Аляксей Яўлампавіч Туранкоў
| Аляксей Яўлампавіч Туранкоў | |
|---|---|
 | |
| Асноўная інфармацыя | |
| Дата нараджэння | 21 студзеня 1886 ці 9 студзеня 1886[1] |
| Месца нараджэння | |
| Дата смерці | 27 верасня 1958[1] (72 гады) |
| Месца смерці | |
| Месца пахавання | |
| Краіна | |
| Месца працы | |
| Музычная дзейнасць | |
| Прафесіі | кампазітар |
| Узнагароды |
  |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Аляксе́й Яўла́мпавіч Туранко́ў (9 (21) студзеня 1886, Санкт-Пецярбург, Расія — 27 верасня 1958, Мінск) — беларускі кампазітар.
Біяграфія
[правіць | правіць зыходнік]
З шматдзетнай сям’і дворніка. У 1892 годзе пасля раптоўнай смерці бацькі трапіў у гарадскі прытулак для дзяцей-сірот. У 1895 годзе — у школу т. зв. «салдацкіх дзяцей» пры адным з армейскіх палкоў, дзе вучыўся граць на духавых інструментах, скрыпцы і фартэпіяна. Быў прыхаджанінам палкавой царквы, спяваў у царкоўным хоры. У 1901 годзе (па рэкамендацыі рэгента) накіраваны на трохгадовыя курсы па падрыхтоўцы рэгентаў пры Імператарскай Прыдворнай пеўчай капэле, вывучаў музычна-тэарэтычныя прадметы (гармонію і контрапункт) у А. К. Лядава, наведваў рэгенцкі курс М. А. Сакалова. Адначасова залічаны ў школу прапаршчыкаў. У 1904—1909 гадах радавым салдатам адбываў вайсковую павіннасць. У 1909—1911 гадах зарабляў прыватнымі ўрокамі, спяваў у рэстаранах і царкоўным хоры. Страціў усіх родных — маці, 8 братоў і сясцёр. У 1911 годзе паступіў у Пецярбургскую кансерваторыю на кампазітарскі курс А. К. Лядава, але неўзабаве пакінуў яе, бо не меў сродкаў плаціць за навучанне. Уладкаваўся альтыстам у першакласны сімфанічны аркестр Паўлаўска (цяпер тэрыторыя Пушкінскага раёна Санкт-Пецярбурга) пад кіраўніцтвам кампазітара і дырэктара Пецярбургскай кансерваторыі А. К. Глазунова. Пры падтрымцы апошняга зноў паступіў (з правам бясплатнага навучання) на кампазітарскае аддзяленне кансерваторыі. У 1914 годзе мабілізаваны на фронт.
Дэмабілізаваўся ў Гомелі, дзе ў 1918—1919 гадах удзельнічаў у заснаванні музычнай школы і Народнай кансерваторыі (у 1920 годзе ператворана ў Дзяржаўную музычную школу 1-й і 2-й ступені, у 1921 — у Дзяржаўны музычны тэхнікум), працаваў у гарадскім сімфанічным аркестры, загадваў музычнай секцыяй гарадскога аддзела народнай адукацыі, кіраваў самадзейнымі харавымі калектывамі. У 1934 годзе пераехаў у Мінск, працаваў артыстам аркестра радыёкамітэта, альтыстам у сімфанічным аркестры[3]. У 1938 годзе быў абраны дэпутатам Вярхоўнага Савета БССР першага склікання. Атрымаў ганаровае званне Заслужаны дзеяч мастацтваў БССР (1940).
28 чэрвеня 1941 года пры спробе пакінуць горад разам з жонкай (В. І. Фалькоўскай) абстраляны нямецкім дэсантам. Жонка загінула, ён, паранены, вярнуўся дамоў, жыў у цешчы (медсястры Н. М. Фалькоўскай). У 1941—1944 гадах працаваў у Выдавецтве школьных падручнікаў і літаратуры для моладзі ў Менску і выдавецтве Канстанціна Езавітава ў Рызе.[4] У 1943 годзе пабраўся шлюбам з Ксеніяй Якаўлеўнай Ваўчок.
Падчас няўдалай аперацыі па вываду кампазітара з горада да партызан быў схоплены і расстраляны сувязны партызанскага атрада. За гэта Туранкоў арыштаваны 22 чэрвеня 1944 года ў Мінску. Асуджаны пазасудовым органам НКУС 23.6.1945 года як «памагаты нямецкіх акупантаў» да 10 гадоў ППК і 5 гадоў пазбаўлення правоў з канфіскацыяй маёмасці. Этапаваны ў адзін з канцлагераў ГУЛАГа, дзе, паводле сведчання Антона Царанкова, ледзь не загінуў ад голаду. Вызвалены, напэўна, да 1947 года. Паводле іншых звестак, знаходзіўся ў лагерах да 14 жніўня 1954 года.[5] Рэабілітаваны судовай калегіяй па крымінальных справах Вярхоўнага суда БССР 21.10.1959 года.[6]
Пахаваны на Вайсковых могілках Мінска.
Творчасць
[правіць | правіць зыходнік]Адзін з пачынальнікаў жанраў масавай песні, хору, раманса ў беларускай музыцы. Аўтар опер «Кветка шчасця» (лібрэта Вольгі Барысевіч, Петруся Броўкі і Пятра Глебкі, пастаўлена ў 1939 годзе), «Яснае світанне», балета «Лясная казка». Напісаў музыку да многіх драматычных спектакляў («Пінская шляхта» і інш.) і кінафільмаў. Аўтар апрацоўкі беларускіх народных песень.
Асаблівае значэнне ў яго творчасці мае опера «Кветка шчасця», якая вызначаецца паэтычнасцю, лірызмам, сувяззю з нацыянальным музычным фальклорам, дакладнасцю музычных характарыстык у абмалёўцы вобразаў, дасціпным народным гумарам[7].
Зноскі
- ↑ а б Library of Congress Authorities — Library of Congress. Праверана 29 чэрвеня 2024.
- ↑ Czech National Authority Database Праверана 29 студзеня 2023.
- ↑ Забытыя партытуры Аляксея Туранкова прачыталі ў Гомелі. 26.03.2016
- ↑ Ю. Туронак (2002)
- ↑ Гісторыя Беларусі. У 6 т. Т. 6. Беларусь у 1946—2009 гг. / Ред. тома У. Навіцкі. Мінск, 2011. С. 143.
- ↑ Л. Маракоў (2003)
- ↑ Дз. Жураўлёў (БелЭн, 2003)
Літаратура
[правіць | правіць зыходнік]- Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі. Энцыклапедычны даведнік у 10 тамах (15 кнігах). Т. 3. Кніга 2 / Укладальнік Л. У. Маракоў. — Мн., 2005.
- Туронак Ю. Беларуская кніга пад нямецкім кантролем (1939—1944). — Мн., 2002.
Спасылкі
[правіць | правіць зыходнік]
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Аляксей Яўлампавіч Туранкоў- У истоков современной белорусской композиторской школы: К 120-летию со дня рождения А. Е. Туренкова (1886—1958) Архівавана 8 снежня 2012. (руск.)
Тэматычныя сайты | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
