўлена яшчэ ў XIX ст. Некаторыя вучоныя першапачаткова лічылі, што прарадзімай аўстранезійцаў была Паўднёва-Усходняя Азія, дзе яны ў наш час складаюць абсалютную большасць насельніцтва (Малайзія, Інданезія, Філіпіны, Усходні Тымор), што і стала прычынай іх агульнай назвы аўстранезійцы ў навуцы.

У XX ст. дзякуючы лінгвістычным дадзеным стаў пераважаць пункт гледжання, што прарадзімай аўстранезійцаў было субтрапічнае ўзбярэжжа паўднёва-ўсходняга Кітая і востраў Тайвань, дзе сутыкаліся прадстаўнікі аўстралоіднай і мангалоіднай рас, і дзе рана ўзніклі земляробства, ткацтва, пляценне з раслінных валокнаў.

Важным набыццём протааўстранезійцаў былі ўменне будаваць марскія парусныя судны і перамяшчацца на вялікія адлегласці па акіяну. Паводле гэтай думкі, продкі аўстранезійцаў у 5 — 2,5 тыс. гг. да н.э. мігрыравалі з першаснага месца рассялення ў Паўднёва-Усходнюю Азію, адкуль выціснулі або асіміліравалі папярэдняе аўстралоіднае насельніцтва. У 2 — 1 тысячагоддзях да н.э. яны адкрылі астравы Акіяніі, а ў 1 — пач. 2 тысячагоддзяў н.э. засялілі Мадагаскар.

Археалагічныя знаходкі звычайна тлумачаць на карысць «паўночнай» тэорыі паходжання аўстранезійцаў, паколькі культурныя інавацыі спярша адбыліся на кітайскім узбярэжжы і толькі потым былі занесены на поўдзень і далей на ўсход і захад. Дадзеная тэорыя і сёння пераважае ў навуковай літаратуры.

Аднак, у пач. XXI ст. яна была аспрэчана брытанскімі генетыкамі, якія пры вывучэнні метахандрыяльнай ДНК прыйшлі да высновы, што аўстранезійскія народы развіваліся на тэрыторыі Паўднёва-Усходняй Азіі большы прамежак часу, чым гэта было прынята думаць. Месцам іх фарміравання ў 15 — 7 тысячагоддзях да н.э. маглі быць прасторы сушы Паўднёва-Усходняй Азіі, яшчэ не затопленыя акіянам і не ператвораныя ў астравы. Адтуль яны мігрыравалі на поўнач, у Акіянію і Мадагаскар. На карысць пункту гледжання генетыкаў кажа той факт, што генетычная разнастайнасць больш адпавядае паўднёвым папуляцыям.

Маракі і навігатары

Адной з культурных асаблівасцей большасці аўстранезійскіх народаў з’яўляюцца іх навыкі выдатных навігатараў і мараплаўцаў. Некаторыя аўстранезійскія народы, што пад час перасяленняў апынуліся ва ўнутраных раёнах астравоў і кантыненту, далёка ад марскога ўзбярэжжа, працягваюць захоўваць памяць аб марскім мінулым у сваіх звычаях, рытуалах і традыцыйнай архітэктуры.